Δύο έννοιες που κουβαλάνε μεγάλους αγώνες για να μπορέσουν να εδραιωθούν και να γίνουν κτήμα της κοινωνίας μας. Το δίπολο ελευθερία και ασφάλεια, αντί να είναι συμπληρωματικό, τίθεται συχνά ως αντιθετικό. Η συζήτηση δεν είναι τωρινή, απλά τώρα παίρνει έναν χαρακτήρα επιτακτικότητας. Δεν φιλοδοξούμε να προσθέσουμε ένα θεωρητικό σημείωμα της νομικής επιστήμης, αλλά να καταθέσουμε έναν προβληματισμό με τις προσλαμβάνουσες του απλού πολίτη.
Για την ελευθερία ο λόγος είναι απλός. «Παρά το ελεύθειν όπου ερά τις», δηλαδή «να πηγαίνει κάποιος εκεί όπου αγαπάει/επιθυμεί». Χωρίς εμπόδια, εσωτερικά ή εξωτερικά. Με μόνη οριοθέτηση τον σεβασμό στην ελευθερία του άλλου. Γι’ αυτό λέμε συχνά «η ελευθερία σου σταματά εκεί που αρχίζει η ελευθερία του διπλανού σου». Είναι μια έννοια που, το σημερινό περιεκτικό της νόημα, σηματοδοτείται κυρίως από τον διαφωτισμό.
Για την ασφάλεια, η προστασία από κάθε κίνδυνο, μοιάζει επαρκής ερμηνεία. Το στερητικό «α» είναι που δίδει τη σιγουριά και τη βεβαιότητα για να μην κάνουμε κάτι λάθος, να μην πέφτουμε, να μην κινδυνεύουμε.
Στις μέρες μας όμως τα πράγματα δεν είναι τόσο ξεκάθαρα. Από τη μια οι ελευθερίες, ακόμα και συνταγματικές, καταπατώνται ασύστολα κι από την άλλη όλα γίνονται στο όνομα της ασφάλειας. Μια ασφάλεια που είναι ιδιαίτερα επισφαλής, αφού η διαχείριση των υπευθύνων στέλνει τόσο αντικρουόμενα μηνύματα. Πώς να τους πιστέψεις, όταν οι πράξεις τους και οι αποφάσεις τους αντί να μας ηρεμούν και να μας αυξάνουν την εμπιστοσύνη και την σιγουριά, επιτείνουν την καχυποψία και την άρνηση; Απαγόρευση της κυκλοφορίας με επιλεκτικότητα. Αποκλεισμός στο εσωτερικό αλλά επιτρεπτός στο εξωτερικό (βλέπε Ντουμπάι τα Χριστούγεννα, για λίγους και εκλεκτούς βέβαια). Κλείσιμο μέσα για μεγαλύτερη ασφάλεια, αλλά η έξαρση της μεταδοτικότητας είναι αποτέλεσμα της κλειστήςοικογενειακής συναναστροφής, μας λένε. Από την μια η πανδημία αξιολογείται ως το μείζον, άρα δικαιολογείται ο εγκλεισμός, από την άλλη οι επιπτώσεις στην ψυχολογική υγεία και την ενδοοικογενειακή βία αυξάνονται κατακόρυφα, λένε οι ειδικοί. Ενώ το δημόσιο σύστημα υγείας έχει ξεπεράσει τα όριά του, το ιδιωτικό απολαμβάνει μια ιδιότυπη ασυλία.
Η δυστοπική περίοδος φαντάζει ατερμάτιστη. Αν προσθέσουμε και τον τραγέλαφο των εμβολίων, ο κόσμος δικαιολογημένα βρίσκεται σε απόλυτη σύγχυση. Εμβόλια που αναστέλλονται ή και αποσύρονται σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη, εδώ επεκτείνονται σε όλες τις ηλικιακές ομάδες. Εμείς ως «επιμελείς» της γερμανοκρατούμενης Ευρώπης δεν συζητάμε καν για το ρωσικό εμβόλιο για παράδειγμα, όταν οι ίδιοι οι Γερμανοί το διαπραγματεύονται. Άραγε, Ρώσους τουρίστες θα δεχτούμε, εμβολιασμένους με το δικό τους εμβόλιο; Τα σχολεία δεν πρόλαβαν να ανοίξουν μετά από τόσους μήνες (δυστυχώς με τους ίδιους ακριβώς όρους που είχαν κλείσει) και αρχίζουν να κλείνουν το ένα μετά το άλλο. Τελικά το μόνο που κινείται ελεύθερα και με ασφάλεια είναι το κεφάλαιο. Με την ψηφιοποίηση της οικονομίας μάλιστα, έγινε ακόμα πιο ευέλικτο.Η έλλειψη όχι μόνο πειστικών επιχειρημάτων αλλά συχνά αντικρουόμενων, γίνεται κάθε μέρα και πιο εμφανής.
Παρ’ όλο που η ανθρωπότητα έχει αποδεχτεί πως η ελευθερία προηγείται της ασφάλειας, φαίνεται πως είναι το μεγάλο θύμα. Ας μην ξεχνάμε πως όλοι οι εθνικοί και κοινωνικοί αγώνες έγιναν με πρόταγμα την ελευθερία. Άλλωστε, είναι πρόσφατες οι μνήμες από τα χρόνια των μνημονίων (άραγε τελειώσανε;) που ούτε ελευθερία ούτε ασφάλεια υπήρχε.
Ακούγονται πολύ σκληρά τα λόγια του Βενιαμίν Φραγκλίνου πως: «όποιος αποδέχεται να στερηθεί τις στοιχειώδεις ελευθερίες προς χάριν της ασφάλειας, δεν δικαιούται ούτε το ένα ούτε το άλλο».Ελευθερία καθολική και ασφαλή συνεπώς, για να προσδοκούμε κάτι καλύτερο.
