Τέσσερα χρόνια συμπληρώθηκαν στις 26 Φεβρουαρίου από την εμφάνιση του πρώτου κρούσματος covid στην Ελλάδα. Η 26η Φεβρουαρίου του 2020 σηματοδότησε για τη χώρα μας, και για όλη βεβαίως την ανθρωπότητα, την αρχή του εφιάλτη του κορωνοϊου που έφερε τρόμο, ανασφάλεια, πρωτόγνωρα μέτρα ασφαλείας και περιορισμούς και, δυστυχώς, χιλιάδες θύματα. Τέσσερα χρόνια μετά το πρώτο κρούσμα, τα «μαθήματα» από όλη αυτή τη δύσκολη δοκιμασία εξακολουθούν να παραμένουν επίκαιρα, σύμφωνα με τους επιστήμονες.
Ο καθηγητής Πνευμονολογίας του Τμήματος Ιατρικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Κων/νος Γουργουλιάνης, σε μια αποκλειστική συνέντευξη που παραχώρησε στο Ηχόραμα 100,8, την Τρίτη 27 Φεβρουαρίου, μίλησε αναλυτικά στην εκπομπή «Μεσημεριανό Μαγκαζίνο» και στη Βάσω Μπαλαμπάνη για τα μαθήματα που πήραμε, αλλά και για το πόσο πιθανό είναι να προκύψει μια νέα πανδημία και από ποιους παράγοντες θα μπορούσε εξαρτηθεί κάτι τέτοιο.
Αναλυτικά η συνέντευξη του κ. Γουργουλιάνη στο Ηχόραμα 100,8 έχει ως εξής:
Ερώτηση: Τέσσερα χρόνια μετά την εμφάνιση του πρώτου κρούσματος στην Ελλάδα, ποιο θεωρείτε ότι ήταν τα μεγαλύτερα διδάγματα που λάβαμε σε όλη αυτή τη δύσκολη και συνάμα πρωτόγνωρη πορεία;
Απάντηση: Είναι πολλά τα διδάγματα που έχουμε πάρει. Θα σας έλεγα ότι τα πιο σημαντικά διδάγματα ήταν τι κερδίσαμε από την πανδημία. Γιατί δεν είναι μόνο τι χάσαμε αλλά είναι τι κερδίσαμε.
Και κερδίσαμε πολλά πράγματα στην επικοινωνία με όλο αυτό που έγινε στην τεχνολογία, που μπορούμε να μιλάμε από μακριά, να έχουμε γρήγορα τεστ και να τα καλύπτουμε.
Κερδίσαμε ένα πάρα πολύ σημαντικό και αυτό ήταν η ανθρωπιά, η αγάπη, υπήρξαν άνθρωποι που εθελοντικά προσέφεραν, τις δύσκολες ώρες, τη φροντίδα τους σε ανθρώπους.
Άρα, θα σας έλεγα τα ίδια πράγματα ήταν και καλά και κακά. Δηλαδή, καλό είναι η τεχνολογία αλλά, από την άλλη μεριά, ξέρετε, κάνουμε κατάχρηση της τεχνολογίας.
Συνεχίζουμε να κάνουμε τεστ στις πλατείες, παραδείγματος χάριν.
Η πανδημία έχει τελειώσει, άρα καλή η τεχνολογία, εννοώ τα γρήγορα τεστ, αλλά κάνουμε κατάχρηση.
Υπάρχει η επικοινωνία που μπήκε στο σπίτι μας αλλά, από την άλλη πλευρά, μπερδέψαμε τη γνώση με τη γνώμη.
Ακούγαμε διάφορα πράγματα όλα αυτά τα χρόνια από τους ειδικούς, θα έλεγα, όπου είχαμε την εντύπωση ότι αυτό που ακούμε είναι γνώση, είναι επιστήμη και την πραγματικότητα ήταν μια γνώμη κάποιου που μας παρέσυρε και να μετέφερε το άγχος των ανθρώπων.
Άρα, ας πούμε, ότι στην πανδημία είχαμε πολλά αντιφατικά δεδομένα που νομίζω ότι τώρα, μετά από τόσο καιρό, είναι ώρα να κάνουμε έναν ψύχραιμο απολογισμό της πανδημίας και να κρατήσουμε τα θετικά της στοιχεία.
Ερώτηση: Τελικά, το Εθνικό Σύστημα Υγείας κατάφερε και άντεξε αποτελεσματικά όλη αυτή την πίεση; Και πόσο σημαντικό είναι, ακόμα και σήμερα, να οργανωθεί καλύτερα το υγειονομικό σύστημα της Ελλάδας και να στελεχωθούν όλες οι κρίσιμες δομές;
Απάντηση: Συνεχίζω την κουβέντα από αυτό που σας είπα πριν, ότι τώρα είναι η στιγμή για μια ψύχραιμη ανασκόπηση.
Κοιτάξτε, το δημόσιο σύστημα υγείας ήταν ο μοναδικός φάρος, θα έλεγα, το μοναδικό σημείο που ήταν η αντιμετώπιση της πανδημίας.
Όλο αυτό το διάστημα, τα ιδιωτικά Νοσοκομεία δεν δέχονταν ασθενείς με covid, άρα, ας πούμε, τα δημόσια Νοσοκομεία και τα Κέντρα Υγείας και τα περιφερειακά ιατρεία σήκωσαν όλο το βάρος της πανδημίας.
Τώρα, τι έγινε μετά; Θα σας έλεγα ότι το σύστημα υγείας δεν είναι καλύτερο από ότι ήταν πριν γιατί αρκετοί άνθρωποι «έφυγαν» τον καιρό της πανδημίας, οι προσλήψεις που έγιναν δεν ήταν αρκετές για να καλύψουν όλα αυτά τα κενά.
Να σας πω ένα παράδειγμα από την ειδικότητά μου. Ξέρετε, οι πνευμονολόγοι και οι Πνευμονολογικές Κλινικές σήκωσαν το βάρος της πανδημίας στα περισσότερα Νοσοκομεία.
Εξακολουθούμε να έχουμε Νοσοκομεία στη χώρα μας που δεν έχουν Πνευμονολογικές Κλινικές.
Επίσης, δεν δημιουργήσαμε κίνητρα για να επιστρέψουν οι επιστήμονες, που πήγαν στο εξωτερικό, στην πατρίδα μας και να προσφέρουν τις πολύτιμες υπηρεσίες.
Άρα, νομίζω ότι ναι, όπως το είπατε, το δημόσιο σύστημα υγείας σήκωσε το βάρος αλλά, μέσα από την πανδημία, βρέθηκε ταλαιπωρημένο και αποδεκατισμένο. Και σε επίπεδο γιατρών και σε επίπεδο νοσηλευτών.
Κάτι που, λόγω του ότι δεν υπάρχουν επαρκή κίνητρα, δεν μπόρεσε να ανακάμψει ποτέ.
Ερώτηση: Πόσο πιθανό είναι να αντιμετωπίσουμε ξανά μια πανδημία; Αλλά και τι ρόλο μπορούν να διαδραματίσουν προς μια τέτοια κατεύθυνση οι έντονες κλιματικές αλλαγές ή ενδεχομένως και άλλοι παράγοντες και ποιοι θα μπορούσαν να είναι αυτοί;
Απάντηση: Καταρχήν, θέλω να σας πω ότι, όπως και στους σεισμούς, πριν την πανδημία έχουμε μερικά προπανδημικά κύματα.
Δηλαδή, υπάρχουν κάποιες ενδείξεις, αρκεί να έχουμε την ικανότητα να τα καταλαβαίνουμε.
Έτσι, λοιπόν, θα σας έλεγα ότι πριν την πανδημία αυτή, είχαμε, ας πούμε το 2009, είχαμε μια πανδημική γρίπη. Ήταν Αύγουστος όταν ξέσπασαν τα περιστατικά με ασθενείς με γρίπη, με κρούσματα γρίπης και στην Ελλάδα, κράτησε μερικούς μήνες, τα Νοσοκομεία μας γέμισαν, άρα είχαμε κάποιες ενδείξεις που έπρεπε να μας κάνουν να προετοιμαστούμε για να αντιμετωπίσουμε μια πανδημία μερικά χρόνια πριν.
Και το 2012 είχαμε. Σας θυμίζω τον Έμπολα στην Αφρική. Είχαμε κάποιες ενδείξεις ότι κάτι ερχόταν.
Γενικά, πρέπει να σας πω, ότι οι μεγάλες πανδημίες εμφανίζονται στα εκατό χρόνια μία φορά.
Άρα, δηλαδή, ας πούμε, αν ήθελε κανένας να κάνει μια στατιστική, θα είχε μια ανασφάλεια, σαν την ανασφάλεια που έχει όταν έχει κάποιος όταν κάνει πρόβλεψη για σεισμό.
Είναι ότι η πανδημία δεν θα εμφανιστεί στη δική μας, σίγουρα, βιολογική ηλικία. Μπορεί και στη βιολογική ηλικία των παιδιών μας.
Κοιτάξτε, όμως, τι θέλω να πω. Οι συνθήκες που προκαλούν τις πανδημίες, και φαίνεται πως έχουμε στη διάρκεια ζωής ενός ανθρώπου, δεν προλαβαίνει να δει δυο πανδημίες.
Επομένως, όλη η γνώση που έχουμε είναι από αυτά που διαβάζουμε. Δεν έχει ζήσει, δηλαδή, κάποιος, δύο πανδημίες.
Είναι οι ίδιες συνθήκες που, όπως πολύ καλά είπατε, προκαλεί η κλιματική αλλαγή, οι πόλεμοι, η φτώχεια, όλες οι συγκυρίες.
Γενικά, οι πανδημίες ξεκινάνε από περιοχές πολυκατοικημένες, με ανθρώπους που τρέφονται άσχημα, που ζουν σε ακραίες συνθήκες.
Σας θυμίζω ότι ξεκίνησε από μια περιοχή της Κίνας που είχε όλα αυτά τα χαρακτηριστικά που σας περιέγραψα.
Επομένως, αν οι άνθρωποι μετακινούνται, μεταναστεύουν, ζουν πολύ σε χώρους με ζώα, τρέφονται με ωμά ζώα, είναι ιδανικέ συνθήκες για να έρθει ένα πανδημικό κύμα νωρίτερα.
Άρα, με αυτά τα λόγια, θα σας έλεγα ότι, παρόλο που στατιστικά περιμένουμε μια πανδημία μετά από δεκαετίες, μετά από αρκετές δεκαετίες, ταυτόχρονα θα πρέπει να δούμε και τις συνθήκες που προκαλούν την πανδημία.
Και, επίσης, να μην ξεχάσουμε να προετοιμαζόμαστε για την πανδημία, για όταν έρθει.
Δηλαδή, να σας πω ένα παράδειγμα, λίγο καιρό πριν έρθει η πανδημία, κλείσαμε, και στην Ελλάδα, Τμήματα Λοιμωδών των Νοσοκομείων.
Ξέρετε, στα Νοσοκομεία λειτουργούν Τμήματα Λοιμωδών για να αντιμετωπιστούν οι ασθενείς, αν προέκυπτε κάτι, ένα πολύ μεταδοτικό νόσημα.
Αυτά δεν πρέπει να κλείσουν. Πρέπει να συνεχίσουν να υπάρχουν.
Άρα, λοιπόν, μάλλον δεν θα έχουμε, ας πούμε, με βάση τα δεδομένα, τις επόμενες δεκαετίες ένα καινούργιο πανδημικό κύμα.
Αλλά να δημιουργηθούν οι συνθήκες, μπορούν να το φέρουν νωρίτερα και, κυρίως, πρέπει να είμαστε πάντα προετοιμασμένοι.
Ερώτηση: Οι κοινοί ιοί, που επελαύνουν αυτή την περίοδο, όπως ο στρεπτόκοκκος, σχετίζονται με κάποιο τρόπο με την πανδημία;
Απάντηση: Νομίζω ότι πάλι κάνουμε μια πολύ ενδιαφέρουσα κουβέντα για το τι πρέπει να συζητήσουμε τώρα.
Δυστυχώς, η πατρίδα μας ακόμα ζει κάτω από τη σκιά της πανδημίας. Τουλάχιστον σε επίπεδο φοβίας, άγχους.
Επειδή ταξιδεύω συχνά στο εξωτερικό, πρέπει να σας πω ότι από τον Απρίλιο του 2022 έχουν σταματήσει όλες οι χώρες της Ευρώπης να μιλάνε για κρούσματα, να μιλάνε για μολύνσεις, για ασθενείς, να κάνουν τεστ στις πλατείες.
Εδώ στην Ελλάδα ό,τι έρχεται, είμαστε ένας λαός με συναισθηματικό φορτίο, ας πούμε, και με αρκετές φοβίες, συνεχίσουμε να κουβεντιάζουμε.
Αυτό, όμως που πραγματικά είναι η κουβέντα που πρέπει να γίνει, είναι εάν φύγουμε από την πανδημία, και έχουμε φύγει από την πανδημία, ξέρετε, εδώ και δύο χρόνια τώρα, τι θα γίνουν όλα τα άλλα νοσήματα.
Θα σας πω μερικά παραδείγματα. Για τη φυματίωση έχουμε σταματήσει να κάνουμε εμβόλια. Δεν κάνουμε ελέγχους προληπτικούς γιατί όλα τα εργαστήρια ουσιαστικά ασχολούνταν, δικαιολογημένα, και συνεχίζουν να ασχολούνται με τον έλεγχο για κορωνοϊό.
Σταματήσαμε να κάνουμε αντικαπνιστική εκστρατεία. Οι άνθρωποι καπνίζουν.
Δεν προσέχουμε τη διατροφή μας.
Άρα, λοιπόν, πήγαν πίσω όλα τα άλλα μέτρα για να προλάβουμε άλλες αρρώστιες.
Επομένως, για να γυρίσω στη σημερινή κατάσταση και στο ερώτημά σας, θα σας έλεγα ότι φέτος, παραδείγματος χάριν, είχαμε ένα μεγάλο κύμα γρίπης που ήρθε τον Δεκέμβριο. Ήρθε νωρίτερα από ό,τι περιμέναμε.
Ξέρετε, η εποχιακή γρίπη έρχεται μετά τις γιορτές. Μαζευόμαστε στα σπίτια και με τον συγχρωτισμό. Ήρθε νωρίτερα.
Κανένας δεν ξέρει σε ατή τη φάση με το ότι ατόνησαν όλα τα μέτρα προληπτικής ιατρικής, τι θα γίνουν όλα αυτά τα νοσήματα που σας είπα.
Και τα μεταδοτικά, όπως η φυματίωση, και τα μη μεταδοτικά, όπως ο καρκίνος παραδείγματος χάριν.
Άρα, πρέπει να αποφασίσουμε ότι η πανδημία, ας πούμε, έχει ολοκληρώσει τον κύκλο της. Κάπως έτσι είναι. Οι πανδημίες κρατάνε δυο με δυόμισι χρόνια. Και να στρέψουμε την προσοχή μας σε όλα αυτά που αφήσαμε πίσω και τα μέτρα που ατόνησαν τα χρόνια της πανδημίας.
Ένα παράδειγμα ήταν αυτό που σας είπα για τη γρίπη που εμείς, ας πούμε, σε επίπεδο Πανεπιστημίων και ερευνητών, ρωτάμε γιατί η γρίπη ήρθε νωρίτερα.
Και δεν μας απασχολούν με ένταση τι θα γίνει με όλα αυτά τα νοσήματα τα επόμενα χρόνια.
