Με την υλοποίηση του προγράμματος “Αξιοποίηση Πολιτιστικής Κληρονομιάς” ολοκλήρωσε τη σειρά σεμιναρίων σε διάφορα γνωστικά αντικείμενα, για τη χρονιά 2013-2014, το Κέντρο Δια Βίου Μάθησης (ΚΔΒΜ) του Δήμου Σοφάδων. Ένας από τους στόχους του προαναφερόμενου προγράμματος ήταν ο εντοπισμός και η καταγραφή υλικών και άυλων τοπικών πολιτιστικών αγαθών. Στα πλαίσια του στόχου αυτού η ομάδα εκπαιδευομένων, με συνοδό την εκπαιδεύτριά τους κυρία Βασιλική Τσουλά, πραγματοποίησαν επίσκεψη στο “πλίθινο σπίτι” ιδιοκτησίας κυρίου Βολοτόπουλου, που βρίσκεται παραπλεύρως του Ι.Ν. Αγίου Γεωργίου στο κέντρο των Σοφάδων. Το οίκημα κτίστηκε τη δεκαετία του 1860-70 και πρώτος ιδιοκτήτης του ήταν ο Κωνσταντίνος Βολοτόπουλος, πρώτος δάσκαλος στο σχολαρχείο των Σοφάδων.
Το “πλίθινο σπίτι” αποτελεί ζωντανό μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς εδώ και τέσσερα χρόνια, όταν η κυρία Λόλα Βολοτοπούλου αποφάσισε να το αναστηλώσει και να το μετατρέψει σε ένα λειτουργικό φυσικό – μουσειακό χώρο. Κάθε λογής αντικείμενα του λαϊκού πολιτισμού του τόπου εκτίθενται στο φυσικό τους χώρο και στη φυσική τους διάταξη, πράγμα το οποίο δημιουργεί τη διαφορά μεταξύ ενός λαογραφικού μουσείου και του συγκεκριμένου εκθεσιακού χώρου. Ειδοποιό διαφορά αποτελεί και ο διάκοσμος της σάλας του σπιτιού, η οποία έχει διαμορφωθεί σε ιδιωτική γκαλερί – πινακοθήκη. Με θεματική διάταξη παρατίθενται οι ζωγραφικοί πίνακες της κυρίας Βολοτοπούλου, το καλλιτεχνικό ταλέντο της οποίας αναδείχθηκε σε σχετικά μεγάλη ηλικία – γύρω στα 45 της χρόνια. Ως αυτοδίδακτη ζωγράφος εξέφρασε τις εμπειρίες ζωής αλλά και τις ανησυχίες και αγωνίες της για τη σύγχρονη κοινωνία μέσα από την εικόνα. Οι προσωπογραφίες αναπαριστούν σημαίνοντα πρόσωπα του 20ου αιώνα. Σε μια δεύτερη θεματική εκτίθενται πίνακες στους οποίους αναπαριστώνται αγροτικές εργασίες και σκηνές της καθημερινής ζωής των καραγκούνηδων του περασμένου αιώνα. Κοινωνικά θέματα, όπως η μάστιγα των ναρκωτικών ή οι επιπτώσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας στο περιβάλλον αναδεικνύονται στους συμβολικούς πίνακες. Εκτός από τους ζωγραφικούς πίνακες, στη σάλα εκτίθενται αντικείμενα όπως η ραπτομηχανή, τα “χειρόμπλα” για το μπλουγούρι, η “φτσέλα”, το “τμπέκι” για το στούμπισμα του καφέ, η επιτραπέζια βιτρίνα με βιβλιογραφικές εκδόσεις ιστορικής τεκμηρίωσης του πολιτισμού της περιοχής, νομίσματα κ.λπ.
Κατά τη διαδικασία αναπαλαίωσης και για την ενίσχυση της στατικότητας του κτίσματος οι τοίχοι καλύφθηκαν με σουβά. Παρόλα αυτά η κυρία Βολοτοπούλου προνόησε να αφήσει στο χώρο της σάλας, αλλά και σε άλλο σημείο του σπιτιού, “παράθυρα” για να φαίνονται τα πλιθιά από τα οποία είναι κτισμένο. Τα τρία από τα τέσσερα δωμάτια της πλίθινης οικίας αποτελούν χαρακτηριστικό δείγμα του τρόπου ζωής των κατοίκων των Σοφάδων και των γύρω περιοχών του 19ου και του πρώτου μισού του 20ου αιώνα ενώ το τέταρτο μας μεταφέρει αρκετά χρόνια πίσω, στα χαμόσπιτα και τη μίζερη ζωή των ανθρώπων της περιόδου της τουρκοκρατίας και των μετέπειτα χρόνων της κυριαρχίας των τσιφλικάδων και των επιστατών τους. Η κυρία Βολοτοπούλου το ονομάζει “το δωμάτιο του μαρτυρίου” και δεν έχει άδικο. Σε ένα χώρο χωρίς ταβάνι, μόνο με κεραμύδια, στοιβάζονταν ζώα και άνθρωποι που κοιμόταν στο πάτωμα, όλοι μαζί, γέροι, νέοι και παιδιά. Με μια τάβλα στη μέση και ελάχιστα χρηστικά αντικείμενα προσπαθούσαν να καλύψουν τις ανάγκες τους και να προστατευθούν από τις αγριότητες των αφεντάδων.
Στο διπλανό δωμάτιο το “μαγειριό”, όπου αναπαριστάται η ζωή μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους και τους τσιφλικάδες, όταν ο κόσμος άρχισε να φτιάχνει τα σπίτια με περισσότερες ανέσεις και να βελτιώνει τις συνθήκες διαβίωσής του. Εκεί βρίσκονται το μεγάλο τζάκι με τη γάστρα, δίπλα η ξύλινη πιατοθήκη και κουταλοθήκη, ο “μπουτινέλος” για το κοπάνισμα του γάλακτος, τα “γκούμια” για το νερό, η τάβλα με το ταψί, τα βαρέλια για το κρασί, το καλάθι με τα σταφύλια κρεμασμένο και παραδίπλα το “φανάρι” για τη συντήρηση του φαγητού, το ξύλινο σκαφίδι για το ζύμωμα του ψωμιού, ο τσίγκινος νιπτήρας και πολλά ακόμη χρηστικά αντικείμενα της εποχής.
Απέναντι από το “μαγειριό” η καλή κάμαρη για την υποδοχή των μουσαφίρηδων. Εκεί βρίσκεται ο “γίκος” με τα προικιά, η κόρη, η μάνα και η νύφη της με τις παραδοσιακές φορεσιές, το νυφικό κρεβάτι με τα χειροποίητα στρωσίδια και “πάντες” στον τοίχο. Δίπλα, στην καθημερινή κάμαρη, την οποία χρησιμοποιούσαν οι γυναίκες για να εργάζονται και να κατασκευάζουν στρωσίδια, ρούχα και κεντήματα, υπάρχει ο αργαλειός με την κόρη που υφαίνει, η “ρόκα”, το “τσικρίκι” και η “ανέμη” για την επεξεργασία του μαλλιού. Ακόμη, το “μπισίκι” ή “σαρμανίτσα” για να κοιμάται το μωρό, η ξύλινη κάσα που χρησιμοποιούνταν όπως το σημερινό παρκοκρέβατο όταν το μωρό άρχιζε να μπουσουλάει και η τάβλα με το “κλειδοπίνακο” για το φαγητό. Το σκηνικό συμπληρώνουν το τζάκι με τσουκάλι στη φωτιά και το εικονοστάσι με την “καντήλα”.
Η περιγραφή του “πλίθινου σπιτιού” που επιχειρήθηκε υστερεί κατά πολύ σε σχέση με όσα έχει τη δυνατότητα ο επισκέπτης να δει, να παρατηρήσει και να βιώσει στο χώρο αυτό. Η κυρία Βολοτοπούλου κατέθεσε εκεί πραγματικά την ψυχή της, με σκοπό να αποτείνει φόρο τιμής στη μάνα και γυναίκα καραγκούνα για τις θυσίες της. Της αξίζουν πολλά συγχαρητήρια και ευχόμαστε η πρωτοβουλία αυτή αφενός να αναδειχθεί και να αξιοποιηθεί με τον καλύτερο τρόπο και αφετέρου να αποτελέσει παράδειγμα προς μίμηση και για άλλους ανθρώπους. Για όσους ενδιαφέρονται – άτομα, ομάδες, σύλλογοι, σχολεία κ.λπ. – να οργανώσουν μια επίσκεψη στο “πλίθινο σπίτι” των Σοφάδων μπορούν να επικοινωνήσουν τηλεφωνικά με την κυρία Βολοτοπούλου στο τηλέφωνο: 24430 22072.
