Η Καινοτομία αποτελεί ένα παράγοντα αιχμής, που προσελκύει διεθνώς το ενδιαφέρον των φορέων άσκησης πολιτικής, των επιχειρήσεων, των ερευνητικών και ακαδημαϊκών φορέων, αλλά και υπερεθνικών οντοτήτων. Η ΕΕ, με την αναπτυξιακή της Στρατηγικής «Ευρώπη 2020», δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην προώθηση της καινοτομίας, ενώ χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της πολιτικής κατεύθυνσης αποτελεί η έξυπνη εξειδίκευση. Στη χώρα μας, η υποστήριξη και η προώθηση των δράσεων έντασης γνώσης έχουν περιληφθεί στον σχεδιασμό του ΕΣΠΑ ως κατεξοχήν αναπτυξιακές δραστηριότητες.
Πώς θα μπορούσε με απλά λόγια να χαρακτηριστεί η καινοτομία; Η καινοτομία είναι ένας πολύ συχνά χρησιμοποιούμενος όρος που σχετίζεται με μια νέα, πρωτοποριακή ιδέα. Είναι η παραγωγή ενός νέου προϊόντος ή η εφαρμογή μιας νέας διαδικασίας παραγωγής ή μιας οργανωσιακής μεθόδου από μία επιχείρηση. Ένα νέο καινοτομικό προϊόν ή υπηρεσία ή διαδικασία δίδει στην επιχείρηση σημαντικά πλεονεκτήματα (καθώς βελτιώνει την ανταγωνιστικότητα της η της επιτρέπει να εισέλθει σε νέες αγορές) για την πορεία της στο ολοένα και περισσότερο ανταγωνιστικό περιβάλλον.
Στην Ελλάδα επενδύονται 1,3 δισ. ευρώ το χρόνο σε καινοτομικές δραστηριότητες. Το 2019 η χώρα μας κατατάσσεται στην 8η θέση μεταξύ των 28 κρατών της ΕΕ, μια αρκετά καλή θέση, πάνω απο το επίπεδο του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Έχει αρκετό δρόμο όμως ακόμα να διανύσει καθώς η θέση της χώρας μας έχει βελτιωθεί τα τελευταία 3 χρόνια ενώ τα προηγούμενα ήταν χαμηλά σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Έχει επίσης βελτιωθεί τα τελευταία χρόνια η καινοτομία στις ελληνικές επιχειρήσεις. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης για την τριετία 2016-2018 η επίδοση των ελληνικών επιχειρήσεων ανέρχεται σε 60,3 και κατατάσσεται στην 9η θέση στην ΕΕ, 10 μονάδες πάνω απο τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Σε γενικές γραμμές τα διαρθρωτικά μέτρα τα οποία συμβάλλουν στην ενίσχυση της καινοτομικής δραστηριότητας είναι η αύξηση των δαπανών για έρευνα και ανάπτυξη και των επενδύσεων στην εκπαίδευση, η τόνωση της εγχώριας αγοράς αναφορικά με τη ζήτηση για καινοτομικά προϊόντα, η διευκόλυνση της έναρξης επιχειρηματικής δραστηριότητας, η ύπαρξη ανταγωνισμού μεταξύ των επιχειρήσεων, τα κίνητρα που δέχονται οι επιχειρήσεις για την υιοθέτηση καινοτομιών, η διάθεση κεφαλαίων επιχειρηματικού κινδύνου venture Capital κα.
Πέραν των παραπάνω μέτρων,, σημαντικός είναι ο ρόλος του βαθμού διασύνδεσης της βασικής έρευνας με την παραγωγή. Σε πολλές ανεπτυγμένες χώρες π.χ. Γερμανία και ΗΠΑ, έχει καθιερωθεί η συνεργασία των επιχειρήσεων με τα Πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα, τα οποία είναι φορείς εξειδικευμένων γνώσεων και τεχνολογιών. Αναλαμβάνεται κοινή ερευνητική δράση από τα πανεπιστήμια, τις επιχειρήσεις και το κράτος και με τον τρόπο αυτό υποβοηθείται η διάχυση των αποτελεσμάτων της βασικής έρευνας σε όλο το φάσμα της οικονομίας.
Η συνεργασία των τριών αυτών τομέων μεταξύ τους, η οποία στη βιβλιογραφία αναφέρεται σαν το μοντέλο του τριπλού έλικα το οποίο προάγει τη σύνδεση και μεταφορά της ερευνητικής γνώσης στην αγορά με στόχο τη βελτίωση της ευημερίας των πολιτών. Μέσα από τέτοιου τύπου συνέργειες, οι ειδικοί των ακαδημαϊκών και ερευνητικών ιδρυμάτων (κάτοχοι τεχνογνωσίας) συνεργάζονται με τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (γνώστες του επιχειρηματικού περιβάλλοντος) με την αρωγή της πολιτείας (παροχή επιχορηγήσεων και διευκόλυνση της συνεργασίας) δημιουργούνται νέα καινοτομικά προϊόντα, υπηρεσίες ή διαδικασίες που μπορούν να βοηθήσουν την ανάπτυξη των επιχειρήσεων. Με τον τρόπο αυτό τα ακαδημαϊκά και ερευνητικά ιδρύματα μεταλλάσσονται εκτός από δημιουργούς και παρόχους εξειδικευμένων γνώσεων και σε συντελεστές κοινωνικο-οικονομικής ανάπτυξης.
Η τοπική αυτοδιοίκηση μπορεί να διαδραματίσει ένα πολύ σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση της καινοτομικής δραστηριότητας μιας περιοχής.. Παρόλο που δεν έχει τη θεσμική αρμοδιότητα, μπορεί με τις κατάλληλες πρωτοβουλίες να παίξει το ρόλο της “γέφυρας” ώστε να δημιουργηθούν οι συμπράξεις μεταξύ των τοπικών φορέων (επιχειρηματίες, πολιτικοί, χρηματοδότες, ερευνητές, ομάδες της κοινότητας, κλπ). Να αναλάβει δηλαδή να συντονίσει τη συνεργασία μεταξύ των φορέων ώστε να δημιουργήσουν απο κοινού ένα περιβάλλον ευνοϊκό για την καινοτομία, την επιχειρηματικότητα και κατά συνέπεια, την οικονομική ανάπτυξη. Και με τον τρόπο αυτό να παίξει καταλυτικό ρόλο στη δημιουργία προστιθέμενης αξίας και την ευημερία της περιοχής.
Συνέργειες τέτοιου χαρακτήρα, θα μπορούσαν να έχουν πολύ μεγαλύτερο αντίκτυπο αν η πολιτεία αναγνώριζε και θεσμικά αυτή την αρμοδιότητα στην αυτοδιοίκηση, υποστηρίζοντας τέτοιες πρωτοβουλίες, παρέχοντας ειδικού τύπου κονδύλια και το κατάλληλο πλαίσιο, ώστε να δημιουργηθούν συνθήκες καινοτομίας και επιχειρηματικότητας σε κάθε περιοχή. Όπως η δημιουργία μιας θερμοκοιτίδας για νέες επιχειρήσεις, η διοργάνωση διαγωνισμών καινοτομίας, η χρηματοδότηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων και επισκέψεων σε αντίστοιχους φορείς καινοτομίας στην Ευρώπη για καταγραφή καλών πρακτικών και άλλες πρωτοβουλίες που πολλές άλλες περιοχές έχουν ήδη υιοθετήσει.
Γράφει η Σωτηρία Μπακαλάκου, MSc, Οικονομολόγος, Δημοτικός Σύμβουλος Καρδίτσας
