Παλαμάς, Πρόδρομος, Μυρίνη, Αγναντερό
Παλαμάς
Στην περιοχή του Δήμου Παλαμά υπάρχουν αρκετοί αρχαιολογικοί χώροι τόσο των προϊστορικών όσο και των ιστορικών χρόνων. Μέσα στη σύγχρονη πόλη, στον κηρυγμένο αρχαιολογικό χώρο «Μαγούλα Παπουτσή» ή Χαντάκι Μαγούλα», κατά τη διάρκεια εκσκαφών για την ανέγερση οικοδομής σε οικόπεδο επί της οδού Θερμοπυλών, αποκαλύφθηκαν κεραμική και αρχιτεκτονικά λείψανα αρχαίου οικισμού. Κατά τη διενέργεια σωστικής ανασκαφικής έρευνας ήρθε στο φως τμήμα αρχαίου τείχους, το οποίο αποκαλύφθηκε σε βάθος 2,72 μ.. Το τείχος εμφανίστηκε σε μήκος 6,30 μ. και έχει πλάτος 1,60 μ.. Είναι κατασκευασμένο από καλής ποιότητας ντόπιους ασβεστόλιθους και διατηρείται σε ύψος τριών δόμων. Οι παρειές του έχουν πολύ καλή αρμογή, είναι πελεκημένες και ευθυγραμμισμένες εξωτερικά, ενώ το γέμισμα αυτού είναι από απορρίμματα λίθων ακανόνιστου μεγέθους, λατύπη και χώμα. Το αποκαλυφθέν τμήμα τείχους έχει κατεύθυνση από ΒΑ προς ΝΔ και ακολουθεί τη διαμόρφωση του εδάφους της μαγούλας. Βορειοδυτικά της εσωτερικής παρειάς του τείχους, σε βάθος 2,96 μ., εντοπίστηκε τμήμα δρόμου, πλάτους 5,70 μ., που ακολουθούσε μάλλον την πορεία του τείχους. Το οδόστρωμα είχε δημιουργηθεί από πατημένο χώμα και μικρές λατύπες. Επίσης, στη συνέχεια και ΒΔ του δρόμου αποκαλύφθηκε τμήμα κτιρίου, το οποίο έχει πορεία παράλληλη προς το τείχος. Το τείχος και ο δρόμος ακολουθούν την κλίση του εδάφους του χώρου, όπως αυτός ήταν στο παρελθόν διαμορφωμένος. Για την χωροταξική οργάνωση του οικισμού και τον πολεοδομικό σχεδιασμό του δεν υπάρχουν ακόμη σαφή στοιχεία, λόγω της μικρής έκτασης της ανασκαφικής έρευνας.
Από τη μελέτη της κεραμικής και τα μέχρι τώρα ευρήματα διαπιστώνεται η κατοίκηση κυρίως στην ύστερη εποχή του χαλκού, με αρκετά ωστόσο δείγματα κεραμικής και της μέσης εποχής χαλκού. Η διακόσμηση και τα σχήματα των αγγείων παραπέμπουν στην ΥΕ ΙΙΒ και, κυρίως, στην ΥΕ ΙΙΙ περίοδο, κατά την οποία τα πιο διαδεδομένα μοτίβα είναι το διχτυωτό, οι φολίδες, τα στίγματα και η σπείρα. Η ερυθρή βαφή συναντάται συχνά και στην περίπτωση του Παλαμά, στα ολόβαφα αγγεία. Δείγμα ΥΕ ΙΙΙΒ2 κεραμικής σώζονται αποσπασματικά, δεδομένου ότι οι οικισμοί – κατά την επικρατούσα άποψη – εγκαταλείφθηκαν, λεηλατήθηκαν και στη συνέχεια καταστράφηκαν, με αποτέλεσμα να υπάρχουν λίγα αγγεία από αυτό το στρώμα καταστροφής που να μπορούν να συμπληρωθούν και να μας δώσουν περισσότερα στοιχεία.
Η ΥΕ ΙΙΙΓ κεραμική χαρακτηρίζεται από την ποικιλία των τοπικών παραλλαγών. Δείγματά της αναγνωρίζονται στα οικιακά σύνολα και χαρακτηρίζονται από την ταινιωτή διακόσμηση, η οποία οφείλεται στην κυριαρχία των ανοιχτού τύπου αγγείων, όπως το κύπελλο, ο σκύφος με ολόβαφο εσωτερικό και η φιάλη. Όταν υπάρχει διακόσμηση, η σπείρα είναι το κοινό κόσμημα.
Στα κινητά ευρήματα περιλαμβάνονται, επίσης, χάλκινα και οστέινα αντικείμενα, όπως περόνες, οπείς και βελόνες.
Η αποκάλυψη των αρχιτεκτονικών λειψάνων στην περιοχή του Παλαμά, στη μαγούλα «Παπουτσή» στη συνοικία «Χαντάκι», που ανάγονται στην ύστερη εποχή του χαλκού, έρχονται να προστεθούν στις ήδη γνωστές θέσεις από την αρχαία Τρίκκη στο νομό Τρικάλων και τις περιοχές Πέτρινο, Συκεών, Ερμήτσι, Πύργος Κιερίου (Άρνη – θέση «Μακριά Μαγούλα») και Αγναντερό στο νομό Καρδίτσας. Η αποκάλυψη μίας ακόμα μυκηναϊκής θέσης στην καρδιά του θεσσαλικού κάμπου έχει ιδιαίτερη βαρύτητα για την έρευνα όσον αφορά στην εξάπλωση του μυκηναϊκού κόσμου, πέραν των μέχρι τώρα παραδεκτών βόρειων ορίων του από την πλειονότητα των ερευνητών. Τα ευρήματα που ήλθαν στο φως με την αρχαιολογική σκαπάνη στον Παλαμά, έρχονται να προστεθούν στην επιχειρηματολογία των ερευνητών που πιστεύουν ότι η Θεσσαλία δεν ανήκε απλώς στην περιφέρεια του μυκηναϊκού κόσμου. Η ειρηνική συνύπαρξη των οικισμών αυτής της περιόδου ευνόησε την ανάπτυξη του εμπορίου που γινόταν με την ανταλλαγή αγαθών, με αποτέλεσμα οι οικισμοί που βρίσκονταν στις πιο εύφορες αγροτικές περιοχές στο εσωτερικό της χώρας, να διπλασιαστούν στα μέσα του 14ου αι. π.Χ., ιδιαίτερα στη θεσσαλική πεδιάδα.
Η βελτίωση των μεθόδων καλλιέργειας και της κτηνοτροφίας (εκτροφή και εκμετάλλευση ζώων και υποζυγίων, επεξεργασία μαλλιού κ.α.), καθώς και των όρων διαβίωσης, συντέλεσε στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου. Η κατανομή αυτών των οικισμών, που δεν συμπίπτει πάντοτε με τη διάταξή τους κατά τους ιστορικούς χρόνους, δείχνει ότι υπήρχαν και πολλοί άλλοι μικρότεροι, εξαρτημένοι από ένα ισχυρότερο κέντρο της περιοχής. Πληροφορίες αντλούμε από την Ιλιάδα του Ομήρου, όπου στο «Νηών Κατάλογο» απαριθμούνται οι Αχαιοί που έλαβαν μέρος στον Τρωικό Πόλεμο και οι πόλεις με τους αντίστοιχους αρχηγούς τους.
Η αποκάλυψη, για πρώτη φορά, τμήματος τειχισμένου οικισμού αυτής της εποχής στη σημαντική θέση «Μαγούλα Παπουτσή» ή «Χαντάκι Μαγούλα» της πόλης του Παλαμά, φέρνει στο νου το απόσπασμα από την Ιλιάδα του Ομήρου (ΙΙ, 735):
«οι δε είχον Ορμένιον οι τε κρήνην Υπέρειαν
οι τα’ είχον Αστέριον Τιτάνοιό τε λευκά κάρηνα, των ήρχ’ Ευρύπυλος Ευαίμονος αγλαός υιός.
Των δ’ άμα τεσσαράκοντα νήες έποντο».
(Οι μεν κατείχαν το Ορμένιο οι δε την κρήνη Υπέρεια
και αυτοί που κατείχαν το Αστέριο και τις λευκές κορυφές του Τιτάνιου όρους, αυτών ήταν αρχηγός ο Ευρύπυλος, ο λαμπρός γιος του Ευαίμονος.
Μαζί τους ακολουθούσαν σαράντα πλοία).
Η συνέχιση των ανασκαφικών ερευνών στη «Μαγούλα Παπουτσή» ή «Χαντάκι Μαγούλα» θα αποκαλύψει περισσότερα στοιχεία για τη σημαντική αυτή αρχαία πόλη και, ίσως, βοηθήσει στην ταύτισή της.
Πρόδρομος
Στον Πρόδρομο, μετά τις ανασκαφές έρευνες του Γ. Χουρμουζιάδη κατά τη δεκαετία του 1970 σε τρεις γειτονικές προϊστορικές εγκαταστάσεις (Πρόδρομος Ι, ΙΙ, ΙΙΙ), από τις οποίες η μία στο λόφο του Κονακιού και του Αγ. Ιωάννη του Πρόδρομου, γίνονται κατά διαστήματα σωστικές ανασκαφικές έρευνες.
Κατά το παρελθόν, κάτω από το δάπεδο οικίας της θέσης Πρόδρομος Ι αποκαλύφθηκαν δύο διαδοχικές αποθέσεις οστών ανθρώπινων κρανίων (ανακομιδή), ενώ σημαντικό εύρημα αποτελεί και η στέγη οικίας του Προδρόμου ΙΙ, κατασκευασμένη από κορμούς και κλαδιά δέντρων δεμένα με ξύλινα καρφιά, η οποία έφερε εσωτερικά στηρίγματα πασσάλων. Στα ευρήματα συγκαταλέγονταν κεραμική μονόχρωμη, γραπτή και εγχάρακτη της αρχαιότερης νεολιθικής, εργαλεία από πυριτόλιθο, καθώς και σχηματοποιημένα και φυσιοκρατικά ειδώλια.
Τα τελευταία χρόνια, στον αγρό Μπαμπζέλη επί της εθνικής οδού Καρδίτσας – Αθηνών έγινε μικρής διάρκειας ανασκαφική έρευνα για τις ανάγκες ανέγερσης κτιριακής βιοτεχνικής εγκατάστασης. Μετά την αφαίρεση της επιφανειακής επίχωσης διαπιστώθηκαν διαταραχές ως το βάθος των 0,93 μ. με καμένους πηλούς, καμένα όστρακα και δάπεδα επιχρισμένα (παλαμισμένα) με πηλό. Σ’ αυτό το βάθος αλλά και στα 1,40 – 1,45 μ. διαπιστώθηκε η ύπαρξη οπών από το μπήξιμο πασσάλων για οικήματα. Ανάμεσα δε στις οπές εντοπίστηκε εστία με έντονα τα στοιχεία καύσης. Τα οικήματα θα πρέπει να ήταν κατασκευασμένα με πασσάλους ξύλινους, πλιθιά και πηλό, καθώς βρέθηκαν αρκετά τεμάχια με αποτυπώματα των ξύλων. Η κεραμική ήταν μονόχρωμη, καθημερινής ως επί το πλείστον χρήσης, στιλβωμένη ή όχι. Υπήρχαν επίσης αρκετά όστρακα που έφεραν πλαστική, εγχάρακτη ή εμπίεστη διακόσμηση. Στα αγγεία περιλαμβάνονταν μεγάλα αποθηκευτικά, μάλλον ευρύστομα, σκύφοι και φιάλες με τοιχώματα είτε προς τα μέσα είτε προς τα έξω, βάσεις επίπεδες, λαβές ταινιωτές και αποφύσεις. Η κεραμική κάλυπτε την τελική νεολιθική και τις πρώιμες φάσεις της εποχής του χαλκού, ενώ υπήρχαν και ορισμένα στοιχεία της μέσης και ύστερης εποχής χαλκού. Στον εργαλειακό εξοπλισμό περιλαμβάνονταν λίθινα εργαλεία, κρουστήρες, τριπτήρες, λεπίδες και φολίδες από σοκολατί πυριτόλιθο (από την Πίνδο και τον Κόζιακα) και λιγότερες από οψιανό, πηνία, χάντρες και πήλινα σφονδύλια, ελάχιστα ανεικονικά ειδώλια, καθώς και αρκετά οστέινα εργαλεία (οπείς, σπάτουλες) και κέρατα ζαρκαδιού και ελαφιού. Στα ευρήματα περιλαμβανόταν και μία ταφή σε έκταση, που αποκαλύφθηκε ανάμεσα σε δάπεδα, πάνω από τα 0,93 μ..
Πρόκειται για μία εγκατάσταση της πρώιμης εποχής του χαλκού γενικότερα, επάνω στον οδικό άξονα από τα’ ανατολικά προς τα δυτικά, η οποία θα πρέπει να συσχετιστεί με τον οικισμό του Προδρόμου στον Αγ. Ιωάννη και στο Κονάκι, καθώς στα νότια αυτής της θέσης διεξάγεται ανασκαφική έρευνα για την ανέγερση του νέου Δημοτικού Σχολείου Προδρόμου με παρόμοια σημαντικά ευρήματα. Συγκεκριμένα, παρατηρήθηκαν στοιχεία εγκατάστασης της χαλκολιθικής και πρώιμης εποχής του χαλκού, με πασσαλόπηκτα κτίρια, αποθηκευτικούς χώρους κατασκευασμένους με πηλό και έντονη οικοτεχνική δραστηριότητα. Σε ανώτερο επίπεδο εντοπίστηκαν οστά από σκελετούς ζώων και δη σκύλου και αλόγου. Στη θέση τουας αποκαλύφθηκαν, επίσης, αρκετοί αποθηκευτικοί πίθοι και άλλα αγγεία, όπως χύτρες, σκύφοι, φιάλες, ενώ σημαντικά είναι και τα στοιχεία του εργαλειακού εξοπλισμού των κατοίκων του προϊστορικού οικισμού.
Τέλος, διαπιστώθηκαν στοιχεία δραστηριότητας και μεταγενέστερων εποχών, όπως μία ταφή κλασικής περιόδου, καθώς και λάκκοι απόρριψης αντικειμένων βυζαντινών και οθωμανικών χρόνων.
Μυρίνη
Στην περιοχή της Μυρίνης από ανασκαφικές έρευνες διαπιστώθηκε η ύπαρξη αρχαίου οικισμού που χρονολογείται από τα αρχαϊκά ως τα ρωμαϊκά χρόνια. Ο σημαντικός αυτός οικισμός καταλάμβανε κατά την κλασική και ελλληνιστική περίοδο το χώρο μεταξύ της Μητρόπολης και του Κιερίου. Από την εύρεση μέσα σε μεγάλο πίθο ενσφράγιστης κεραμίδας ενισχύεται η ταύτισή του με το αρχαίο Μεθύλιο.
Κατά τις ανασκαφικές εργασίες στην περιοχή αποκαλύφθηκαν αποσπασματικά οικοδομικά λείψανα ελληνιστικών χρόνων και, συγκεκριμένα, τμήμα τοίχου κατασκευασμένο από μικρού και μεσαίου μεγέθους λαξευμένους λίθους, καθώς και τμήμα ψηφιδωτού δαπέδου από όρθια τοποθετημένα κεραμίδια, πρακτική που συναντάται στην περιοχή. Εντυπωσιακό είναι επίσης ένα τμήμα ψηφιδωτού δαπέδου, ελληνιστικής εποχής, κατασκευασμένο από βότσαλα και κεραμίδια μπηγμένα στο χώμα, με τετράφυλλο ρόδακα εγγεγραμμένο σε κύκλο που περιβάλλεται από ορθογώνιο πλαίσιο. Από τις τέσσερις δε γωνίες του πλαισίου ξεκινούν μεμονωμένα φύλλα. Το δάπεδο περιβάλλεται από ασβεστολιθικές πλάκες – βάσεις πεσσών και πιθανότατα αποτελεί τμήμα υπαίθριας αυλής. Στην ίδια περιοχή ερευνήθηκε τμήμα αρχαίου δρόμου, πλάτους 4,35 μ., κατασκευασμένο από χώμα, χοντρά χαλίκια και μικρά όστρακα αγγείων. Στις σωστικές ανασκαφικές έρευνες στα οικόπεδα της Μυρίνης έχουν επιπλέον αποκαλυφθεί αρκετά οικοδομικά λείψανα, ένα πηγάδι κατασκευασμένο με πήλινους αγωγούς διαμέτρου 0,70 μ. (όπως στο Ερμήτσι), τμήματα αγωγών, εργαστηριακοί χώροι, πήλινες δεξαμενές, αγγεία και άλλα αντικείμενα της κλασικής και ελληνιστικής εποχής.
Η αρχαία πόλη στη Μυρίνη φαίνεται πως αποτελούσε έναν αξιόλογο οικισμό, μια ανεξάρτητη πόλη – κράτος ανάμεσα στο Κιέριο και τη Μητρόπολη. Για αυτήν άλλωστε οι δύο τελευταίες πόλεις είχαν φθάσει σε δικαστική διαμάχη μπροστά στο Συνέδριο του Κοινού των Θεσσαλών, το οποίο και δικαίωσε τελικά τους Κιεριείς. Στο παρελθόν, στον αρχαιολογικό χώρο της Μυρίνης είχαν αποκαλυφθεί νομισματικοί θησαυροί, φυλαγμένοι σε αγγεία στο έδαφος. Ανάμεσα στα νομίσματα περιλαμβάνονταν και αρκετά του Αλεξάνδρου Γ’.
Αγναντερό
Στον πεδινό χώρο του νομού Καρδίτσας, στο χωριό Αγναντερό του Δήμου Παμίσου, στη Θέση «Χατζή Μύλο» ή «Λειβάδι» αποκαλύφθηκαν ύστερα από σωστική ανασκαφική έρευνα ορισμένες ταφές της ύστερης εποχής χαλκού. Με τη συνέχιση της ανασκαφικής δραστηριότητας διαπιστώθηκε η ύπαρξη κεραμικής της πρώιμης, μέσης και ύστερης εποχής του χαλκού, χωρίς όμως να εντοπισθούν αρχιτεκτονικά λείψανα. Στην κεραμική, εκτός των πολλών οστράκων αγγείων, περιλαμβάνονται μικρές φιάλες, μικρό κύπελλο τύπου «Βαφειού» και ένα μόνωτο αγγείο. Από την ανασκαφή των τάφων προέρχονται αρκετά αξιόλογα ευρήματα, όπως αγγεία, απιόσχημοι πιθαμφορίσκοι και κοσμήματα.
Επίσης, από την παράδοση ιδιωτών που βρήκαν διάφορα αντικείμενα στην ίδια θέση, προέρχεται ένα σύνολο αγγείων (σφαιρική πεπιεσμένη πρόχους, μόνωτο ολόβαφο εσωτερικά κύπελλο, κυλινδρικό αλάβαστρο κ.α.) και κοσμημάτων, που χρονολογούνται στην ΥΕ ΙΙΙΑ – ΙΙΙΒ περίοδο.
ΠHΓH από το
βιβλίο:
Nομαρχιακή
Aυτοδιοίκηση
Kαρδίτσας
“Oδοιπορικό στα Mνημεία του Nομού Kαρδίτσας”
