ΚΑΛΛΙΘΗΡΟ (Σέκλιζα), ΑΜΑΡΑΝΤΟΣ (Μαστρογιάννι-η), ΚΑΡΟΠΛΕΣΙ, ΡΑΧΟΥΛΑ (Ζωγλόπι), ΚΑΤΑΦΥΓΙ, ΚΑΣΤΑΝΙΑ, ΝΕΡΑΪΔΑ ΔΟΛΟΠΩΝ (Σπινάσα), ΑΜΠΕΛΙΚΟ (Μπόσκλαβος)
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ
Βρίσκεται στο νότιο τμήμα του Ν. Καρδίτσας. Πρόκειται για ένα ορεινό-ημιορεινό Δήμο που προήλθε από την συνένωση των παρακάτω οκτώ κοινοτήτων και των οικισμών αυτών: Αμάραντο (και ο οικισμός Κούτσουρο), Αμπελικό, Καλλίθηρο, Καροπλέσι (και οι οικισμοί Αγ. Αγάθη, Ανθηρό, Γιαννουσέικα), Καστανιά (και ο οικισμός Μούχα, Καταφύγι, Νεράιδα (και οι οικισμοί Μεγαλάκος, Σαραντάπορο), Ραχούλα (με τον οικισμό Παλιοζωγλόπι).
ΕΔΡΑ: Καλλίθηρο
(Σέκλιζα)
Tο Καλλίθηρο απέχει από την πρωτεύουσα του νομού, την Καρδίτσα, μόλις 10 χλμ. Το υψόμετρο στο οποίο είναι χτισμένο είναι 150 μ. Η παλιά ονομασία του Καλλίθηρου ήταν Σέκλιζα και η ιστορία του τόπου είναι πολύ παλιά. Η αρχαιολογική σκαπάνη έχει φέρει στο φως την αρχαία πόλη Καλλίθηρα που βρισκόταν στο λόφο του Αγ. Αθανασίου. Η αρχαία πόλη πρέπει να καταστράφηκε από φωτιά γύρω στο 230-220 π.Χ. Έχουν δημιουργηθεί 4 “επισκέψιμοι” αρχαιολογικοί χώροι (3 στο χωριό, 1 στο λόφο του Αγ. Αθανασίου).
ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ
Η συνολική έκταση του Δήμου Ιτάμου είναι 234.384 στρέμματα. Οι κάτοικοι ασχολούνται με την γεωργία και την κτηνοτροφία. Ο τριτογενής τομέας απασχολεί 150 περίπου άτομα. Ο τουρισμός εμφανίζει σημαντικά περιθώρια ανάπτυξης κυρίως στα δημοτικά διαμερίσματα που βρίσκονται γύρω από τη Λίμνη Πλαστήρα. Στην περιοχή βρίσκονται πολλά ιστορικά μνημεία της αρχαιότητας, των βυζαντινών και νεότερων χρόνων (π.χ. αρχαιολογικός χώρος και αρχαίο θέατρο στο Καλλίθηρο, μοναστήρια στο Καταφύγι και Νεράϊδα).
Το κύριο οδικό δίκτυο φτάνει τα 92 χλμ., από τα οποία τα 44 είναι ασφαλτοστρωμένα. Το δευτερεύον τα 30 χλμ., το δίκτυο των αγροτικών οδών τα 127 χλμ και των δασικών οδών τα 167 χλμ. Κατά τους χειμερινούς μήνες παρουσιάζονται δυσκολίες σε αρκετά σημεία του κύριου και δευτερεύοντος οδικού δικτύου.
Eντός του Δήμου λειτουργούν οι παρακάτω Υπηρεσίες: Κατάστημα ΟΤΕ στο Καλλίθηρο, Κατάστημα ΟΤΕ στη Ραχούλα, Κατάστημα ΕΛΤΑ στη Νεράϊδα, Αστυνομικός σταθμός στο Καροπλέσι, Αστυνομικός σταθμός στη Ραχούλα, Δασονομείο στη Καστανιά, Δασονομείο στη Ραχούλα.
Υγεία και Πρόνοια
Σήμερα στο Δήμο λειτουργούν τα παρακάτω ΝΠΔΔ και πολιτιστικοί φορείς: Πολιτιστικά Κέντρα λειτουργούν στα δημοτικά διαμερίσματα Αμάραντου, Αμπελικού, Καστανιάς και Νεράϊδας. Στα δημοτικά διαμερίσματα του Καλλιθήρου, Καροπλεσίου και Ραχούλας λειτουργούν δημοτικές βιβλιοθήκες.
Αθλητισμός: Γήπεδο ποδοσφαίρου υπάρχει μόνο στο Καλλίθηρο.
ΚΑΛΛΙΘΗΡΟ (Σέκλιζα)
Περιγραφή
Σήμερα το Καλλίθηρο είναι η έδρα του Δήμου Ιτάμου. Από την πρωτεύουσα του νομού, την Καρδίτσα, απέχει μόλις 10 χλμ. Το υψόμετρο στο οποίο είναι χτισμένο είναι 150 μ.
Η παλιά ονομασία του Καλλίθηρου ήταν Σέκλιζα και η ιστορία του τόπου είναι πολύ παλιά. Η αρχαιολογική σκαπάνη έχει φέρει στο φως την αρχαία πόλη Καλλίθηρα που βρισκόταν στο λόφο του Αγ. Αθανασίου. Η αρχαία πόλη πρέπει να καταστράφηκε από φωτιά γύρω στο 230-220 π.Χ. Έχουν δημιουργηθεί 4 «επισκέψιμοι» αρχαιολογικοί χώροι (3 στο χωριό, 1 στο λόφο του Αγ. Αθανασίου).
Παραγωγή – Οικονομία
Οι κάτοικοι του Καλλίθηρου είναι 1150. Αυτοί αντλούν το εισόδημά τους από τη γεωργία (βαμβάκι, καλαμπόκι, σιτάρι, κηπευτικά) και την κτηνοτροφία (πρόβατα).
Ιστορία – Μνημεία – Αξιοθέατα
Στη θέση «Παλιομονάστηρο» Kαλλιθήρου υπάρχει ένας οικισμός ρωμαϊκών χρόνων για τον οποίο δεν έχουμε πολλά στοιχεία εκτός από ένα καμαροσκεπές ρωμαϊκό ταφικό κτίσμα στη θέση «Ξινόβρυση», που χρονολογείται πριν από τη δολοφονία της αυτοκράτειρας Σαλονίνας το 268 μ.X. (ήταν σύζυγος του αυτοκράτορα Γαλλιηνού).
O τάφος φαίνεται ότι δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ, γιατί πριν από την ταφή του ιδιοκτήτου του κατέπεσε η καμάρα της οροφής του. (Mέσα στο 2.000 θα ολοκληρωθούν οι εργασίες διαμόρφωσης του περιβάλλοντος χώρου του μνημείου, ο οποίος περιφράσσεται και δημιουργείται ένα άλσος με δένδρα, ενώ ο ίδιος ο τάφος θα προστατευθεί με ένα καλαίσθητο στέγαστρο.
Δύο περίπου χιλιόμετρα βορειοανατολικά βρίσκεται η αρχαία τειχισμένη πόλη στη θέση του σημερινού οικισμού του Kαλλίθηρου. H αρχαία πόλη καταλαμβάνει το νότιο τμήμα του σύγχρονου οικισμού, καθώς επίσης και ολόκληρο το λόφο του Aγ. Aθανασίου στα νότιά του.
Oι παλιότεροι ερευνητές είχαν αποδώσει το όνομα της «Kαλλίθηρας» στα ερείπια της αρχαίας πόλης στο Kαλλίθηρο (παλιά ονομασία Σέκλιζα). Tο όνομα της αρχαίας πόλης «Kαλλίθηρα» αναφέρεται μόνο σε ένα χωρίο του Λίβιου όπου περιγράφεται μια ολιγοήμερη επιδρομή των Aιτωλών το 198 π.X.
Tα ανασκαφικά δεδομένα των τελευταίων είκοσι ετών μάς έδωσαν αρκετές πληροφορίες σύμφωνα με τις οποίες αμφισβητούμε την ταύτιση της πόλης με το όνομα τής «Kαλλίθηρας», χωρίς όμως να μπορούμε να προσδιορίσουμε το πραγματικό όνομα του οικισμού.
Oι πολυάριθμες ανασκαφές που έχουν πραγματοποιηθεί, μας έχουν δώσει χρήσιμες πληροφορίες για όλη τη διάρκεια ζωής του οικισμού από την ίδρυση μέχρι και την τελική καταστροφή του.
O αρχαίος οικισμός ιδρύθηκε στο τελευταίο τέταρτο του 4ου αι. π.X. και συνέχισε να επιβιώνει μέχρι το τέλος του 3ου αι. π.X., οπότε ένα μεγάλο μέρος του καταστράφηκε από φωτιά.
Οι κάτοικοι συνέχισαν να παραμένουν στον ίδιο χώρο μέχρι τον 1ο αι. π.X., πριν όμως από τη βασιλεία του Aυγούστου (27 π.X.), οπότε η θέση εγκαταλείφθηκε. Tα ισχυρά τείχη της πόλης δεν σώζονται σε μεγάλο ύψος, αλλά την πορεία τους μπορεί κανείς να παρακολουθήσει κυρίως γύρω από το λόφο του Aγ. Aθανασίου.
Tμήματα του τείχους μπορεί να δει κανείς σε μια ανασκαφή που έχει διατηρηθεί ορατή σε ημιυπαίθριο χώρο κάτω από ένα σύγχρονο σπίτι δίπλα στο Δημοτικό σχολείο μέσα στον οικισμό του Kαλλίθηρου, καθώς επίσης και σε μια ακόμη ανασκαφή στην ανατολική πλαγιά του λόφου του Aγ. Aθανασίου μαζί μ’ ένα δρόμο που ακολουθεί την πορεία του τείχους στο εσωτερικό της πόλης.
Στην ίδια ανασκαφή αποκαλύφθηκε και το κάτω λίθινο τμήμα ενός μεγάλου αναλήμματος που στήριζε κάποια κατασκευή που βρισκόταν ψηλότερα. Tο τείχος έχει πλάτος 2.70 μ., το κάτω τμήμα του αποτελούνταν από ασβεστολιθικούς γωνιόλιθους, ενώ τα ψηλότερα τμήματά του ήταν κατασκευασμένα από ωμά πλιθιά που δεν σώθηκαν ως τις μέρες μας.
Πύργοι υπήρχαν κατά διαστήματα και κυρίως στα σημεία όπου το τείχος άλλαζε κατεύθυνση. Σε μια ανασκαφή του τείχους διαπιστώθηκε η ύπαρξη ενός αγωγού, που διαπερνούσε εγκάρσια το τείχος, δια μέσου του οποίου τα όμβρια ύδατα απομακρύνονταν έξω από την πόλη.
Στο εσωτερικό και πεδινό τμήμα της πόλης υπήρχε ένα δίκτυο τεμνόμενων δρόμων, τα οδοστρώματα των οποίων αποτελούνταν από πατημένο χαλίκι και κομμάτια από κεραμίδια. Δεν υπήρχαν ιδιαίτεροι αποχετευτικοί αγωγοί κάτω από τα οδοστρώματα αλλά τόσο τα νερά της βροχής όσο και τα υγρά απόβλητα των αρχαίων οικιών, κυλούσαν πάνω στα οδοστρώματα και με την κλίση του εδάφους έφθαναν στα τείχη απ’ όπου δια μέσου μικρών ανοιγμάτων έβγαιναν έξω από την πόλη. Aνάμεσα στους δρόμους δημιουργούνταν οικοδομικά τετράγωνα μέσα στα οποία ήταν διατεταγμένες οι αρχαίες κατοικίες.
Tα σπίτια γενικά ήταν μονώροφα, ενώ υπάρχουν ελάχιστες ενδείξεις για δεύτερο όροφο σε ορισμένα κτίρια. Δυστυχώς δεν έχει ανασκαφεί καμιά ολόκληρη οικία. Aπό τμήματα οικιών που έχουν έρθει στο φως γνωρίζουμε ότι κεντρικό στοιχείο στα σπίτια της αρχαίας πόλης ήταν η εσωτερική αυλή με την οποία επικοινωνούσαν τα περισσότερα από τα δωμάτια των σπιτιών.
Άλλοι χώροι που αναγνωρίστηκαν είναι οι πιθεώνες, που είναι μεγάλα δωμάτια γεμάτα πιθάρια όπου φυλάσσονταν η ετήσια σοδειά και τα τρόφιμα, ένα οικιακό ιερό και μια αποθήκη κεραμιδιών. Oι στέγες των σπιτιών καλύπτονταν με καμπύλα κεραμίδια λακωνικού τύπου και σε αρκετές περιπτώσεις έχουν βρεθεί ειδικά κεραμίδια με μεγάλες οπές, οι οποίες επέτρεπαν στον καπνό της εστίας να βγαίνει έξω από τη στέγη.
O επισκέπτης του χώρου μπορεί να δει τέσσερις ανασκαφές μέσα στο σύγχρονο οικισμό και στην ανατολική κλιτύ του λόφου του Aγ. Aθανασίου, στις οποίες είναι ορατά τμήματα δρόμων, σπιτιών και του τείχους. Tο 1997 εκδόθηκε Aρχαιολογικός και Iστορικός Οδηγός για την ελληνιστική πόλη.
Tα τελευταία χρόνια στην κορυφή του λόφου του Aγ. Aθανασίου, όπου βρίσκεται η ακρόπολη της ελληνιστικής πόλης, αποκαλύφθηκε εξωτερικά ένα τετράπλευρο κάστρο που σύμφωνα με τα λιγοστά ευρήματα, η ίδρυσή του μπορεί να χρονολογηθεί στα χρόνια του Iουστινιανού (6ος αι. μ.X). Tο κάστρο ήταν σε λειτουργία και την περίοδο του αυτοκράτορα Bασιλείου Bουλγαροκτόνου (11ος αι. μ.X.). Tο κάστρο μπορεί να παρακολουθήσει κανείς εξωτερικά σε όλη την περίμετρό του και σε ορισμένα μάλιστα σημεία του το ύψος του τείχους φθάνει τα 3 μέτρα. Διαπιστώθηκε ότι το κάστρο είχε πέντε τετράγωνους πύργους εκ των οποίων οι τέσσερις βρίσκονται στις τέσσερις γωνίες του κάστρου. Aνατολικά και δυτικά υπάρχει από μια πύλη, ενώ από την εσωτερική πλευρά των τειχών σε εφτά σημεία διαπιστώθηκε η ύπαρξη κλιμάκων που οδηγούσαν στο πάνω διάδρομο του τείχους.
Έθιμα – Παραδόσεις
Ο επισκέπτης του Καλλίθηρου εκτός από την όμορφη φύση, μπορεί να δει και τις δύο εκκλησίες του χωριού. Ο ναός του Αγ. Αθανασίου στον ομώνυμο λόφο, χτίστηκε το 1857 σε ρυθμό βασιλικής με λίγες αγιογραφίες, πολλές εικόνες όμως. Ο ναός της Αγ. Τριάδος που είναι και ο ενοριακός ναός του χωριού, χτίστηκε το 1988.
Φυσική Ομορφιά – Δραστηριότητες
Ο Καράμπαλης είναι το ποτάμι της περιοχής, 25 χλμ. με ομαλή πρόσβαση. Πηγάζει από τις πλαγιές των Αγράφων και χύνεται στον Πηνειό. Στις όχθες του υπάρχουν πανέμορφα πλατάνια και ιτιές και στα νερά του κολυμπούν πέστροφες και λαδούσες. Δύο δάση πλαισιώνουν το Καλλίθηρο. Στο Λαγκάδι, έκτασης 200 στρεμμάτων περίπου με βελανιδιές, ο Κυνηγετικός Σύλλογος έχει εγκαταστήσει Εκτροφείο άγριων ζώων.
Πολιτισμός – Εκδηλώσεις
Το Καλλίθηρο πανηγυρίζει σε δύο ημερομηνίες. Στις 18 Ιανουαρίου, ημέρα που τιμάται ο Άγ. Αθανάσιος, με πάνδημο εκκλησιασμό και αρτοκλασία στην ομώνυμη εκκλησία των κατοίκων του χωριού, και κατά την κινητή γιορτή του Αγ. Πνεύματος, όπου γιορτάζει ο ναός της Αγ. Τριάδος. Ο Μορφωτικός Σύλλογος Καλλιθήρου διοργανώνει πολιτιστικές εκδηλώσεις και προωθεί την εκμάθηση λαϊκών-παραδοσιακών χορών στους νέους του χωριού. Ο Σύλλογος Γυναικών Καλλιθήρου ασχολείται με κοινωνικές δραστηριότητες. Ο Αθλητικός Σύλλογος «Νεφέλη» διοργανώνει αθλητικές δραστηριότητες στο χώρο του ποδοσφαίρου και ο Σύλλογος Μπάσκετ «Σέκλιζα 1993» αντίστοιχες δράσεις στο χώρο του μπάσκετ.
ΑΜΑΡΑΝΤΟΣ
(Μαστρογιάννι-η)
Περιγραφή
Ο Αμάραντος απέχει από την Καρδίτσα 24 χλμ. και από το Καλλίθηρο, την έδρα του Δήμου Ιτάμου, 15 χλμ. Πρόκειται για το κοντινότερο στην Καρδίτσα ορεινό χωριό. Είναι χτισμένο σε 750 μ. υψόμετρο και έχει θαυμάσιο κλίμα και προπολεμικά υπήρξε γι’ αυτό το λόγο καταφύγιο-θέρετρο για φυματικούς. Σήμερα ανήκει στο Δήμο Ιτάμου.
Παραγωγή – Οικονομία
Οι 100 περίπου κάτοικοί του το χειμώνα, κατά τους θερινούς μήνες διπλασιάζονται. 15 οικογένειες ασχολούνται με την κτηνοτροφία ελευθέρας βοσκής (αιγοπρόβατα) και οι περισσότεροι εργαζόμενοι ασχολούνται με μικρής κλίμακας αγροτικές καλλιέργειες (πατάτες, φασόλια, ζαρζαβατικά). Επίσης έχουν καστανιές, καρυδιές και κερασιές.
Ιστορία – Μνημεία – Αξιοθέατα
Η παλιά ονομασία του Αμάραντου ήταν Μαστρογιάννι/η (από κάποιον μάστρο-Γιάννη, γύφτο σιδερά). Είναι άγνωστο πότε πρωτοκατοικήθηκε το Μαστρογιάννη, σε απόσταση όμως μικρότερη των 2 χλμ. Α του σημερινού χωριού υπάρχει το «Παλι(ο)χώρι», το οποίο κατά την παράδοση είναι ο πρόγονος του χωριού. Από τα μνημεία που συναντάμε στον Αμάραντο ενδιαφέρον είναι το πέτρινο γεφύρι Α του χωριού, στη θέση «Γλαβάς», σε απόσταση 3 χλμ. περίπου στο δρόμο προς τη Δαφνοσπηλιά.
Έθιμα – Παραδόσεις
Ο ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου είναι ένα σπουδαίο μνημείο, ρυθμού βασιλικής που έχει επισκευαστεί. Σώζεται το αξιόλογο ξυλόγλυπτο τέμπλο, το οποίο, σύμφωνα με διηγήσεις, μεταφέρθηκε από την Κων/πολη.
Φυσική Ομορφιά – Δραστηριότητες
Tρεις γραφικές βρύσες συναντάμε στον Αμάραντο: την Καλαφούτω, ιστορική βρύση στην κορυφή του χωριού, τη βρύση Μαλαγάρι με το κρυστάλλινο νερό, δίπλα από τον ασφαλτοστρωμένο δρόμο που οδηγεί προς την Ευρυτανία και τη βρύση του Καραλή στην άκρη του χωριού. Ανατολικά και σε απόσταση 4 χλμ. περίπου από χωματόδρομο, λειτουργούν τα Ιαματικά Λουτρά στη θέση «Κουτσώνα» της περιοχής της «Γρίδοβας», τα οποία είναι προσπελάσιμα και από την Απιδιά και τη Δαφνοσπηλιά. 1,5 περίπου χλμ. Α του χωριού, υψώνεται η «Τσιούμα του Μανώλη». Ανατολικά επίσης είναι και η κορυφή «Βοϊδόκαστρο» (υψ. 800 μ.) ενώ στα Δ του Αμάραντου υψώνεται η κορυφή «Αϋφαντής» σε υψόμετρο περίπου 1.200 μ. Η κορυφή «Αγραφιώτη» 1 χλμ. Ν του χωριού σε υψόμετρο 850 μ. προσφέρει επίσης θέα στο θεσσαλικό κάμπο.
Πολιτισμός – Εκδηλώσεις
Ο Αμάραντος πανηγυρίζει δύο φορές το χρόνο. Στις 24/6 του Αγ. Ιωάννη, γιορτάζει το φερώνυμο ξωκλήσι που βρίσκεται σε μια κορυφή μέσα στα έλατα 1,5 χλμ. Ν του χωριού, σε υψόμετρο 900 μ. περίπου. Το Δεκαπενταύγουστο γιορτάζει η εκκλησία του χωριού, η Κοίμηση της Θεοτόκου. Τη νύχτα της Αναστάσεως, στον Αμάραντο αναβιώνει το έθιμο του «Αφανού». Τη στιγμή που ο ιερέας ψάλλει το «Χριστός Ανέστη», τα παιδιά του χωριού βάζουν φωτιά στον Αφανό, τον στύλο του οποίου ετοίμαζαν όλη τη Μ. Εβδομάδα. Ο Σύλλογος Απανταχού Αμαραντιωτών «Το Μαστρογιάννη» διοργανώνει κατά καιρούς εκδηλώσεις.
ΚΑΡΟΠΛΕΣΙ
Περιγραφή
Στο Δήμο Ιτάμου ανήκει το Καροπλέσι, το οποίο είναι χτισμένο σε υψ. 910 μ. Περιλαμβάνει τους οικισμούς Σιάικα, Αγ. Αγάθη, Νέο Χωριό, Κουκέικα και Γιαννουσέικα.
Ιστορία – Μνημεία – Αξιοθέατα
Πρόκειται για ένα μικρό χωριό με μακραίωνη όμως ζωή και ιστορία και πολλά αρχαία λείψανα και ευρήματα. Αναφέρεται σε επιγραφή του 1640 σε ναό ως Καβροπλέσι, καθώς και σε επιγραφές των μοναστηριών Γεννήσεως Θεοτόκου Σπινάσας και Αγ. Τριάδος Σιάικας. Κάηκε από τους Τούρκους το 1823, ενώ στην απογραφή του 1861 δεν αναφέρεται. Στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο από το 1941 ήταν ελεύθερο και από εδώ προμηθευόταν τρόφιμα και οπλισμό ο ΕΛΑΣ. Το Σχολείο του χωριού ίδρυσε ο ευεργέτης Συγγρός το 1905.
Έθιμα – Παραδόσεις
ΒΔ του χωριού, χτισμένη σε γραφική τοποθεσία, συναντάμε τη Μονή Αγ. Τριάδος Σιάικας. Σώζεται η τρίκογχη εκκλησία, σταυρεπίστεγη, χτισμένη το 1540 περίπου και ζωγραφισμένη το 1641. Στη μονή φυλάσσεται η κάρα του Αγ. Στυλιανού του Παφλαγόνος και η εικόνα της Αγ. Τριάδος που χρονολογείται το 1528. Η εκκλησία της Αγ. Παρασκευής (1896) χτίστηκε στη θέση παλιότερης και ανακαινίσθηκε το 1909. Η εικόνα της αγίας φέρει τη χρονολογία 1772. Η εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου στον οικισμό Γιαννουσέικα χρονολογείται το 1910. Στην περιοχή υπάρχουν και πολλά παλιά ξωκλήσια, όπως των Αγ. Αποστόλων, της Ζωοδόχου Πηγής, του Προφ. Ηλία, της Αγίας Αγάθης.
Φυσική Ομορφιά – Δραστηριότητες
Το χωριό πλαισιώνουν ελατοδάση και δάση δρυός.
ΡΑΧΟΥΛΑ (Ζωγλόπι)
Περιγραφή
Στο Δήμο Ιτάμου ανήκει η Ραχούλα με τους οικισμούς της, Παλαιοζωγλόπι, Ίταμο και Ζωγρί. Η παλιότερη ονομασία του χωριού ήταν Ζωγλόπι. Απέχει 17 χλμ. από την Καρδίτσα και έχει 500 κατοίκους.
Παραγωγή – Οικονομία
Παραγωγή – οικονομία: Οι κάτοικοι της Ραχούλας ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία και την κτηνοτροφία, ενώ η επίδοσή τους στα γράμματα από τις αρχές του αιώνα είναι ιδιαίτερη. Καλλιεργούν σιτηρά, καλαμπόκι, βαμβάκι, οπωροφόρα δέντρα, αμπέλια και παράγουν αρκετά κηπευτικά με τα οποία τροφοδοτούν την αγορά της Καρδίτσας. Έχουν ιδιόκτητα καστανομερίδια και αρκετές καρυδιές. Ορισμένοι ασχολούνται παράλληλα με τη μελισσοκομία.
Ιστορία – Μνημεία – Αξιοθέατα
Η αρχική θέση του χωριού πρέπει να ήταν στην περιοχή της Τούμπας, το Παλιοκκλήσι και τη γύρω περιοχή Ταμπούρια και Καρούτα. Η πρώτη μετακίνηση από την αρχική θέση έγινε προς το Παλαιοζωγλόπι. Η δεύτερη μετακίνηση έγινε από το Παλαιοζωγλόπι στη Ραχούλα τις δεκαετίες του 1840-50. Στις τοποθεσίες Πολύκοινο (Πολύκαινο ή Πολύκενο αλλιώς) και Πέρα Μαχαλάς του Παλαιοζωγλοπίου, έζησαν, σύμφωνα με την παράδοση, πλούσιοι Κωνσταντινουπολίτες επί τρεις περίπου αιώνες, από την άλωση μέχρι τα μέσα του 18ου αι. Η Ραχούλα είναι η ιδιαίτερη πατρίδα του πολιτικού Χαρίλαου Φλωράκη. Οι Γιάννης Καραγιάννης και Κώστας Γρυμπογιάννης υπήρξαν αμφότεροι Στελέχη της Εθνικής Αντίστασης. Στον Ίταμο πάνω από την ομώνυμη βρύση, συνήλθε στις 26/7/1944 το 2ο Πανθεσσαλικό Συνέδριο του ΕΑΜ. Στην περιοχή της Ραχούλας υπάρχουν πέντε γεφύρια. Το γεφύρι στης «Συκιάς το Ρέμα» σε απόσταση 6 περίπου χλμ. στο δρόμο Ραχούλας-Καλλιθήρου, είναι πέτρινο με δύο καμάρες. Μονότοξο παλιό πέτρινο γεφύρι υπάρχει στον παλιό δρόμο Ραχούλας-Παλαιοζωγλοπίου στη θέση «Κτίσματα». Μικρό μονότοξο γεφύρι υπάρχει σε απόσταση 1,5 χλμ. από το χωριό στη θέση «Ιτιά».
Έθιμα – Παραδόσεις
Τα τρία ξωκλήσια στο Παλαιοζωγλόπι η Αγ. Παρασκευή (με λίγες αγιογραφίες), η Παναγία (Κοίμηση της Θεοτόκου) και ο Προφήτης Ηλίας, κτίστηκαν περίπου πριν 2 αιώνες.
Φυσική Ομορφιά – Δραστηριότητες
Η κορυφή της Τσιούκας, η Φραγκομαγούλα, ο Θεολόγης και η Κούλια Ιτάμου, προσφέρουν θέα τόσο προς το θεσσαλικό κάμπο όσο και προς τα βουνά της Ευρυτανίας, των Αγράφων και τη Λίμνη Πλαστήρα. Οι πηγές από τις οποίες υδροδοτείται το χωριό είναι αρκετές και υπάρχουν και αναξιοποίητες ιαματικές πηγές. Το Ραχουλιώτικο ποτάμι σε απόσταση 2 χλμ. από τη Ραχούλα πηγάζει από τις πλαγιές του Ιτάμου και έχει μικρού μεγέθους λαδούσες το ψάρεμα των οποίων κατά τους θερινούς μήνες με αγκίστρι, αποτελεί ενδιαφέρον σπορ για ερασιτέχνες ψαράδες. Το δάσος Ιτάμου ανήκει κατά κυριότητα από το 1923 στο Δημοτικό Διαμέρισμα Ραχούλας (Κοινότητα πρώτα). Υπάρχουν εκτάσεις εκλεκτής ελάτης, ελάτης-δρυός, δρυός, καστανιάς και διαθέτει πλούσια χλωρίδα και πανίδα.
Πολιτισμός – Εκδηλώσεις
Στη Ραχούλα, την Παρασκευή της Διακαινησίμου γίνεται πανηγύρι στην εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής. Στο Παλαιοζωγλόπι διεξάγονται τρία πανηγύρια. Στις 20/7 του Προφήτη Ηλία, στις 26/7 της Αγ. Παρασκευής και το Δεκαπενταύγουστο. Στο χωριό αναβιώνουν επίσης έθιμα που διατηρούν την παράδοση ζωντανή όπως τα Ρογκατσάρια. Στο χωριό εκδίδεται από το Μορφωτικό Σύλλογο Ραχούλας και την Ένωση Απανταχού Ραχουλιωτών «Ο Ίταμος», εφημερίδα με τίτλο «Ζωγλοπίτικα Χρονικά». Ο Μορφωτικός Σύλλογος ίδρυσε βιβλιοθήκη και οργανώνει πολιτιστικές εκδηλώσεις. Ο Σύλλογος Απανταχού Ραχουλιωτών που εδρεύει στην Αθήνα, οργανώνει συνεστιάσεις και εκδρομές. Υπάρχουν επίσης Γεωργικός και Δασικός Συνεταιρισμός.
ΚΑΤΑΦΥΓΙ
Περιγραφή
Το Δημοτικό Διαμέρισμα Καταφυγίου ανήκει στο Δήμο Ιτάμου.
Ιστορία – Μνημεία – Αξιοθέατα
Στο Καταφύγι σώζονται ερείπια αρχαίου κάστρου, γεγονός που μαρτυρεί για την πολύ παλιά εγκατοίκησή του. Στην ίδια περιοχή κοντά στο χωριό Kαταφύγι υπάρχει ακόμη ένας μικρότερος τειχισμένος αρχαίος οικισμός.
Έθιμα – Παραδόσεις
Στο δασικό δρόμο Καταφυγίου-Αγ. Αθανασίου Λαμπερού 4 χλμ. ΒΔ, συναντάμε τη Μονή Πέτρας Καταφυγίου, σε υψόμετρο 600 μ., σταυροειδούς τετρακιόνιου (αθωνικού) τύπου με δύο χορούς και νάρθηκα στα Δ και ακατοίκητη σήμερα, που χτίσθηκε πιθανόν κατά το 16ο αι. (1553). Πρόκειται για ένα από τα κομψότερα μνημεία της περιοχής και ένα από τα σημαντικότερα, καθώς διασώζει σχεδόν πλήρη την τοιχογράφησή του, το τέμπλο, τα προσκυνητάρια και το κιβώριο της Αγ. Τράπεζας. Το μοναστήρι ερημώθηκε γύρω στο 1900 και επαναλειτούργησε τη δεκαετία του 1920-1930 με πρωτοβουλία του Μητροπολίτη Ιεζεκιήλ. Στο οικοδομικό συγκρότημα της μονής συνέβησαν πολλές αλλαγές, με τελευταία την κατεδάφιση των 80 διώροφων κελιών του το 1968. Οι φορητές εικόνες και η εικόνα που σύμφωνα με την παράδοση βρέθηκε στο βράχο κοντά στη Μονή (γι_ αυτό και η ονομασία «Πέτρα»), βρίσκονται στη συλλογή της Ι. Μητρόπολης Καρδίτσας.
Πολιτισμός – Εκδηλώσεις
Πολύ ενδιαφέροντα είναι τα τοπικά έθιμα που σχετίζονται με τον αρραβώνα και το γάμο.
ΚΑΣΤΑΝΙΑ
Περιγραφή
Η Καστανιά είναι ένα χωριό-θέρετρο, σε υψόμετρο 800 μ. μέσα στα έλατα. Καταλαμβάνει τη βόρεια πλαγιά της κορυφής «Τσούκα» του βουνού Ίταμος. Ιδανικός τόπος για καλοκαιρινό και χειμερινό τουρισμό με υγιεινό ξηρό κλίμα και εύκολη πρόσβαση. Ανήκει στο Δήμο Ιτάμου και σ_ αυτήν υπάγονται οι οικισμοί Μούχας και Κουτσουπάπουλου. Απέχει 25 χλμ. από την Καρδίτσα. Η Μούχα είναι ένας νεότερος οικισμός 5 χλμ. δυτικά από την Καστανιά, σε υψόμετρο 900 μ. μέσα σε έλατα, βελανιδιές και καρυδιές ενώ ο Κουτσοπάπουλος είναι ένας οικισμός 10 αγροτικών οικιών 5 χλμ. ΝΔ της Καστανιάς σε υψόμετρο 900 μ. μέσα σε βελανιδιές.
Παραγωγή – Οικονομία
Οι κάτοικοι της Καστανιάς το χειμώνα είναι μόλις 150 άτομα, αριθμός που αυξάνεται κατά πολύ κατά τους θερινούς μήνες. Αντλούν το εισόδημά τους από την κτηνοτροφία (1.200 αιγοπρόβατα) και τη γεωργία. Στο χωριό ασκούνται ακόμη και κάποια παραδοσιακά επαγγέλματα. Οι Αφοί Κόγια ασκούν το επάγγελμα του «τσαρουχά» έχοντας βιοτεχνία τσαρουχιών, οι Νταλής και Γιαννουσάς το επάγγελμα του ξυλουργού και οι Αφοί Νταλοί είναι χτιστάδες.
Ιστορία – Μνημεία – Αξιοθέατα
Η Καστανιά κατοικήθηκε από την αρχαία εποχή. Το Κάστρο της πιθανότατα ταυτίζεται με την αρχαία πόλη Μενελαΐδα. Πολλοί Καστανιώτες από τα βυζαντινά ακόμα χρόνια μετανάστευσαν σε μεγάλα αστικά κέντρα και κυρίως την Κων/πολη και τη Σμύρνη, όπου επιδόθηκαν στο εμπόριο. Έλληνες στρατιώτες στη Μ. Ασία το 1920 γνώρισαν τον Καστανιώτη Πετρόπουλο, καταστηματάρχη στη Σμύρνη. Από την Καστανιά καταγόταν ο Πατριάρχης Καλλίνικος. Φημισμένη υπήρξε η Σχολή της. Σε ό,τι αφορά τα νεότερα μνημεία υπάρχει το μονότοξο πέτρινο γεφύρι «Καρρά», ενώ ενδιαφέρουσα είναι η παραδοσιακή αρχιτεκτονική του χωριού. Στη θέση «Tσούκα» υπάρχει ένας σχετικά μικρός αρχαίος οικισμός ελληνιστικών χρόνων, στον οποίο τα μόνα ορατά ερείπια είναι τμήματα κάποιων αναλημματικών τοίχων.
Έθιμα – Παραδόσεις
Στις ανατολικές πλαγιές του βουνού «Πυργούλης» μέσα στα έλατα και σε υψόμετρο 1.000 μ., σε απόσταση 3 χλμ. από τη Μούχα, υπήρχε μοναστήρι αφιερωμένο στην απόδοση της Κοίμησης της Θεοτόκου, ίσως βυζαντινό. Σήμερα σώζεται το εκκλησάκι του Αγ. Τρύφωνα που γιορτάζει στις 23/8. Στο κέντρο του χωριού βρίσκεται ο ναός της Γέννησης της Θεοτόκου (γιορτάζει στις 8/9) με ξυλόγλυπτο σκαλιστό τέμπλο του 18ου αι. από ξύλο καρυδιάς. Εδώ φυλάσσεται η κάρα του Αγ. Τρύφωνα. Η εκκλησία του Αγ. Αθανασίου στην κάτω συνοικία της Καστανιάς, γιορτάζει στις 18/1. Πρόκειται για ένα μικρό και παλιό κτίσμα με τοιχογραφίες. Ο Αη-Λιάς στη δυτική είσοδο του χωριού από τη Λίμνη Πλαστήρα, πανηγυρίζει στις 20/7 και είναι νέος ναός στη θέση παλιότερου.
Φυσική Ομορφιά – Δραστηριότητες
Η περιοχή της Καστανιάς έχει πολλά νερά. Η πηγή «Κάτω Βρύσες», η πηγή «Πέρα Βρύσες» και η πηγή «Βράτσια» φημίζονται για το εξαιρετικό νερό τους. Ο Μέγδοβας ποταμός (Ταυρωπός), μετά το φράγμα της λίμνης Πλαστήρα, δέχεται τα νερά των πηγών αριστερά και δεξιά και κυλά προς Ευρυτανία και Αχελώο. Στις μεγάλες «γούρνες» του έχει πέστροφες και παρόχθια έχει πετροκότσυφες. Δυτικά του χωριού σε απόσταση 2 χλμ. η περιοχή βρέχεται από την τεχνητή Λίμνη Πλαστήρα. Μέσα στη λίμνη υπάρχει ένα μικρό νησάκι-βιότοπος, η «Νιάγκα», η οποία είναι προσβάσιμη με βάρκα. Η κορυφή «Τσιούκα» πάνω από την Καστανιά διεθέτει θέα προς τη λίμνη και το θεσσαλικό χώρο. Το οροπέδιο «Πυργούλης» σε 1.300 μ. υψόμετρο από δασικό δρόμο, έχει επίσης θέα προς τη λίμνη.
Πολιτισμός – Εκδηλώσεις
Στο χωριό γίνονται τέσσερα πανηγύρια. Την 1η Φεβρουαρίου, του Αγ. Τρύφωνα, την παραμονή της γιορτής του Προφήτη Ηλία (20/7) στην πλατεία του Αη-Λιά, όπου διεξάγεται ολονύχτιο γλέντι με τοπικά μουσικά συγκροτήματα, ενώ στις 26/7 της Αγ. Παρασκευής, στη Μούχα γίνεται γλέντι επίσης με τοπικά μουσικά συγκροτήματα. Τέλος, στις 23/8, στα εννιάμερα της Παναγίας, στο ναό στην τοποθεσία «Πυργούλι» Μούχας μέσα στο ελατόδασος, γίνεται εκκλησιασμός και μετά ακολουθούν χοροί και ψήσιμο αρνιών. Στις 5-6/1 των Φώτων, τελούνται τα «Λοκατζάρια». Τα «Σύγνα» είναι μία θρησκευτική τελετή των ημερών του Πάσχα. Πρόκειται για ένα παλιό έθιμο -λιτανεία κατά της ανομβρίας και της ξηρασίας. Στην Καστανιά υπάρχει επίσης Μορφωτικός-Αθλητικός Σύλλογος που φροντίζει για διάφορες εκδηλώσεις και επίσης λειτουργεί Δασικός Συνεταιρισμός.
ΝΕΡΑΪΔΑ ΔΟΛΟΠΩΝ
(Σπινάσα)
Έθιμα – Παραδόσεις
Η θρυλική Μονή Γεννήσεως της Θεοτόκου ή Μονή Σπινάσας χρονολογείται πριν το 17ο αι. (1608). Σήμερα σώζεται μόνο το καθολικό που είναι τρίκογχος ναός με ξύλινη δίρριχτη στέγη. Στην αγιογράφηση (1651) απεικονίζεται ο κτήτορας της μονής, ο άρχοντας Θεοδόσιος Τζιοπέλης. Το μοναστήρι παλιά λεγόταν Φανερωμένη και γιορτάζει στις 8/9. Στο χωριό υπάρχει και η εκκλησία του Αγ. Γεωργίου.
ΑΜΠΕΛΙΚΟ (Μπόσκλαβος)
Περιγραφή
Το Αμπελικό ανήκει σήμερα στο Δήμο Ιτάμου και απέχει από την Καρδίτσα μόλις 13 χλμ.
Παραγωγή – Οικονομία
450 είναι οι μόνιμοι κάτοικοι του χωριού και οι κύριες πηγές εισοδήματός τους προέρχονται από τη γεωργία, την κτηνοτροφία και τα ελεύθερα επαγγέλματα.
Ιστορία – Μνημεία – Αξιοθέατα
Το χωριό Αμπελικό οφείλει την ονομασία του στα πολλά αμπέλια και τις πολλές ποικιλίες σταφυλιών. Η παλιότερη ονομασία του ήταν Μπόσκλαβος. Το χωριό μέχρι το 1660 που κάηκε ήταν χτισμένο στη θέση Παλιομπόσκλαβος. Έχουν εντοπιστεί ερείπια αρχαίου τείχους στο ξωκλήσι του Προφ. Ηλία ενώ κτερίσματα αρχαίων τάφων βρίσκονται στο Μουσείο Βόλου.
Λίγα χιλιόμετρα δυτικά του Kαλλίθηρου στη θέση «Γκούρα» του Aμπελικού υπάρχει ένας αρχαίος τειχισμένος οικισμός, ο οποίος παρά το ότι δεν έχει γίνει ανασκαφή είναι πολύ πιθανόν ότι ιδρύθηκε την κλασική περίοδο και συνέχισε να κατοικείται μέχρι τα ελληνιστικά χρόνια.
Έθιμα – Παραδόσεις
Υπάρχει ναός του Αγ. Αχιλλείου και 3 ξωκλήσια, του Προφ. Ηλία, του Αγ. Δημητρίου και της Παναγίας (Κοίμησης Θεοτόκου). Το τελευταίο ξωκλήσι ήταν παλιά μοναστήρι, από το οποίο σώζονται μαρμάρινα κιονόκρανα, ενώ η προερχόμενη από αυτό θαυματουργή, κατά την παράδοση, εικόνα της Παναγίας, βρίσκεται σήμερα στο μοναστήρι της Πέτρας Καταφυγίου.
Φυσική Ομορφιά – Δραστηριότητες
Το Αμπελικό είναι χτισμένο σε υψόμετρο 250 μ. με γραφικά στενά δρομάκια, πέτρινα κτίρια, ξωκλήσια και εντυπωσιακή θέα από τον Παλιομπόσκλαβο.
Πολιτισμός – Εκδηλώσεις
Το πανηγύρι του Προφ. Ηλία (20/7) που διεξάγεται στο κέντρο του χωριού και ο Μορφωτικός Σύλλογος του χωριού που δραστηριοποιείται από το 1989.
Πηγή: www.ecoguide.gr
