Την Κυριακή το πρωί (8/3/09) στο Δημοτικό Κινηματοθέατρο Καρδίτσας πραγματοποιήθηκε μουσικο – ποιητική παράσταση με θέμα την μουσικότητα της ελληνικής γλώσσας. Την εκδήλωση οργάνωσε η Εταιρεία Σύγχρονης Πολιτιστικής Ανάπτυξης (ΕΣΠΑ) σε συνεργασία με το Δημοτικό Ωδείο. Η εκδήλωση ξεκίνησε με καλωσόρισμα του κ. Παναγιώτη Νάνου, προέδρου της ΕΣΠΑ, η οποία έχει ως εξής:
Σας καλωσορίζουμε στην εκδήλωση και σας ευχαριστούμε για την ανταπόκριση. Ξεχωριστά καλωσορίζουμε τις γυναίκες, οι οποίες σήμερα έχουν την τιμητική τους με την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας. Ευχόμαστε να προοδεύουν πάντα σε όλους τους τομείς, χωρίς αποκλεισμούς και διακρίσεις. Προπαντός να ομορφαίνουν την ζωή, συνδυάζοντας μοναδικά τον ευαισθησία και το δυναμισμό, συνεισφέροντας σε ένα κόσμο Δίκαιο, Ελεύθερο, Αξιοπρεπή.
Η σημερινή μας εκδήλωση δεν είναι αφιερωμένη στη Γυναίκα, αλλά σε έννοιες γένους θηλυκού, όπως: Γλώσσα, Ποίηση, Μουσική, Αυτογνωσία, Ελευθερία.
Είναι αφιερωμένη στην Ελληνική Γλώσσα, τη μήτρα του οικουμενικού Πολιτισμού, η οποία γέννησε μοναδικά αξιώματα και θεμελίωσε τις Επιστήμες. Ειδικότερα η αρχαία της μορφή, θεωρείται διεθνώς ως η ανώτερη μορφή γλώσσας που έχει επινοήσει ποτέ το ανθρώπινο πνεύμα. Γλώσσα Ελληνική, δηλαδή οικουμενική, διότι είναι αυτή η οποία χάρισε απλόχερα χιλιάδες Ομηρικές λέξεις στις Ευρωπαϊκές γλώσσες, πολλές σώζονται ακόμα και σήμερα ατόφιες. Είναι η μόνη γλώσσα στον κόσμο που ομιλείται και γράφεται αδιάλειπτα 4.000 χρόνια και ας διαφωνούν ορισμένοι και ας πιστεύουν ότι τα Αρχαία και τα Νέα Ελληνικά είναι κάτι διαφορετικό, φυσικά αυτό είναι τελείως αναληθές.
Ο Οδυσσέας Ελύτης είχε πει: «Εγώ δεν ξέρω να υπάρχει παρά μία γλώσσα, η ενιαία Ελληνική. Το να λέει ο Έλληνας ποιητής, ακόμα και σήμερα, ο ουρανός, η θάλασσα, ο ήλιος, η σελήνη, ο άνεμος, όπως το έλεγαν η Σαπφώ και ο Αρχίλοχος, δεν είναι μικρό πράγμα. Είναι πολύ σπουδαίο. Επικοινωνούμε κάθε στιγμή μιλώντας με τις ρίζες που βρίσκονται εκεί. Στα Αρχαία.».
Ο Γιώργος Σεφέρης γράφει: «Από την εποχή που μίλησε ο Όμηρος ως τα σήμερα, μιλούμε, ανασαίνουμε και τραγουδούμε την ίδια γλώσσα.».
Αυτή η ενιαία γλώσσα γεννά και την Ποίηση των Ελλήνων, εντός της οποίας διασώζεται ακέραια, η μουσικότητα της γλώσσας μας. Η Ποίηση είναι καταχωρημένη στο γενετικό κώδικα των απανταχού Ελλήνων, από τα χρόνια του Ομήρου, ως τις μέρες μας και τον επόμενο άπειρο χρόνο. Ακόμα και όταν στα σκοτεινά χρόνια της τουρκοκρατίας οι Έλληνες δεν ήξεραν να γράφουν και να διαβάζουν, δημιούργησαν την προφορική ποίηση και την έκαναν Δημοτικό Τραγούδι, συνδυάζοντας τα ηχοχρώματα της γλώσσας με τη μουσική μελωδία.
Η Ελληνική φωνή στην αρχαιότητα ονομάζονταν «αυδή». Η λέξη αυτή δεν είναι τυχαία, προέρχεται από το ρήμα «άδω» που σημαίνει τραγουδώ. Σήμερα βέβαια μπορεί να μην τη χρησιμοποιούμε, αλλά συχνά μένουμε «άναυδοι» και λέμε «απηύδησα», να μία απλή απόδειξη της συνέχειας της γλώσσας μας.
Ο ρωμαίος Οράτιος έγραψε πως «η Ελληνική φυλή γεννήθηκε ευνοημένη με μία γλώσσα εύηχη, γεμάτη μουσικότητα».
Επιπλέον, ας μην ξεχνάμε ότι οι Αρχαίοι Έλληνες δεν χρησιμοποιούσαν ξεχωριστά σύμβολα για νότες, αλλά τα ίδια τα γράμματα της αλφαβήτου. Αυτό ίσως είχε κατά νου ο ποιητής και ακαδημαϊκός Νικηφόρος Βρεττάκος όταν έγραφε:
«Όταν κάποτε φύγω από τούτο το φώς θα ελιχθώ προς τα πάνω, όπως ένα ποταμάκι που μουρμουρίζει. Κι αν τυχόν κάπου ανάμεσα στους γαλάζιους διαδρόμους συναντήσω αγγέλους, θα τους μιλήσω Ελληνικά, επειδή δεν ξέρουνε γλώσσες. Μιλάνε μεταξύ τους με μουσική.»
Ο γνωστός Γάλλος συγγραφέας Ζακ Λακαρριέρ περιγράφει την εμπειρία από το ταξίδι του στην Ελλάδα: «Άκουγα αυτούς τους ανθρώπους να συζητούν σε μια γλώσσα που ήταν για μένα αρμονική αλλά και ακατάληπτα μουσική. Αυτό το ταξίδι προς την πατρίδα – μητέρα των εννοιών μας – μου απεκάλυπτε έναν άγνωστο πρόγονο, που μιλούσε μια γλώσσα τόσο μακρινή στο παρελθόν, μα οικεία και μόνο από τους ήχους της. Αισθάνθηκα να τα έχω χαμένα, όπως αν μου είχαν πεί ένα βράδυ ότι ο αληθινός μου πατέρας ή η αληθινή μου μάνα δεν ήσαν αυτοί που με είχαν αναστήσει.»
Θα ολοκληρώσουμε τη σύντομη αναφορά στο θέμα, με τη διαπίστωση της αμερικανίδας συγγραφέως Έλενας Κέλλερ, η οποία είχε πεί: «Αν το βιολί είναι το τελειότερο μουσικό όργανο, τότε η Ελληνική γλώσσα είναι το βιολί του ανθρώπινου στοχασμού.»
Δυστυχώς όμως στην πορεία της ιστορικής μας διαδρομής, χάθηκε μεγάλο μέρος της μουσικότητας αυτής, την οποία λ.χ. οι Ιταλοί κατάφεραν και κράτησαν. Κάπου στα μαύρα χρόνια των επιδρομών και κυρίως της Τουρκοκρατίας. Με την δημιουργία του Ελληνικού κράτους αποκαταστάθηκε βέβαια ως ένα βαθμό και υπάρχει μέσα στην Ελληνική Ποίηση, όμως σε αυτά, θα μας «ταξιδέψει» με μοναδικό τρόπο ο εκλεκτός ηθοποιός Γιώργος Χαραλαμπίδης, ο οποίος ετοίμασε και την παράσταση. Ένα ταξίδι με όχημα την Ποίηση, που ξεκινά με το πρώτο ποιητικό και λογοτεχνικό έργο της Ευρωπαϊκής Γραμματείας, την Ιλιάδα του Ομήρου, διασχίζει στους κυριότερους σταθμούς και φθάνει ως τις μέρες μας. Δεν πρόκειται για διάλεξη, αλλά για παράσταση, την οποία συνέθεσε με τις επιλογές του ο γνωστός ηθοποιός, σκηνοθέτης, θεατρικός συγγραφέας, λογοτέχνης, ένας πραγματικός έλληνας με συναίσθηση της ταυτότητάς του και με υψηλό το αίσθημα της καλλιτεχνικής ευθύνης. Τον ευχαριστούμε θερμά.
Το να θαυμάζει ο κληρονόμος το είδωλό του μέσα σε ένα βαρύτιμο καθρέπτη των προγόνων του, δεν είναι πάντα ό,τι καλύτερο. Δικό μας καθήκον είναι να καλλιεργήσουμε τη βαθύτερη γνώση της ελληνικής γλώσσας, ώστε να ανακτήσουμε όσα περισσότερα γίνεται χαρακτηριστικά της. Το απόκτημα αυτό θα μας οδηγήσει στην ανώτερη σοφία, την αρμονία, το μέτρο το άριστο, στοιχεία τα οποία αποτελούν διαβατήριο της Συλλογική μας Αυτογνωσίας. Με γνώμονα αυτή, θα οδηγηθούμε στη βαθύτερη και ενσυνείδητη γνώση της Ελληνικής μας ταυτότητας, δηλαδή της οικουμενικής διάστασης, και όχι αυτής που βρίσκεται στο δελτίο της αστυνομικής ταυτότητας ή το πεπερασμένο των γεωγραφικών μας ορίων. Είναι αυτή η Γνώση η οποία εξασφαλίζει την πραγματική Ελευθερία, έννοια που το βαθύτερο νόημά της δεν απαντάται σε καμία άλλη γλώσσα του κόσμου όπως στην Ελληνική. Συνεπώς αν μας ενδιαφέρει να είμαστε πραγματικά ελεύθεροι, οφείλουμε να κατακτήσουμε την πνευματική ανεξαρτησία μας, γι’ αυτό πρέπει να σκύψουμε μέσα μας, αξιοποιώντας ουσιαστικά την αστείρευτη πολιτιστική μας κληρονομιά.
Δεν είμαστε από αυτούς που μεμψιμοιρούν ότι η «παγκοσμιοποίηση» θα φέρει την «εθνική καταστροφή». Ούτε η γλώσσα μας κινδυνεύει από την αθρόα, πράγματι, εισχώρηση ξένων λέξεων, ούτε πρόκειται ο Ελληνικός Πολιτισμός εύκολα να χαθεί. Αυτά είναι στοιχεία ενός κινδύνου, έναντι του οποίου βεβαίως οφείλουμε να αντιτάξουμε δράσεις αντιμετώπισης. Εμείς, ωστόσο, έχουμε χρέος να διακρίνουμε τις ευκαιρίες που μας προσφέρουν οι καιροί, και αναλόγως να τις αξιοποιήσουμε.
Ο μόνος πραγματικός κίνδυνος, κατά τη γνώμη μας, είναι να χάσουμε σταδιακά τη συλλογική μας ευφυϊα και αντί να γίνουμε ένας λαός που θα προοδεύει σύμφωνα με την εποχή του, να ξεμείνουμε ένας στάσιμος λαός που θα αντιγράφει τους άλλους, ένας ημιμαθής και καταναλωτής λαός που θα ζει με δανεικά. Να παραμείνουμε ένα Κράτος επιβιωτικό και ένα έθνος που θα ζει στη σκιά της Ιστορίας του. Αυτό αν συμβεί, θα έχουμε επιτρέψει μία άλλη περίοδο «Τουρκοκρατίας», μία δική μας πνευματική και ιδεολογική «Κατοχή», χωρίς μάλιστα «Αντίσταση». Αυτό θα είναι η ανείπωτη τραγωδία.
Με αυτές τις σκέψεις οργανώσαμε τη σημερινή εκδήλωση η οποία δεν θα γίνονταν χωρίς τη συνδρομή των βασικών συντελεστών τους οποίους και ευχαριστούμε για ένα επιπλέον λόγο: όλοι προσφέρουν, χωρίς χρηματική ή άλλη αμοιβή.
Ο κ. Βερίλλης
Ο Δήμαρχος Καρδίτσας κ. Δομ. Βερίλλης στο χαιρετισμό του στην εκδήλωση
« Μουσικο-ποιητική παράσταση για τη χαμένη μουσικότητα της γλώσσας μας» τόνισε τα εξής:
«Χαιρετίζω την σημερινή εκδήλωση που διοργανώνει το Δημοτκό Ωδείο Καρδίτσας σε συνεργασία με την Εταιρεία Σύγχρονης Πολιτιστικής Ανάπτυξης για τη χαμένη μουσικότητα της γλώσσας μας.
Η ελληνική γλώσσα αναμφισβήτητα κατέχει μια σημαντική θέση στον παγκόσμιο γλωσσικό χάρτη. Διαθέτει ένα τεράστιο γλωσσικό κοίτασμα που έχει τροφοδοτήσει όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες. Αρκεί να τονιστεί ότι όλες οι λέξεις στις ευρωπαϊκές γλώσσες που αναφέρονται σε έννοιες πολιτισμού, πολιτικής, δικαίου και επιστήμης έχουν ελληνική καταγωγή. Η παγκόσμια γλώσσα του πολιτισμού δεν θα επιτρέψει ποτέ το σβήσιμο της ελληνικής γλώσσας.
Οι σύγχρονοι Έλληνες δεν έχουμε δυστυχώς καταλάβει το θησαυρό που κρύβει η γλώσσα μας και ο οποίος θα αναδειχθεί μέσα από τους στίχους των τραγουδιών που θα ακούσουμε απόψε. Στίχοι δυνατοί, με βαθιά νοήματα στηριγμένα σε απλές λέξεις από τον ανεξάντλητο πλούτο της γλώσσας μας που η θαυμάσια μουσική που τους πλαισίωσε σεβάστηκε και τόνισε τη μουσικότητά τους.
Η ελληνική γλώσσα όμως για να πορευτεί προς την αιωνιότητα χρειάζεται αγάπη, όπως αυτοί που είχαν γι’ αυτή οι μεγάλοι λόγιοι και ποιητές μας. Όταν λες «αγαπώ τη γλώσσα μου», σημαίνει ότι την αγαπάς τη γλώσσα σε όλη την έκτασή της και συνεπώς, δεν χρησιμοποιείς μόνο ένα μέρος της που μπορεί να σε εξυπηρετήσει.
Είναι ανάγκη λοιπόν όλοι οι υπεύθυνοι στην Ελλάδα, πολιτικοί, πανεπιστήμια, ακαδημία, και λογοτεχνικά σωματεία να καταλάβουν ότι τα ελληνικά έχουν μέλλον και όχι μόνον παρελθόν και να δράσουμε άμεσα σχετικά με τα προβλήματα του τεραστίου κεφαλαίου που λέγεται ελληνική γλώσσα.
Δεν πρέπει και δεν δικαιούμαστε να φτωχαίνουμε τα ελληνικά μέσα στη χώρα μας.»
