Μια συνάντηση για τα εκπαιδευτικά προγράμματα και τη μουσειακή αγωγή
– Της Φωτεινής Λέκκα
35 ανακοινώσεις, περισσότεροι από 50 εισηγητές, 14 μουσεία, στην πλειοψηφία τους αρχαιολογικά, 2 διευθύνσεις του υπουργείου πολιτισμού, 4 πανεπιστήμια, φορείς πρωτοβάθμιας, δευτεροβάθμιας και περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και δύο μη κυβερνητικές οργανώσεις. Αυτός είναι ο ποσοτικός απολογισμός της πολύ ενδιαφέρουσας τριήμερης συνάντησης για τα εκπαιδευτικά προγράμματα και τη μουσειακή αγωγή, η οποία πραγματοποιήθηκε στο Ρέθυμνο υπό την αιγίδα του υπουργείου πολιτισμού από τις 8 ως τις 10 Μαΐου και στην οποία συμμετείχε και το μουσείο πόλης του δήμου Καρδίτσας με το πρόγραμμα «ιστο-ριό-τοπος».
Κεντρικός στόχος των διοργανωτών ήταν να σκιαγραφηθούν οι σύγχρονες τάσεις και οι πρακτικές των ελληνικών μουσείων σε ότι αφορά τα εκπαιδευτικά προγράμματα. Διαπολιτισμικότητα, περιβάλλον, ιστορική μνήμη, βιωματική προσέγγιση, νέες τεχνολογίες, μεθοδολογία, αξιολόγηση, επιμόρφωση, συνεργασία φορέων και δίκτυα υπήρξαν τα κεντρικά σημεία του προβληματισμού. Προβληματισμού που άγγιξε το φλέγον, το οποίο δεν είναι άλλο από τους τρόπους, με τους οποίους τα μουσεία επιβάλλεται πλέον να διεκδικήσουν το κοινό τους.
Ο τόπος της συνάντησης δεν ήταν τυχαίος. Η εφορεία προϊστορικών και κλασικών αρχαιοτήτων και το αρχαιολογικό μουσείο του Ρεθύμνου ήταν από τους πρώτους φορείς στην Ελλάδα που υλοποίησαν εκπαιδευτικά προγράμματα στη δεκαετία του ’90 ενώ συνεργάζονται σταθερά με τοπικούς επιστημονικούς και κοινωνικούς φορείς, όπως η συνδιοργανώτρια της συνάντησης Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία Ρεθύμνου, το πανεπιστήμιο Κρήτης, οι διευθύνσεις α’βάθμιας και β’βάθμιας εκπαίδευσης, η ΧΕΝ κά. Με την τελευταία διοργανώνουν μάλιστα τα τελευταία τρία χρόνια θερινό σχολείο δημιουργικής απασχόλησης με τίτλο «καλοκαίρια στην παλιά πόλη» για παιδιά κυρίως μεταναστών, με εντυπωσιακά αποτελέσματα. Η σύνδεση του μουσείου με την τοπική κοινωνία πραγματοποιείται εδώ χωρίς αποκλεισμούς κοινωνικούς ή επιστημονικούς, γεγονός που εξηγεί και την πρωτοβουλία διοργάνωσης μιας τόσο υψηλών -σε χρόνο και κόπο- απαιτήσεων συνάντησης.
Το ερώτημα ωστόσο για τον κοινωνικό ρόλο του σύγχρονου μουσείου σε μια ραγδαία μεταβαλλόμενη και πολυπολιτισμική κοινωνία έχει πολλές απαντήσεις: από τα ειδικά επεξεργασμένα προγράμματα (Βυζαντινό & Χριστιανικό Μουσείο) μέχρι τις «ανοιχτές θύρες» για ομάδες που επιθυμούν να χρησιμοποιήσουν το μουσείο ως χώρο δράσης ανεξάρτητης από το περιεχόμενό του (Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης). Σε κάθε περίπτωση είναι εμφανές ότι το μουσείο χρειάζεται να αντιληφθεί το ρόλο του ως γέφυρα διαπολιτισμικής επικοινωνίας και κοινωνικής συνοχής.
Εξίσου καίριος μπορεί να είναι ο ρόλος του στην ευαισθητοποίηση της κοινωνίας στην υπόθεση του περιβάλλοντος. Το χρέος αυτό δεν επωμίζονται αποκλειστικά τα μουσεία φυσικής ιστορίας αλλά και όλα τα υπόλοιπα. Το πρόσφατο παράδειγμα του εκπαιδευτικού προγράμματος που σχεδίασε το τμήμα εκπαιδευτικών προγραμμάτων και επικοινωνίας του ΥΠ.ΠΟ. με θέμα «το δέντρο της ζωής» δείχνει ότι τα μουσεία μπορούν να «διαβάσουν» τις συλλογές τους με πολλούς τρόπους, αναδεικνύοντας μηνύματα πολιτισμικά και οικολογικά.
Η ανάπτυξη κριτικής σκέψης (εθνικό αρχαιολογικό μουσείο), η παιδαγωγική μεθοδολογία, η στοχοθεσία, η αξιολόγηση και η βελτίωση εκπαιδευτικών προγραμμάτων και φυλλαδίων (παν/μιο Θεσσαλίας), ως κεντρικοί άξονες της προβληματικής του εκπαιδευτικού έργου των μουσείων, έδειξαν ότι δεν αρκεί πλέον ο εμπειρικός σχεδιασμός αλλά απαιτείται λειτουργική ενσωμάτωση της θεωρίας και της μεθοδολογίας των παιδαγωγικών και κοινωνικών επιστημών.
Η παρότρυνση ενεργητικής συμμετοχής των νεαρών επισκεπτών του μουσείου, εκτός από μελετημένο σχεδιασμό, προϋποθέτει πλέον και την αξιοποίηση όσο γίνεται πιο προωθημένων ψηφιακών εφαρμογών (παν/μιο Αιγαίου): μαθητικές εφημερίδες και περιοδικά σε μορφή ηλεκτρονική και φιλική στο χρήστη είναι ικανά να μετατρέψουν τους μαθητές από παθητικούς καταναλωτές σε ενεργητικούς δημιουργούς ιστοριών (μουσείο σχολικής ζωής Χανίων), αρχειακά έγγραφα γίνονται εργαλείο για την κατανόηση του ιστορικού χρόνου (δ/νση αρχείου μνημείων ΥΠ.ΠΟ.), ηχογραφημένες μαντινάδες βοηθούν στο να γίνει αντιληπτός ο πλούτος και η φαντασία της ελληνικής γλώσσας (μουσείο παραδοσιακής ζωής Κρήτης «Λυχνοστάτης»), η ιστορία μιας σπασμένης κούπας γίνεται το όχημα μύησης στην τεχνολογία και τη συντήρηση των κεραμικών (παν/μιο Κρήτης).
Αναμφίβολα όμως το ζήτημα που επανερχόταν συχνότερα στη συζήτηση και έδειχνε να απασχολεί εξίσου τόσο τους ανθρώπους των μουσείων όσο και τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς ήταν η εμπλοκή του εκπαιδευτικού στη μουσειακή μαθησιακή διαδικασία. Ίσως γιατί η εκπαίδευση αναζητάει απεγνωσμένα τροφοδότηση από χώρους πολιτισμού και οι χώροι πολιτισμού αντιλαμβάνονται ότι χωρίς το σχολείο το αποτέλεσμα της επίσκεψης στο μουσείο δεν μπορεί να έχει διάρκεια, όσο γόνιμη και ευχάριστη κι αν είναι η εμπειρία που παρέχεται. Μία απάντηση στο δύσκολο ερώτημα βρίσκεται σίγουρα στα προγράμματα με διαθεματική λογική, τα οποία επενδύουν στο ρόλο του εκπαιδευτικού, επιδέχονται πολλών χρήσεων εντός και εκτός μουσείου και στοχεύουν στην διαρκή αλληλοτροφοδότηση μουσείου-σχολείου (μουσείο πόλης δήμου Καρδίτσας & φίλοι μουσείου). Όπως οι γέφυρες που προσπαθεί να δημιουργήσει ο «ιστο-ριό-τοπος».
ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ
Διεθνής Ημέρα Μουσείων 2009
«Μουσεία & Πολιτιστικός Τουρισμός»- Το δίκτυο μουσείων & συλλογών νομού Καρδίτσας αποκτά επίσημη μορφή
Την Κυριακή 17 Μαΐου 2009 στις 12.00 το μεσημέρι το Δίκτυο Ιστορικών & Λαογραφικών Μουσείων & Συλλογών νομού Καρδίτσας θα πραγματοποιήσει με την ευκαιρία της Διεθνούς Ημέρας Μουσείων (18 Μαΐου) στο χώρο του μουσείου πόλης του δήμου Καρδίτσας την πρώτη επίσημη γενική του συνέλευση με θέμα την ψήφιση του καταστατικού και την εκλογή του προσωρινού διοικητικού συμβουλίου. Στο δίκτυο, το οποίο ξεκίνησε άτυπα εδώ και ενάμισι χρόνο με πρωτοβουλία του Ιστορικού-Λαογραφικού Μουσείου «Λ. & Ν. Σακελλαρίου» του δήμου Καρδίτσας και με την υποστήριξη της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης, συμμετέχουν πλέον 20 περίπου μουσεία και συλλογές του νομού. Αξίζει να σημειωθεί ότι το «δίκτυο μουσείων Καρδίτσας» είναι το πρώτο το οποίο θα αποκτήσει νομική μορφή από τις πρωτοβουλίες της Θεσσαλίας.
Μετά τη συνέλευση θα ακολουθήσει διαδρομή με ποδήλατο και ξενάγηση στο μουσείο ύδρευσης της ΔΕΥΑΚ στο άλσος Παπαράντζας. Όσοι επιθυμούν, μπορούν να συμμετέχουν με τα ποδήλατα του προγράμματος «η πόλη μου με ποδήλατο» (αναχώρηση στις 12.45 μ.μ. από την πλατεία Πλαστήρα).
