Το πράσινο φως για ένα πολύπλευρα σημαντικό έργο έλαβε ο Δήμος Παλαμά μετά από σχετική πρόταση που κατέθεσε στο πρόγραμμα Αντώνης Τρίτσης στον άξονα προτεραιότητας ΑΤ14 με τίτλο «Ελλάδα 1821-Ελλάδα 2021».
Ο τίτλος του έργου, που εγκρίθηκε ομόφωνα από την επιτροπή «Ελλάδα 2021», είναι «Ο μετασχηματισμός του αγροδιατροφικού τομέα και το νέο παραγωγικό μοντέλο μετά την Ελληνική Επανάσταση στον πρώην ΄΄Σταθμό Γεωργικής Έρευνας΄΄ του Δήμου Παλαμά Καρδίτσας» με αρχικό προϋπολογισμό 372.000,00 €.
Το εν λόγω έργο αναμένεται να αποτελέσει ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης του αγροτουρισμού που θα φωτίσει άγνωστες πτυχές της ελληνικής διατροφής και ταυτότητας με πολλά και σημαντικά οφέλη τόσο για την περιοχή όσο και για τους κατοίκους.
Αυτό ακριβώς μας επισημαίνει ο δήμαρχος Παλαμά κ. Γιώργος Σακελλαρίου κάνοντας λόγο για ένα πρωτοποριακό έργο και πολύπλευρα σημαντικό για τον τόπο.
Θυμίζουμε πως την όλη πρωτοβουλία και πρόταση εξήρε η Πρόεδρος του «Ελλάδα 2021» κ. Γιάννα Αγγελοπούλου κατά την πρόσφατη επίσκεψή της στην Καρδίτσα.
Σας παρουσιάζουμε παρακάτω αναλυτικά το έργο καθώς και τα προσδωκόμενα οφέλη.
Σύντομη περιγραφή του φυσικού αντικειμένου του έργου
Ο 19ος αιώνας υπήρξε καθοριστικός για τη συνοχή του κοινωνικού ιστού και για την εξέλιξη της τοπικής κοινωνίας στη Θεσσαλία, αλλά και στην Ελλάδα ευρύτερα. Όλα τα δεδομένα που χαρακτήριζαν το κοινωνικό γίγνεσθαι αιώνες πριν, μπήκαν σε δοκιμασία και μεταλλάχθηκαν καθοριστικά από τις συνθήκες που επικράτησαν μετά τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα.
Στην περίοδο μετά την Ελληνική Επανάσταση, εισάγονται στο οικογενειακό τραπέζι και μια σειρά άλλων αγροτικών προϊόντων καθώς συντελείται με αργό ρυθμό, αλλά σταθερά, μια μεταστροφή του παραγωγικού μοντέλου της χώρας. Το γεγονός αυτό αποτυπώνεται και στις διατροφικές συνήθειες, δίνοντας χώρο σε νέα και περισσότερα αγροτικά και κηπευτικά προϊόντα.
Ο Δήμος Παλαμά της Καρδίτσας, ως αναπόσπαστο κομμάτι αυτού του γίγνεσθαι, υπήρξε χαρακτηριστικό τοπόσημο του εν λόγω μετασχηματισμού.
Στον Παλαμά, ιδρύθηκε και λειτούργησε για χρόνια Σταθμός Γεωργικής Έρευνας, ένα τοπικό «φυτώριο» με σκοπό να ενισχυθεί ο τότε εθνικός σχεδιασμός διάσωσης, ανάδειξης και βελτίωσης των τοπικών φυτών και σπόρων. Πρόκειται για έκταση 300 στρεμμάτων που περιήλθε πρόσφατα στην δικαιοδοσία του Δήμου Παλαμά. Ο Σταθμός Γεωργικής Έρευνας διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη γεωργική παραγωγή της εποχής κατά την οποία λειτούργησε, αλλά και στην κοινωνική ζωή του τόπου.
Από την πλευρά του Δήμου Παλαμά, διαμορφώνεται σήμερα μια ιδιαίτερα θετική προοπτική επαναξιοποίησης του Σταθμού Γεωργικής Έρευνας, με σκοπό να παρουσιαστεί με ποικίλα μέσα η εξέλιξη της διατροφής στον ελλαδικό χώρο με κομβικό σημείο τη φάση των μεγάλων αλλαγών μετά την Ελληνική Επανάσταση στην πορεία προς τη σύγχρονη Ελλάδα.
Προκειμένου για την πραγματοποίηση του έργου, καθοδηγούμαστε στο μοντέλο βιωσιμότητας του εγχειρήματος από τη διεθνή πρακτική αλλά και από το εθνικό νομικό πλαίσιο και την τρέχουσα εμπειρία σε αυτό που έχει προσδιοριστεί ως «Πολυλειτουργικό Αγρόκτημα». Ως «Πολυλειτουργικό αγρόκτημα» ορίζεται η αγροτική εκμετάλλευση η οποία λειτουργεί με έμφαση στις τοπικές παραγωγικές δυνατότητες κάθε περιοχής και η οποία διαθέτει τουλάχιστον: α) καλλιεργήσιμη έκταση, β) φυτικό ή ζωικό κεφάλαιο και γ) χώρο εστίασης ή δυνατότητα εκπαίδευσης ή δυνατότητα επίδειξης και παρακολούθησης της παραγωγικής διαδικασίας ή οικοτεχνικής μεταποίησης. (ΚΥΑ 543/34450/2017-ΦΕΚ 1145/Β/3-4-2017)
Στο εγχείρημα, θα αξιοποιηθούν τα αποτελέσματα των ερευνών και των εργασιών σημαντικών Ελλήνων και ξένων επιστημόνων και ειδικών της διατροφής που φωτίζουν τις άγνωστες πτυχές της εξέλιξης των τροφών και της μαγειρικής και τις πολιτιστικές επιρροές που αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της ελληνικής διατροφής και ταυτότητας.
Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στο εκπαιδευτικό σκέλος του εγχειρήματος: α) με τη διαμόρφωση των απαραίτητων υποδομών και προϋποθέσεων αγροτουριστικής επισκεψιμότητας, που θα εξασφαλίζει την βιωματική εμπειρία των επισκεπτών στον τομέα της παραγωγής και μεταποίησης παραδοσιακών προϊόντων διατροφής και β) με την δημιουργία ενός χώρου ψηφιακής πληροφόρησης και αναπαραστάσεων της παραδοσιακής ζωής στη Θεσσαλία.
Επικοινωνιακή περιγραφή φυσικού αντικειμένου
Το έργο αφορά στη δημιουργία ενός ανοιχτού αγροκτήματος κατά το πρότυπο του «πολυλειτουργικού αγροκτήματος» στον πρώην «Σταθμό Γεωργικής Έρευνας» του Δήμου Παλαμά Καρδίτσας το οποίο θα περιλαμβάνει παραδοσιακά πλίνθινα κτίσματα (οικία, κοιτώνες φιλοξενίας για μελλοντική χρήση, αποθήκες και δωμάτιο εικονικής πραγματικότητας), καθώς και κήπους όπου θα καλλιεργούνται τοπικά φυτά και λαχανικά.
Ο επισκέπτης θα έχει τη δυνατότητα της βιωματικής γνωριμίας με τον τρόπο λειτουργίας της ελληνικής αγροτικής οικογένειας, με τα παραδοσιακά αγροτικά επαγγέλματα και τις ντόπιες καλλιεργητικές μεθόδους παραγωγής, οι οποίες σπανίζουν ή έχουν εκλείψει, με τις ασχολίες και τις συνήθειες της καθημερινής ζωής των κατοίκων της περιοχής, τα ήθη και τα έθιμα, την ευαισθητοποίηση γύρω από τα θέματα της προστασίας του
περιβάλλοντος και της αυτόχθονης χλωρίδας και πανίδας.
Με αφορμή την ιστορική αναβίωση της απελευθέρωσης, με αυτό το σχεδιασμό, ο πρώην Σταθμός Γεωργικής Έρευνας του Παλαμά Καρδίτσας φιλοδοξεί να αποτελέσει ένα οικομουσείο, μία ολοκληρωμένη προσέγγιση στο παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της ευρύτερης περιοχής.
Αναλυτική περιγραφή
Ανέγερση παραδοσιακών πλίνθινων κτισμάτων
Το υποέργο περιλαμβάνει:
– Κατασκευή παραδοσιακής πλίνθινης κατοικίας, ισογείου και πρώτου ορόφου,90-100 τμ,, βασισμένη στην παραδοσιακή διαρρύθμιση και αισθητική.
– Ανέγερση τριών, ισογείων παραδοσιακών κοιτώνων φιλοξενίας, παραδοσιακής αισθητικής, αλλά εξοπλισμένων με τα απαραίτητα σύγχρονα συστήματά λειτουργίας, συνολικού εμβαδού 90 τμ.
– Υποστηρικτικοί χώροι, αποθήκης και υπόστεγου συνολικού εμβαδού 80τμ
Εκτιμώμενος προϋπολογισμός: 145.000€+ΦΠΑ
Μελέτες ωρίμανσης του υποέργου 1
Αφορά στο σύνολο των απαιτούμενων μελετώνγια την ωρίμανση του Υποέργου 1 (5% επι του προϋπολογισμού του σχετικού υποέργου), ήτοι 7.250€+ΦΠΑ
Προμήθεια απαραίτητου εξοπλισμού
-Προμήθεια της απαραίτητης οικοσκευής της παραδοσιακής κατοικίας
– Προμήθεια του απαραίτητου εξοπλισμού των κοιτώνων φιλοξενίας
-Προμήθεια εργαλείων και μηχανολογικού εξοπλισμού
-Προμήθεια του απαραίτητου φυτικού και ζωικού κεφαλαίου
-Προμήθεια ψηφιακού εξοπλισμού υποστήριξης
Εκτιμώμενος προϋπολογισμός: 90.000€+ΦΠΑ
Υπηρεσίες εγκατάστασης του εξοπλισμού και λειτουργίας του χώρου
Για τη λειτουργία του χώρου απαιτούνται:
-Υπηρεσίες διαμόρφωσης και εγκατάστασης του προτύπου αγροκτήματος και της κτηνοτροφικής μονάδας
-Υπηρεσίες διαμόρφωσης των παραδοσιακών μεταποιητικών εγκαταστάσεων
-Υπηρεσίες εκπαίδευσης και εκπόνησης εγχειριδίων ανάπτυξης και λειτουργίας προγραμμάτων αγροτουρισμού και βιωματικών εργαστηρίων
Εκτιμώμενος προϋπολογισμός: 39.750+ΦΠΑ
Δράσεις ενημέρωσης – πληροφόρησης – ευαισθητοποίησης
Δεδομένου του τοπικού χαρακτήρα του έργου απαιτείται ολοκληρωμένο σχέδιο δράσεων επικοινωνίας του. Για το σκοπό αυτό θα πρέπει να αξιοποιηθεί κάθε δυνατός και πρόσφορος τρόπος επικοινωνίας (έντυπο υλικό, ημερίδες, εκθέσεις, workshops, διαδίκτυο, social media κτλ.). Ειδικότερα το σχέδιο δημοσιότητας, που θα στοχεύει και στην ενεργοποίηση εθελοντικών διαθέσεων φορέων και φυσικών προσώπων, θα περιλαμβάνει: α)Συνδυασμένες ενέργειες προβολής και δημοσιότητας στα ΜΜΕ (Τύπο, Ραδιόφωνο, Ψηφιακή Σήμανση, Outdoor διαφήμιση), β) Δημιουργικό σχεδιασμό και παραγωγή έντυπου, οπτικοακουστικού και λοιπού προωθητικού και ενημερωτικού υλικού, γ) Σχεδιασμό και οργάνωση εκδηλώσεων, δ) Προβολή στο διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Εκτιμώμενος προϋπολογισμός: 13.000€+ΦΠΑ
Υπηρεσίες σύνταξης και προετοιμασίας φακέλου υποβολής πρότασης
Το έργο αφορά στην παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών για την προετοιμασία και σύνταξη του φακέλου για την υποβολή της πρότασης χρηματοδότησης.
Η ανάγκη παροχής των ανωτέρω υπηρεσιών ενισχύεται από το γεγονός ότι η Επιτροπή «Ελλάδα 2021» εξέδωσε την βεβαίωση σκοπιμότητας υλοποίησης πρότασης στο Πρόγραμμα στις 28/05/2021, μόλις τρεις ημέρες πριν τη λήξη της προθεσμίας υποβολής πρότασης χρηματοδότησης στην πρόσκληση ΑΤ14 του προγράμματος «Αντώνης Τρίτσης. Επομένως κρίνεται απαραίτητη η συμβολή εξωτερικού συνεργάτη για την ταχύτερη δυνατή συγκέντρωση των απαραίτητων συνοδευτικών δικαιολογητικών της αίτησης χρηματοδότησης για τη συμπλήρωση του φακέλου υποβολής.
Προύπολογισμός: 5.000+ΦΠΑ
Σκοπιμότητα – Αναμενόμενα αποτελέσματα
Σκοπός της προτεινόμενης πράξης είναι ο πρώην «Σταθμός Γεωργικής Έρευνας» του Δήμου Παλαμά Καρδίτσας, με την αναδιαμόρφωση του να αποτελέσει ένα οικομουσείο, μία ολοκληρωμένη προσέγγιση στο παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της ευρύτερης περιοχής, με απώτερο σκοπό την ανάδειξη της τοπικής πολιτιστικής κληρονομιάς. Στο πνεύμα της ιστορικής αναβίωσης, το πρότυπο του ανοιχτού αγροκτήματος, που συνδυάζει γη, ενέργεια, τουρισμό και πολιτισμό, θα μπορέσει να καταγράψει και να αναδείξει τα ιδιαίτερα τοπικά χαρακτηριστικά, προβάλλοντας τα στις σύγχρονες προοπτικές και θα δώσει ώθηση στον αγροτουρισμό, που σε συνδυασμό με εμπειρίες ιστορικής αναβίωσης, θα δημιουργήσει ένα νέο μοντέλο πολιτιστικού τουρισμού.
Η επίσκεψη στο υπό διαμόρφωση ιστορικό-παραγωγικό αγρόκτημα, θα συνιστά επίσκεψη σε μια περιοχή με πολιτισμικό και φυσικό-περιβαλλοντικό πλούτο, που θα αποτυπώνεται στις προσφερόμενες δραστηριότητες και υπηρεσίες του, καθώς και μια ευκαιρία επαφής με την φύση και το αγρο-οικοσύστημα αλλά και ενασχόλησης με την γεωργία.
Αναγκαιότητα
Μέσω του προτεινόμενου έργου, θα υπάρξει η δυνατότητα διάσωσης και ανάδειξης της τοπικής κληρονομιάς, η προώθηση του τόπου και η γνωριμία με τα πολιτισμικά στοιχεία της περιοχής, ιδιαίτερα σε μία εποχή που η επαρχία εγκαταλείπεται και περιθωριοποιείται. Με το εγχείρημα αυτό επιδιώκεται η επικαιροποίηση και ανάδειξη της δυναμική της αγροτικής παραγωγής και της ζωής της ελληνικής υπαίθρου και η δημιουργία ταυτόχρονα μοντέρνων αναπτυξιακών εργαλείων, μέσα από τον οικονομικό πολιτισμό των στοιχείων εκείνων της παραγωγικής διαδικασίας που δοκιμάστηκαν και έδειξαν εξαιρετική αντοχή μέσα στο χρόνο μέχρι και σήμερα. Επιδίωξη του έργου είναι η ιστορική επαναθεμελίωση της υπαίθρου με σύγχρονους όρους.
Παραδείγματα αγροτουρισμού σε συνδυασμό με εμπειρίες ιστορικής αναβίωσης προσφέρονται πλέον διεθνώς και οργανωμένα, στα πλαίσια της προσέγγισης ενός νέου μοντέλου πολιτιστικού τουρισμού που εμπλέκει βιώσιμους αγροδιατροφικούς προορισμούς. Καθώς τα περιβαλλοντικά ζητήματα και η υγιεινή διατροφή αποκτούν ολοένα και μεγαλύτερη βαρύτητα στην κοινωνία μας, η περιβαλλοντική και αγροδιατροφική εκπαίδευση έχουν πλέον σημαντική θέση τόσο στα σύγχρονα σχολικά προγράμματα όσο και στις δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου όλων των ηλικιών.
Αποδοτικότητα έργου
Με βάση την απογραφή του 2011 ο πληθυσμός του δήμου ανέρχεται στους 16.726 κατοίκους. Λαμβάνοντας υπόψη και τον πληθυσμό των όμορων δήμων που θα ωφεληθούν από τη δημιουργία και λειτουργία του πρότυπου αγροκτήματος, καθώς και τους επισκέπτες του, ο συνολικός ωφελούμενος πληθυσμός διαμορφώνεται στους 30.000 κατοίκους. Κατά συνέπεια το εύλογο του μοναδιαίου κόστους ισούται με 10,00 €/κάτοικο.
Καινοτομία
Η πράξη δεν εισάγει καινοτομία, ωστόσο η υλοποίηση και λειτουργία του έργου θα γίνει με τη χρήση σύγχρονων πρακτικών και μέσων.
Επιπτώσεις του έργου
Μεταξύ άλλων το προτεινόμενο έργο θα συμβάλλει: α) στην ανάδειξη του πολιτισμικού και φυσικού – περιβαλλοντικού πλούτου της περιοχής, β) στη διάσωση της τοπική χλωρίδας και πανίδας και παλαιών καλλιεργητικών μεθόδων, γ) θα εισάγει νέους όρους στην αγροδιατροφή
Επιπτώσεις στην απασχόληση και το περιβάλλον
Το προτεινόμενο έργο θα έχει θετική επίπτωση στην απασχόληση, καθώς θα δημιουργηθούν θέσεις εργασίας τόσο κατά την κατασκευή του, όσο και κατά τη λειτουργία του.
Θετικές επίσης θα είναι οι επιπτώσεις στο περιβάλλον, αφού τα κτίσματα θα φτιαχτούν από φυσική πρώτη ύλη, όπως άμμο, χώμα, πέτρες, άχυρο, ξύλο, νερό, κλπ. με συνέπεια λιγότερο περιβαλλοντικό και οικονομικό κόστος από τα τσιμεντένια, αλλά και με μία τεχνική που δεν εξαρτάται από βιομηχανικά υλικά και βαριά μηχανήματα. Επιπλέον, με το εν λόγω έργο θα επιδιωχτεί η καλλιέργεια και παραγωγή τοπικών προϊόντων, καθώς και βιολογικών, με τις προδιαγραφές της κυκλικής οικονομίας.
Διασφάλιση της λειτουργίας του έργου
Ο πρώην Σταθμός Γεωργικής Έρευνας θα φιλοξενήσει σε ένα τμήμα του την καλλιέργεια και παραγωγή τοπικών προϊόντων υψηλής ποιότητας (βιολογικών), με τις προδιαγραφές της κυκλικής οικονομίας και στο πλαίσιο της κοινωνικής συνεταιριστικής επιχειρηματικότητας. Ο Σταθμός θα βρίσκεται υπό την διαχειριστική υποστήριξη Κοινωνικής Συνεταιριστικής Επιχείρησης εν είδη «φάρμας αναβίωσης της θεσσαλικής διατροφικής παράδοσης και αγροτικής οικονομίας» και θα βασίζεται ως προς τη βιωσιμότητά του σε δυο πυλώνες: στον αγροτουρισμό και στην εκπαιδευτική βιωματική εμπειρία και στις συναφείς με αυτούς δραστηριότητες.
Το έργο απευθύνεται σε όλους τους επισκέπτες ανεξαρτήτως φύλου.
Το έργο από τη φύση του, αποτρέπει κάθε διάκριση λόγω φύλου, φυλής, εθνοτικής καταγωγής, θρησκείας, πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας, γενετήσιου προσανατολισμού.
Θα ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα βάσει της σχετικής νομοθεσίας ώστε να μην παρεμποδίζεται η προσβασιμότητα των ατόμων με αναπηρία.
Το προτεινόμενο έργο προάγει την προστασία του περιβάλλοντος, καθώς δραστηριοποιείται κυρίως σε φιλοπεριβαλλοντικές δράσεις και δράσεις διατήρησης της βιοποικιλότητας, Η λειτουργία και οι καθημερινές πρακτικές ενός τετοιου χώρου, θα συμβάλλουν στην προστασία του περιβάλλοντος και την ορθολογική χρήση των φυσικών πόρων, στον περιορισμό της κατανάλωσης ενέργειας, νερού και παραγωγής απορριμμάτων.
