Για τη διαχείριση των υδάτων στο Νομό Καρδίτσας εν όψει της αρδευτικής περιόδου που διανύουμε, συζήτησε προχθές το Νομαρχιακό Συμβούλιο Καρδίτσας. Ο Νομάρχης Καρδίτσας κ. Αλεξάκος, αναφέρθηκε στο σενάριο διαχείρισης από τις δυο μεγάλες λίμνες του νομού μας, παραθέτοντας τα στοιχεία για τη νέα αρδευτική περίοδο.
Ο κ. Αλεξάκος
«Οι υδάτινοι πόροι θεωρούνται απαραίτητη προϋπόθεση τόσο για τη ανάπτυξη κάθε είδους δραστηριότητας, όσο και για τη διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας στο χώρο.
Τις τελευταίες δεκαετίες στη χώρα μας, η συνεχής επέκταση των αρδεύσεων, οι ανάγκες του νερού στη βιομηχανία, ο ταχύς ρυθμός της τουριστικής ανάπτυξης, η ραγδαία εξέλιξη των αστικών κέντρων και οι απαιτήσεις για τη διατήρηση της ισορροπίας στο περιβάλλον, έχουν σαν συνέπεια τη σταθερή αύξηση του νερού για κάθε χρήση.
Για την αντιμετώπιση των προβλημάτων αυτών είναι αναγκαία η χάραξη μιας συνεπούς Εθνικής υδατικής πολιτικής που θα είναι εναρμο-νισμένη με αυτή της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ευνόητο είναι η χρήση του νερού για την ύδρευση μιας περιοχής να προηγείται όλων των άλλων χρήσεων.
ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟ ΝΟΜΟ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ:
Ο Νομός Καρδίτσας και γενικότερα η Δυτική Θεσσαλία είναι περιοχή αγροτική και ως εκ τούτου η ανάπτυξη και η ευημερία της βασικά στηρίζονται και επηρεάζονται άμεσα από την αγροτική παραγωγή και την ποιότητά της.
Απ’ όλους τους παράγοντες που διαμορφώνουν τόσο την ποσότητα όσο και την ποιότητα των αγροτικών προϊόντων, αναμφισβήτητα ο ποιό καθοριστικός είναι ο παράγοντας νερό.
Η εξασφάλιση αυτού του αγαθού δηλαδή του αρδευτικού νερού καθ’ όλη την αρδευτική περίοδο αποτελεί πάγια μέριμνα όλων των φορέων που εμπλέκονται στην αγροτική ανάπτυξη του Νομού μας.
Ο Νομός Καρδίτσας έχει 1.100.000 στρέμματα καλλιεργήσιμης γης και η μέγιστη δυνατότητα άρδευσης με σημερινές συνθήκες είναι 600.000 στρέμματα ήτοι, ποσοστό 55%.
Η κατανομή των αρδευομένων εκτάσεων έχει ως εξής:
Από επιφανειακά νερά (ταμιευτήρες Πλαστήρα και Σμοκόβου, πηγές, ποταμοί και συλλεκτήρες, 340.000 στρέμματα.
Από κρατικές γεωτρήσεις (Π.Α.Υ.Υ.Θ.) και
γεωτρήσεις Δήμων, 60.000 «
Από ιδιωτικές γεωτρήσεις, 200.000 «
Τα παραπάνω στοιχεία είναι σύμφωνα με τις δηλώσεις του ΟΣΔΕ του έτους 2008. Οι αρδευόμενες εκτάσεις του τρέχοντος έτους είναι κατά 23% μειωμένες σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των αρμοδίων Υπηρεσιών της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης.
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΑΡΔΕΥΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ 2009:
Εν όψει της φετινής αρδευτικής περιόδου πραγματοποιήσαμε σύσκεψη στις 6 Μαϊου στο Νομαρχιακό Κατάστημα με τη συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων με την άρδευση Υπηρεσιών και Φορέων.
Στους εκπροσώπους των Φορέων (ΤΟΕΒ, Δήμους) που αποτελούν και το άτυπο συντονιστικό όργανο του Νομού για την άρδευση θέσαμε υπόψη τις διαθέσιμες ποσότητες νερού από τους δύο ταμιευτήρες για την τρέχουσα αρδευτική περίοδο και συγκεκριμένα:
1.- Από τον ταμιευτήρα ΠΛΑΣΤΗΡΑ θα διατεθούν 84.000.000 μ3 για την άρδευση του δικτύου Ταυρωπού, την άρδευση των εκτάσεων εκτός δικτύου Ταυρωπού και για την ύδρευση.
2.- Από τον ταμιευτήρα ΣΜΟΚΟΒΟΥ θα διατεθούν 43.000.000 μ3 για την άρδευση των κλειστών δικτύων ως και για την παροχέτευση νερού στους κεντρικούς συλλεκτήρες (Ίτολη, Ξηρόρεμμα, Μούλτερης, Κακκάρας) και στον ποταμό Σοφαδίτη (οικολογική παροχή).
Οι ποσότητες αυτές είναι οι μέγιστες που μπορεί να διατεθούν με τα μέχρι σήμερα βροχομετρικά και υδρολογικά στοιχεία.
Τονίσθηκε από όλους η συνετή διαχείριση του νερού σε όλα τα δίκτυα άρδευσης (θεσμοθετημένα ή μη) διότι πρόκειται για μια μέση χρονιά για τον ταμιευτήρα ΠΛΑΣΤΗΡΑ και για μια μέτρια έως κακή χρονιά για τον ταμιευτήρα ΣΜΟΚΟΒΟΥ.
Το νερό που αποταμιεύθηκε στη λίμνη ΠΛΑΣΤΗΡΑ από το Σεπτέμβριο μέχρι την έναρξη της άρδευσης ήταν 122.000.000 μ3 και στη λίμνη ΣΜΟΚΟΒΟΥ 50.000.000 μ3.
Στόχος είναι να παραμείνουν 35 και πλέον εκατ. μ3 νερού στη λίμνη Πλαστήρα για την επόμενη χρήση για να διατηρηθεί η στάθμη σε ικανοποιητικά επίπεδα, κοντά στο οικολογικό όριο (784,00 μέτρα), με σκοπό τη διαφύλαξη της ποιότητας του νερού και του φυσικού κάλους των παραλίμνιων περιοχών.
Επίσης και στη λίμνη Σμοκόβου να παραμείνει 7 εκατ. μ3 πλεόνασμα αντίστοιχα για την επόμενη αρδευτική περίοδο.
Αξίζει να τονισθεί και ο συντονισμός των ενεργειών που γίνονται κάθε χρόνο πριν την έναρξη της αρδευτικής περιόδου από τους εμπλεκόμενους Δήμους και κυρίως η κατασκευή των βασικών έργων που είναι απαραίτητα για την ομαλή εκκίνηση των αρδεύσεων (φράγμα ΚΑΡΑΜΠΑΛΗ στο Δ.Δ. Μέλισσας, φράγμα ΚΑΛΕΝΤΖΗ στο Δ.Δ. Σταυρού και λοιπά τεχνικά έργα που κατασκευάζονται κάθε χρόνο για την εξυπηρέτηση της άρδευσης).
Τονίσθηκε με έμφαση η συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων Δήμων στην λειτουργία των αντλιοστασίων που είναι εγκατεστημένα στον ποταμό Σοφαδίτη να λειτουργούν εκ περιτροπής από πάνω προς τα κάτω για να φθάνει το νερό και στα καταληκτικά σημεία του δικτύου.
Επίσης τονίσθηκε από Υπηρεσιακούς παράγοντες ότι θα οργανωθούν συνεργεία Γεωτεχνικών της Διεύθυνσης Αγροτικής Ανάπτυξης και της Διεύθυνσης Βιομηχανικών Φυτών και ΟΣΔΕ, τα οποία με επιτόπιες επισκέψεις στα χωριά του Νομού θα ενημερώνουν τους αγρότες για την ορθολογική διαχείριση του νερού ως και για την ορθολογική χρήση των λιπασμάτων στις καλλιέργειες.
Παραθέτουμε παρακάτω τα στοιχεία των λειτουργούντων στο Νομό αρδευτικών έργων, τα προβλήματά τους ως και τις προτάσεις μας για τη βελτίωσή τους.
α) Αρδευτικό δίκτυο Ταυρωπού: Από τον Ταμιευτήρα Πλαστήρα αρδεύεται κυρίως η έκταση του αρδευτικού δικτύου Ταυρωπού, του οποίου η διοίκηση και η λειτουργία ασκείται από τον ομώνυμο Τ.Ο.Ε.Β. Ταυρωπού Καρδίτσας.
Το αρδευτικό έργο άρχισε να κατασκευάζεται το έτος 1963 και περατώθηκε στη μορφή που βρίσκεται σήμερα το έτος 1973. Καταλαμβάνει περίμετρο 152.000 στρεμμάτων, από τα οποία μπορούν να αρδευτούν 114.000 στρέμματα. Κατά την φετινή αρδευτική περίοδο προβλέπονται να αρδευθούν περί τα 70.000 στρέμματα περίπου.
Το δίκτυο περιλαμβάνει 886.000 μέτρα τσιμεντένιων διωρύγων (κύριες, δευτερεύουσες και τριτεύουσες) και ισόποσα μεγέθη στραγγιστικών τάφρων και χαλικοστρωμένων αγροτικών δρόμων.
Τα μεγάλα προβλήματα που παρουσιάζονται στη λειτουργία του δικτύου απορρέουν κυρίως από την παλαιότητα αυτού (είναι έργο άνω των 40 ετών). Υπάρχουν φθορές σε προχωρημένο στάδιο στις τσιμεντένιες τραπεζοειδείς και ορθογωνικές διώρυγες με επακόλουθο να έχουμε μεγάλη σπατάλη αρδευτικού νερού.
Α π α ι τ ε ί τ α ι αντικατάσταση (ανακατασκευή) τουλάχιστον των κεντρικών διωρύγων με νέες διώρυγες. Εντάχθηκε έργο ανακατασκευής δευτερευουσών διωρύγων στο Γ! Κ.Π.Σ. και εκτελέσθηκε από τη Διεύθυνση Εγγείων Βελτιώσεων με ικανοποιητικά αποτελέσματα και γίνονται όλες οι ενέργειες για την ένταξη παρομοίου έργου στο ΕΣΠΑ (Δ! ΚΠΣ). Το προτεινόμενο έργο περιλαμβάνει την ανακατασκευή 50.657 μέτρων κεντρικών διωρύγων προϋπολογισμού 12.500.000 ευρώ με τιμές του 2008.
β) Αρδευτικά δίκτυα εκτός Ταυρωπού: Γίνεται προσπάθεια για την εξασφάλιση αρδευτικού νερού σε περιοχές που στερούνται παντελώς από σύγχρονα αρδευτικά δίκτυα.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα στην ορθή διαχείριση του νερού στις περιοχές αυτές, όπου στερούνται παντελώς από σύγχρονα αρδευτικά δίκτυα, είναι η χρησιμοποίηση των στραγγιστικών δικτύων για αρδευτικούς σκοπούς.
Συγκεκριμένα αρδεύονται αγροκτήματα (40) Δημοτικών Διαμερισμάτων, συνολικής έκτασης 150.000 στρεμμάτων, χωρίς στην ουσία να υπάρχει οργανωμένο αρδευτικό δίκτυο.
Όλοι οι αγωγοί που χρησιμοποιούνται σήμερα στην άρδευση από επιφανειακά νερά (πλην του έργου Ταυρωπού και ελαχίστων άλλων περιπτώσεων) είναι χωμάτινοι, ήτοι: ποταμοί, κεντρικοί συλλεκτήρες, δευτερεύουσες και τριτεύουσες στραγγιστικοί τάφροι κ.ο.κ.
Αυτό ήταν η εύκολη και φθηνή λύση για να αντιμετωπισθεί σε σύντομο χρονικό διάστημα το οξύ πρόβλημα της άρδευσης. Παρατηρούνται μεγάλες απώλειες νερού στα χωμάτινα κανάλια λόγω της φύσης αυτών.
Έγιναν αξιόλογες προσπάθειες τα τελευταία χρόνια για τη βελτίωση της όλης κατάστασης στις εκτός δικτύου Ταυρωπού περιοχές.
Χρηματοδοτήθηκαν από τα Περιφερειακά και Νομαρχιακά προγράμματα
Έργα τα οποία εκτελέσθηκαν από τη Διεύθυνση Εγγείων Βελτιώσεων ήτοι: κατασκευή ή ανακατασκευή τσιμεντένιων διωρύγων, κατασκευή αρδευτικών αντλιοστασίων, κατασκευή διαφόρων τεχνικών κ.λ.π.
Τα έργα αυτά βελτίωσαν σε σημαντικό βαθμό την κατάσταση αλλά δεν έδωσαν την οριστική λύση στο πρόβλημα.
Προωθούμε για ένταξη στο ΕΣΠΑ νέου έργου για ποιο ουσιαστική αντιμετώπιση του όλου προβλήματος που θα περιλαμβάνει:
— Την συντήρηση, διευθέτηση της κοίτης και απομάκρυνση της βλάστησης των κεντρικών συλλεκτήρων που χρησιμοποιούνται για την παροχέτευση του νερού στις περιοχές εκτός δικτύου Ταυρωπού, συνολικού μήκους 22.000 μέτρων.
— Την επένδυση με μπετόν των κυριοτέρων χωμάτινων τάφρων για τη δραστική μείωση των απωλειών του νερού, συνολικού μήκους 22.500 μέτρων.
Για τις παραπάνω παρεμβάσεις προϋπολογίζεται ότι θα απαιτηθεί πίστωση 8.000.000 – 9.000.000 ευρώ.
Η ηλεκτροδότηση των αρδευτικών αντλιοστασίων στις περιοχές αυτές
(έργο που προωθείται με πρωτοβουλία της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης και των Δήμων), μειώνει δραστικά το κόστος των αρδεύσεων.
γ) Άρδευση από νερά του Σμοκόβου: Όπως προείπαμε από τον ταμιευτήρα Σμοκόβου προβλέπεται να παροχετευθούν κατά τη φετινή αρδευτική περίοδο περί τα 43.000.000 μ3 και από τις δύο (2) εξόδους (Σήραγγα Λεονταρίου και οικολογική παροχή στον ποταμό Σοφαδίτη).
Από τις παροχετεύσεις αυτές θα αρδευθεί η έκταση των 18.000 στρ. που αφοράτα κλειστά δίκτυα και επίσης θα βελτιωθεί η άρδευση σε εκτάσεις 100.000 στρ. στις περιοχές: Λεονταρίου, Γραμματικού, Νέου Ικονίου, Αχλαδιάς, Ανάβρας, Καππαδοκικού, Αγ.Βησσαρίου, Γεφυρίων, Κέδρου, Λουτρού, Φίλιας, Μαυραχάδων, Σοφάδων, Πασχαλίτσας, Κυψέλης, Αμπελώνας Φύλλου, Μοσχολουρίου, Πύργου Κιερίου, Ματαράγκας, Μάρκου, Καλυβακίων και Ερμητσίου.
Φορέας διαχείρισης του έργου είναι ο Τ.Ο.Ε.Β. Θεσσαλιώτιδος που δίδει τις σχετικές εντολές για τις ημερήσιες παροχετεύσεις σε συνεργασία πάντα με τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση και την Ε.Υ.Δ.Ε. – Ο.Σ.Υ.Ε. Αχελώου – Σμοκόβου.
Πάντως η όλη λειτουργία της άρδευσης από τα νερά του Σμοκόβου είναι ακόμη ρευστή και επισφαλής λόγω μη περάτωσης των βασικών έργων υποδομής τα οποία είναι ακόμη σε εξέλιξη.
Προς την κατεύθυνση αυτή η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση διεκδικεί 75.000.000 ευρώ από το πρόγραμμα ΜΠΑΛΤΑΤΖΗΣ για την ολοκλήρωση των κλειστών αρδευτικών δικτύων του Σμοκόβου.
δ) Άρδευση από γεωτρήσεις του ΠΑΥΥΘ: Από τις γεωτρήσεις του ΠΑΥΥΘ (κρατικές γεωτρήσεις) αρδεύονται σήμερα 60.000 στρέμματα με ευθύνη των Τ.Ο.Ε.Β. του Νομού μας (Θεσσαλιώτιδος , Σελλάνων, Τιτανίου, Γελάνθης και Λαζαρίνας).
Τα προβλήματα εντοπίζονται:
— Στην πτώση της στάθμης των γεωτρήσεων.
— Στην μείωση της παροχής αυτών κατά 30 – 40%.
— Στην παλαιότητα των γεωτρήσεων και του επιφανειακού υλικού άρδευσης (είναι άνω των 35 ετών).
Απαιτούνται:
— Αντικατάσταση των παλαιοτέρων γεωτρήσεων με την ανόρυξη νέων και,
— Αντικατάσταση του επιφανειακού υλικού άρδευσης με υπόγειο δίκτυο για τη δραστική μείωση των απωλειών.
ε) Άρδευση από ιδιωτικές γεωτρήσεις: Οι ιδιωτικές γεωτρήσεις (βαθειές και αβαθείς) ανέρχονται σε 8.000 περίπου και αρδεύουν σήμερα εκτάσεις 200.000 στρεμμάτων.
Η ανόρυξη τα τελευταία χρόνια νέων ιδιωτικών γεωτρήσεων και μάλιστα σε μεγαλύτερα βάθη (200, 250 ακόμη και 300 μέτρα) είχε σαν επακόλουθο την αφαίμαξη του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα. Από τις υπεραντλήσεις εξαντλούνται τα μη ανανεώσιμα υπόγεια υδατικά αποθέματα, κατεβαίνουν ανησυχητικά οι στάθμες των υπόγειων νερών, μειώνονται οι παροχές των γεωτρήσεων και υποβαθμίζεται η ποιότητα του νερού.
Η υπερκατανάλωση αυτή των υπόγειων υδάτων με ανεξέλεγκτο τρόπο και ρυθμό οδηγεί σε δυσάρεστες περιβαλλοντικές επιπτώσεις, μη αναστρέψιμες (μόλυνση των νερών με επικίνδυνες ουσίες, νιτρικά κ.α.).
Με την τελευταία κανονιστική απόφαση του Γενικού Γραμματέα της Περιφέρειας απαγορεύεται η ανόρυξη νέων αρδευτικών γεωτρήσεων σε όλη την Θεσσαλία.
Το ποσοστό άρδευσης από γεωτρήσεις, συμπεριλαμβανομένων και των κρατικών γεωτρήσεων, ανέρχεται σήμερα στο 43% του συνόλου των αρδευομένων εκτάσεων του Νομού μας. Αυτό δείχνει περίτρανα το μέγεθος της εξάρτησης της άρδευσης των καλλιεργειών της περιοχής μας από τα υπόγεια νερά, δηλαδή από μια πηγή η οποία μειώνεται συνεχώς με μαθηματική ακρίβεια με την πάροδο του χρόνου.
ΤΕΧΝΗΤΟΣ ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΟΣ ΥΠΟΓΕΙΩΝ ΥΔΡΟΦΟΡΕΩΝ:
Ο τεχνητός εμπλουτισμός των υπόγειων υδροφορέων κατά τη χειμερινή περίοδο είναι ένας τομέας που απαιτεί εμπεριστατωμένη μελέτη.
Η εφαρμογή του πιστεύουμε ότι θα δώσει λύση στην παραπέρα υποβάθμιση του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα.
Εκτός του έργου που προωθείται από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης στην περιοχή Φύλλου – Ορφανών – Υπέρειας προτείνεται από τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση η προώθηση του εμπλουτισμού των υπόγειων υδροφορέων κατά μήκος του ποταμού Σοφαδίτη με την κατασκευή μονίμων φραγμάτων με μηχανισμούς σε καίριες θέσεις και την παροχέτευση νερού κατά τη χειμερινή περίοδο σε κεντρικά στραγγιστικά κανάλια.
Έχουμε σοβαρές ενδείξεις ότι στις περιοχές που εφαρμόσθηκε περιστασιακά (Πύργος Κιερίου, Ματαράγκα, Ερμήτσι κ.λ.π.), παρουσιάσθηκε άνοδος της υπόγειας στάθμης ως και αύξηση των παροχών των γεωτρήσεων (βαθέων και αβαθών).
ΕΠΙΛΟΓΟΣ – ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ:
Από τα προαναφερόμενα προκύπτει ότι τα υφιστάμενα κρατικά συλλογικά έργα (αρδευτικό δίκτυο Ταυρωπού και δίκτυα γεωτρήσεων ΠΑΥΥΘ) θεωρούνται πεπαλαιωμένα και πρέπει να υπάρξει προβληματισμός για τη μελλοντική βελτίωση ή αντικατάστασή τους με σύγχρονα αρδευτικά έργα.
Όλα αυτά οδηγούν σε μονόδρομο:
Την προώθηση των μεγάλων επιφανειακών αρδευτικών έργων της περιοχής μας (αρδευτικά δίκτυα Σμοκόβου, Φράγμα – ταμιευτήρας Μουζακίου, εκτροπή του άνω ρου ποταμού Αχελώου , εκτροπή μέρους των νερών του Άσπρου στη λίμνη Πλαστήρα).
Επίσης ουσιαστικές παρεμβάσεις αποτελούν και η συνέχιση των έργων βελτίωσης των ήδη λειτουργούντων αρδευτικών δικτύων με γνώμονα τη δραστική μείωση των απωλειών του αρδευτικού νερού ως και η κατασκευή έργων αποταμίευσης νερού κατά τη χειμερινή – εαρινή περίοδο (παραποτάμιες λιμνοδεξαμενές).
Όλα τα παραπάνω προτεινόμενα έργα αντικειμενικό σκοπό έχουν τη μείωση του κόστους παραγωγής των αγροτικών προϊόντων.
Προς την κατεύθυνση αυτή κινείται και η διεκδίκηση της Ν.Α. Καρδίτσας από το πρόγραμμα Αλ. Μπαλτατζής ποσού 169 εκατ. ευρώ εκ των οποίων 75 εκατ. ευρώ για τα κλειστά δίκτυα Σμοκόβου».
