Του Νίκου Ευθυμιάδη*
Ο ερχομός του Φιλέλληνα Ιταλού Δημάρχου και Πανεπιστημιακού Δασκάλου Marco Galdi την Μεγάλη Τρίτη 10 Απριλίου στην Καρδίτσα, είναι ιδιαίτερο γεγονός για την Καρδίτσα και την Ελλάδα, αφού ο Δήμαρχος της Cava de Tirreni και Καθηγητής Πολιτικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Σαλέρνο, είναι ο βασικός πρωταγωνιστής του κινήματος αλληλεγγύης προς την Ελλάδα, από μέρους πολιτών, θεσμών, Δήμων όχι μόνο της Ιταλίας, αλλά και ολόκληρης της Ευρώπης.
Στην όλη αυτή προσπάθεια, στην οποία συμμετέχουν και ελληνικές Κοινότητες της Ιταλίας, δε θα μπορούσε να μείνει αδιάφορος και ο Πανελλήνιος Σύλλογος Αποφοίτων Ιταλικών Πανεπιστημίων.
Με πρωτοστάτη την Καρδίτσα και τους Ιταλοσπουδαγμένους Καρδιτσιώτες, ο Πανελλήνιος Ελληνοϊταλικός Σύλλογος έχει δημιουργήσει ένα φόρουμ πια Πολιτικής, Κοινωνικής, Οικονομικής παρέμβασης στις σχέσεις των δύο χωρών.
Πολλοί νομίζουν ότι η αλληλεγγύη του Ιταλικού λαού είναι κάτι το επιφανειακό.
Πάντα ο Ελληνικός λαός ένιωθε τον ιταλικό λαό κοντά του, τον ένιωθε δικό του ακόμα και στις δύσκολες συνθήκες του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου και της Ναζιστικής κατοχής στην Ελλάδα.
Κι εμείς που πήγαμε στην Ιταλία μετά την χούντα, αλλά και οι πιο παλιοί, κυρίως όμως όσοι πήγαν στην Ιταλία στα δύσκολα χρόνια της δικτατορίας, βρήκαν εκεί καταφύγιο και στοργή.
Ο Πρόεδρος Pertini, η Nilde Jotti, o Αντρεότι, όλες οι ιταλικές πολιτικές δυνάμεις θα στηρίξουν τους Έλληνες φοιτητές που πολλοί από αυτούς έχει στερήσει η χούντα συνάλλαγμα και διαβατήριο.
Η αγάπη και η βοήθεια των Ιταλών προς τους Έλληνες εκείνη την περίοδο δεν έχει προηγούμενο.
Πάντα ο ελληνικός λαός ένοιωθε τον ιταλικό λαό κοντά του. Εξηγείται με στοιχεία αυτή η αμφίδρομη σχέση αγάπης Ελλήνων και Ιταλών ανατρέχοντας στην ιστορία. Στην Ιταλία ανακαλύψαμε ότι ιταλική σκέψη έχει άμεση σχέση με τον ελληνικό θεωρητικό οπλισμό και γίνομαι πιο σαφής.
Μετά την κατάρρευση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, περίπου πέντε αιώνες η Ευρώπη σαρώνεται από τις βαρβαρικές επιδρομές. Γότθοι, Ούννοι, Βησιγότθοι, Αλαμανοί, Τεύτονες, Γερμανοί, Γαλάτες και ανατολικότερα Σλάβοι, Ρώσοι, Βούλγαροι. Στη Δύση φίλτρο εκπολιτιστικό υπήρξε ο Καθολικισμός, στην Ανατολή η Ορθοδοξία. Οι βάρβαροι βαφτίζονται και εντάσσονται, ημερεύουν, καθιζάνουν οι ορμές, επικρατεί το συναίσθημα, αλλά λείπει το Λογιστικό, η μέθοδος, οι ιδέες και οι αξίες.
Η Ιταλία, όπως και όλη η Ευρώπη, δέχτηκε το ελληνικό πνεύμα σε τέσσερις δόσεις. Η πρώτη μέσω της Ρώμης. Η λατινική ποίηση – επική, λυρική και δραματική – η ρητορική, η φιλοσοφική, η ηθική και κυρίως η πολιτική σκέψη είναι αφομοίωση, μίμηση και προϊόντα της ελληνικής και της ελληνιστικής ακμής. Η «Θεία Κωμωδία» του Δάντη είναι αδιανόητη χωρίς τη λατινική ποίηση και ο Βιργίλιος είναι αδιανόητος χωρίς τα Ομηρικά Έπη. Ο Σενέκας είναι αδιανόητος χωρίς τον Ευριπίδη και ο Μένανδρος μέσω του Πλαύτου και του Τερέντιου κυριολεκτικά εκπαίδευσε θεατρικά την Ιταλία και κατ’ επέκταση όλη την Ευρώπη.
Η δεύτερη δόση ελληνικού εμβολίου έγινε στην ιταλική σάρκα μέσω της αραβικής διείσδυσης στην Ισπανία. Οι Άραβες ήταν οι πρώτοι μεταφραστές του Αριστοτέλη και ο Αριστοτέλης μεταφράστηκε στα Λατινικά από τα Αραβικά. Ο Θωμάς ο Ακινάτης ολόκληρη η Σχολαστική Φιλοσοφία δεν είναι τίποτε άλλο παρά συστηματική μελέτη και αξιοποίηση της αριστοτελικής λογική, μεταφυσικής και επιστημολογίας. Ολόκληρο το θεωρητικό, δογματικό οικοδόμημα του Καθολικισμού είναι θεμελιωμένο στην αριστοτελική λογική, στην παραγωγική και την επαγωγική μέθοδο σκέψης.
Η τρίτη δόση ελληνικής σκέψης ήρθε στην Ιταλία από τους Έλληνες λόγιους της Ανατολής μετά την πρώτη άλωση (1204), αλλά κυρίως μετά την οριστική Άλωση (1453). Τώρα την ιταλική ζύμη γονιμοποίησε η πλατωνική σκέψη. Ο Πλήθων ο Γεμιστός και μια στρατιά σημαντικών λογίων με χιλιάδες χειρόγραφα κατακλύζουν την Ιταλία και μπολιάζουν τη σκέψη της με την ιδεοκρατία και τον πλατωνικό ιδεαλισμό.
Η τέταρτη και τελευταία εισβολή του ελληνικού πνεύματος με την πρώιμη και την κυρίως Αναγέννηση και εν συνεχεία με τον Διαφωτισμό. Η Αναγέννηση είναι η ομολογημένη οφειλή της Ιταλίας προς το ελληνικό πνεύμα. Όλο εκείνο το μεγαλειώδες κίνημα δεν ήταν τίποτε άλλο παρά ένα αναβάπτισμα στις αρχές, τις αξίες, τις μορφές, τις μεθόδους και τα πολιτικά οράματα του αρχαίου ελληνικού κόσμου. Όταν ο Μακιαβέλι σχολιάζει τον Τίτο Λίβιο ουσιαστικά μελετά τον Πολύβιο και όταν γράφει την κωμωδία «Μανδραγόρας» αναγράφει τον Πλούτο, αλλά στην ουσία ξαναγράφει τον Μένανδρο (όλα τα πρόσωπα των Αναγεννησιακών κωμωδιών έχουν ελληνικά ονόματα – έως τον Μολιέρο ισχύει αυτή η τάση).
Στη Φλωρεντία γεννιέται η Όπερα στην προσπάθεια οι λόγιοι της να επαναπροσεγγίσουν την αρχαία ελληνική τραγωδία (Ευρυδίκη του Πέρη, Ορφέας του Μοντεβέρντι) κ.α.
Στα θεμέλια της εικαστικής συνείδησης του Φρα Ατζέλικο υπάρχουν τα βυζαντινά πολύπτυχα και για χρόνια η ζωγραφική, το θέατρο και η λυρική ποίησή της, αλλά και το μυθιστόρημα (μια μεταφυσική Αρκαδία), προσπαθούν να αναπλάσουν το αρχαίο ελληνικό ήθος και ιδιαίτερα στο μυθιστόρημα την αφηγηματική τέχνη του Λόγγου («Δάφνις και Χλόη») αναδιπλώνουν. Χωρίς το ελληνιστικό μυθιστόρημα είναι αδιανόητη η αφηγηματική παράδοση της Ιταλίας. Όταν στην Ανατολή για μερικούς αιώνες κυριάρχησε η παράδοση της απέχθειας προς τη μίμηση με την εικονομαχία, στη Δύση και στην Ιταλία η ελληνική παράδοση προς την απεικόνιση και την πλαστική αντίληψη διέσωσε τα έξοχα μωσαϊκά των πρωτοχριστιανικών χρόνων (Ραβέννα), αλλά προχώρησε και στην γλυπτική απεικόνιση των ιερών προσώπων, παράδοση κατ’ εξοχήν ελληνική.
Να γιατί εξηγείται σήμερα πως ο τεχνοκράτης Ιταλός Πρωθυπουργός Μάριο Μόντι, γίνεται ο μεγαλύτερος πολιτικός σήμερα της Ευρώπης και στηρίζει σε όλα τα διεθνή fora την Ελλάδα.
«Πού είναι η ευρώπη που πολέμησε με τομν Λόρδο Βύρωνα για την ανεξαρτησία της Ελλάδας; Πού είναι η Ευρώπη της Ιστορίας, του Πολιτισμού, της ιδιαίτερής της ταυτότητας;», αναρωτιέται ο Marco Galdi.
* Ο Νίκος Ευθυμιάδης είναι Πρόεδρος του Πανελλήνιου Ελληνοϊταλικού Συλλόγου Φιλίας και Συνεργασίας των Αποφοίτων Ιταλικών Πανεπιστημίων
