18 Σεπτεμβρίου 2020. Εκείνη την ημέρα η πόλη της Καρδίτσας και τα γύρω χωριά καθώς και το Μουζάκι βυθίστηκαν μέσα στη λάσπη και στο νερό από την κακοκαιρία Ιανός που “έπνιξε” στην κυριολεξία τον μισό Νομό Καρδίτσας. Η επόμενη μέρα που ξημέρωσε έφερε εικόνες βιβλικής καταστροφής που δύσκολα θα ξεχαστούν όσα χρόνια και να περάσουν. Καταστήματα μέσα στο νερό και τη λάσπη, επιχειρήσεις διαλυμένες, σπίτια σε άθλια κατάσταση, (συνολικά) 4 νεκροί, έντονη μυρωδιά πετρελαίου σε όλη την πόλη της Καρδίτσας, αυτοκίνητα “πνιγμένα” μέχρι την οροφή, έπιπλα να κάνουν βόλτα μέσα στο νερό, κόσμος σοκαρισμένος από το θέαμα που αντίκρισε.
Το χρονικό
Ο Ιανός ήταν βαθύ μετεωρολογικό χαμηλό με μερικά χαρακτηριστικά μεσογειακού κυκλώνα που έπληξε τη Μεσόγειο και κυρίως την Ελλάδα τον Σεπτέμβριο του 2020. Εξελίχθηκε με θυελλώδεις ανέμους και πολύ ισχυρές τοπικές καταιγίδες, οι οποίες επέφεραν βιβλικές πλημμύρες, με τέσσερις θανάτους.
Δημιουργήθηκε από τη θερμότητα των πολύ ζεστών υδάτων της Μεσογείου. Εμφανίστηκε στις 14 Σεπτεμβρίου 2020, ως μετεωρολογικός στρόβιλος νοτιοδυτικά της Ιταλίας, μεταξύ Σικελίας και Ιονίου Πελάγουςκαι με θυελλώδεις κυκλωνικούς ανέμους μετατοπίζονταν, διαγράφοντας ανατολική πορεία προς την Ελλάδα με ανέμους 150 km/h. Οι Π.Ε. Ζακύνθου, Κεφαλληνίας και Ιθάκης στο Νότιο Ιόνιο ήταν οι πρώτες περιοχές που επλήγησαν, ενώ αμέσως μετά ακολούθησε η Πελοπόννησος. Στο λιμάνι της Κυλλήνης τα δρομολόγια σταμάτησαν, ενώ στις Π.Ε. Ηλείας, Αχαΐας, Αιτολοακαρνανίας, Αρκαδίας, Μεσσηνίας, Ζακύνθου, Κεφαλληνίας και Ιθάκης κηρύχθηκε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, ενώ για πρώτη φορά ενεργοποιήθηκε το σχέδιο Δάρδανος. Στη Ζάκυνθο το λιμάνι υπέστη καταστροφές. Τα κύματα είχαν ύψος πάνω από 7 μέτρα, ενώ συνοδεύονταν από έντονες χαλαζοπτώσεις και κεραυνούς. Από εκεί, ο στρόβιλος προχώρησε βορειοανατολικά προς τη Στερεά, νότια Θεσσαλία, Σποράδες, αλλά επηρεάζοντας και τις Κυκλάδες και την Κρήτη.
Ο κυκλώνας αρχικά επηρέασε σοβαρά τα νησιά της Ζακύνθου και Κεφαλλονιάς με θυελλώδεις ανέμους, αντίστοιχους με τυφώνα κατηγορίας 2 στην κλίμακα Saffir-Simpson (δείτε σχετικά : Κλίμακα Σαφίρ-Σίμπσον), προκαλώντας εκτεταμένες υλικές καταστροφές, όπως ξεριζωμένα δέντρα, κατεστραμμένες σκεπές, πλημμύρες και κατολισθήσεις.
Πολλές περιοχές επίσης της Θεσσαλίας και ιδιαίτερα της Μαγνησίας επλήγησαν σφοδρά, καθώς οι ζημιές στο οδικό δίκτυο, την ηλεκτροδότηση και γενικά βιβλικού χαρακτήρα επέφεραν και τον θάνατο ανθρώπων. Σπίτια και χωράφια πλημμύρισαν, περιουσίες κινητές και ακίνητες καταστράφηκαν, ενώ 3 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Στη Στερεά Ελλάδα οι καταστροφές στη Φθιώτιδα ήταν μεγάλες, ενώ στη Θεσσαλία, στο Μουζάκι Καρδίτσας κατέρρευσαν πέντε γέφυρες και όλοι οι δρόμοι της πόλης βουλιάξανε στη λάσπη. Στο ύψος του Αλμυρού διεκόπη η κυκλοφορία στην Εθνική οδό, ενώ στη Φθιώτιδα επλήγη το σιδηροδρομικό δίκτυο, με τη σιδηροδρομική σύνδεση Αθήνας – Θεσσαλονίκης να διακόπτεται. Γενικά εκατοντάδες άνθρωποι εγκλωβίστηκαν στα νερά, ενώ χιλιάδες σπίτια πλημμύρισαν, και άλλα σπίτια και δημόσια οικοδομήματα κατέρρευσαν, ενώ σπίτια και αυτοκίνητα θάφτηκαν κάτω από τόνους λάσπης και πέτρες. Σε πολλές περιοχές κόπηκαν ρεύμα και νερό για δυο ημέρες. Εκατοντάδες έμειναν άστεγοι.
Η κυβέρνηση αμέσως ανακοίνωσε έκτακτα μέτρα βοήθειας. Συγκεκριμένα:
- Αναστολή φορολογικών υποχρεώσεων
- Αποζημιώσεις για τις πρώτες ανάγκες των νοικοκυριών και για οικοσκευή.
- Αποζημιώσεις σε υποδομές.
- Αποζημιώσεις σε αγρότες.
- Εφάπαξ ενίσχυση, με τη μορφή επιδόματος, σε φυσικά πρόσωπα και επιχειρήσεις που έχουν πληγεί.
- Επιχορήγηση επιχειρήσεων που έχουν πληγεί από θεομηνίες.
- Παροχή στεγαστικής συνδρομής σε φυσικά και νομικά πρόσωπα, για την αποκατάσταση κτιρίων 8. Αναστολή ή ρύθμιση δανειακών υποχρεώσεων στους πολίτες των Δήμων που έχουν πληγεί.
- Επιχειρήσεις των Δήμων που έχουν πληγεί θα συμμετέχουν στην Επιστρεπτέα Προκαταβολή ΙV, ώστε να ενισχυθεί σε κάθε περίπτωση η ρευστότητά τους.
Ωστόσο το καιρικό φαινόμενο του μεσογειακού κυκλώνα αναμένεται να επαναλαμβάνει την καταστροφική εμφάνισή του κάθε χρόνο στις αρχές του φθινοπώρου, λόγω της υπερθέρμανσης των υδάτων της Μεσογείου.
Ακραία ύψη βροχής
Τα ύψη βροχής που έπεσαν σε Καρδίτσα και Μουζάκι από τον “Ιανό” ήταν πάνω από 200 χιλιοστά.
Το φαινόμενο του “Ιανού” ήταν ακραίο, κυρίως όσον αφορά στα ύψη βροχής, αναφέρουν οι επιστήμονες του meteo του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ) Κ. Λαγουβάρδος, B. Κοτρώνη και Σ. Ντάφης σε σχετική δημοσίευση τους στην ιστοσελίδα της υπηρεσίας.
Ενδεικτικά, σύμφωνα με το δίκτυο των μετεωρολογικών σταθμών του ΕΑΑ/meteo.gr, στο Περτούλι μετρήθηκαν 317 χιλιοστά βροχής, ενώ στην Καρδίτσα και το Μουζάκι μετρήθηκαν περισσότερα από 200 χιλιοστά σε διάστημα μικρότερο των 24 ωρών.
Συγκριτικά, όπως τονίζουν, το μέσο ετήσιο ύψος βροχόπτωσης στην Αθήνα δεν ξεπερνά τα 400 χιλιοστά. Επίσης σημειώνουν τη μεγάλη γεωγραφική έκταση που δέχθηκε μεγάλα ύψη βροχής, με αποτέλεσμα την αυξημένη πιθανότητα πλημμύρας στις περιοχές αυτές.
Ο μεσογειακός κυκλώνας (medicane) είναι ένα βαθύ βαρομετρικό χαμηλό, το οποίο αντλεί την ενέργειά του μέσω της μεταφοράς θερμότητας από τα θερμά νερά της Μεσογείου και της έκλυσης θερμότητας κατά τη διάρκεια καταιγίδων κοντά στο κέντρο του. Μπορεί να εμφανιστεί ένα ανέφελο “μάτι” στο κέντρο του, παρόμοιο με τους τυφώνες, ενώ τα χαρακτηριστικά του είναι υβριδικά, παρουσιάζοντας ομοιότητες με τους τροπικούς και τους εξωτροπικούς κυκλώνες.
Σύμφωνα με τους ερευνητές του ΕΑΑ-meteo, στη Μεσόγειο τέτοιου είδους βαρομετρικά συστήματα εμφανίζονται κατά μέσο όρο ενάμισι φορές ανά έτος, δηλαδή ένας έως δύο Μεσογειακοί Κυκλώνες μέσα σε ένα έτος, ενώ άλλα έτη μπορεί να μην δημιουργηθούν. Στην περιοχή της Ελλάδας, από το 1982 έχουν καταγραφεί έξι Μεσογειακοί Κυκλώνες, εκ των οποίων οι τέσσερις στο διάστημα 2016 – 2020. Αν και δεν πρόκειται για πρωτόγνωρο καιρικό φαινόμενο στην περιοχή μας, ανησυχία προκαλεί η αυξητική τάση της εμφάνισής τους κατά την τελευταία δεκαετία, καθώς και η αύξηση της έντασής τους.
