Με αφορμή την επισήμανση του Δημάρχου Παλαμά κ. Βασίλη Καραδήμου στο τελευταίο συμβούλιο της Τοπικής Ένωσης Δήμων & Κοινοτήτων για τη διαχείριση των υδάτινων πόρων του νομού, αφού ήδη μπήκαμε στον πρώτο μήνα της άνοιξης και οσονούπω θα αρχίσουν οι γκρίνιες εν όψει καλοκαιριού, το Δ.Σ. της ΤΕΔΚ δεσμεύτηκε ότι θα συζητήσει αναλυτικά το θέμα στην αμέσως επόμενη συνεδρίαση. Ωστόσο, σημαντική βοήθεια για τις όποιες αποφάσεις λάβει το σώμα, θα ήταν η εισήγηση του Καθηγητή Γεωλογίας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Γιώργου Μίγκιρου, όπως αυτή διατυπώθηκε στο 1ο Αναπτυξιακό Συνέδριο Καρδίτσας, αποσπάσματα της οποίας αναφέρουμε παρακάτω:
«…Οι υδατικοί πόροι σήμερα στην Ελλάδα υπόκεινται σε εκμετάλλευση η οποία χαρακτηρίζεται από μια υποτυπώδη διαχείριση, για κάλυψη κυρίως περιστασιακών αναγκών, με περιορισμένη εφαρμογή σχεδιασμών ή στρατηγικών. Ως αποτέλεσμα είναι το συνεχώς αυξανόμενο έλλειμμα νερού που συνοδεύεται από υποβάθμιση της ποιότητάς του. Άρα: το νερό χαρακτηρίζεται ως ένας φυσικό πόρος με ΑΞΙΑ χωρίς αξία. Το νερό δεν είναι εμπορικό προϊόν όπως όλα τα άλλα, αλλά αποτελεί κληρονομιά που πρέπει να προστατεύεται και να τυγχάνει της κατάλληλης μεταχείρισης». «…Στο πλαίσιο μελετών και έργων που έχουν γίνει κατά καιρούς στη Θεσσαλία και ειδικότερα στο Νομό Καρδίτσας, έχουν επισημανθεί σημαντικά προβλήματα για το νερό και το περιβάλλον, τα οποία επικεντρώνονται στα ακόλουθα:
– Προβλήματα διαχείρισης υδάτινου δυναμικού και εξάντλησης του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα
– Σημαντική καθυστέρηση σε έργα εκμετάλλευσης των επιφανειακών υδάτων, αλλά και έργα προστασίας των ποταμών, ρεμάτων και υδροκριτών
– Αρνητικό ισοζύγιο υδάτινων πόρων, με σημαντικά προβλήματα ταπείνωσης του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα και μη επαρκούς και ορθολογικής διαχείρισης των υδάτινων πόρων, σύμφωνα με τις κατευθύνσεις της οδηγίας 60/2000 και την υφιστάμενη εθνική νομοθεσία
– Πιέσεις στις χρήσεις γης και στο φυσικό περιβάλλον
– Υποβάθμιση νερού και εδάφους από τη χρήση φυτοφαρμάκων και την εντατική εκμετάλλευσή τους
– Ελλείψεις σε υποδομές, όπως δίκτυα αποχέτευσης, βιολογικοί καθαρισμοί, απορρίμματα κ.α.
Σήμερα, σε πανελλαδικό επίπεδο αλλά και ιδιαιτέρως για το Νομό Καρδίτσας η κατανομή του νερού για τις δραστηριότητες των κατοίκων αλλά και των επισκεπτών, προσδιορίζονται κατά μέσο όρο σε: α) άρδευση 83%, β) ύδρευση 13%, γ) κτηνοτροφία 1,5%, δ) βιομηχανική χρήση 2% και ε) για τις λοιπές χρήσεις 1,5%. Η κατανομή αυτή έχει σχέση με τα ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά του νερού και τη γεωγραφική θέση της πηγής και της ζήτησης. Ιδιαίτερα για το Ν. Καρδίτσας επισημαίνονται τα ακόλουθα:
- Οι ανάγκες σε νερό στο νομό καλύπτονται ελλειμματικά από τα υπάρχοντα στα διοικητικά όρια του επιφανειακού (λίμνες, ποτάμια) και υπόγεια νερά (πηγές, γεωτρήσεις, πηγάδια)
- Τα φυσικοχημικά χαρακτηριστικά του νερού (σκληρότητα, αλατότητα και οξύτητα) δείχνουν σημαντική υποβάθμιση, σε βαθμό που επηρεάζουν τόσο την ανάπτυξη των καλλιεργειών, όσο και την ποιότητα του τελικού προϊόντος
- Η σοβαρή ρύπανση όλων των υδροσυστημάτων, εξαιτίας της εφαρμοζόμενης εντατικής γεωργίας, η οποία και δημιουργεί πρόσθετες αντιθετικές καταστάσεις που χρήζουν προσοχής και ορθολογισμού, όπως για παράδειγμα η εντατική λίπανση
- Οι συνεχώς αυξανόμενες ανάγκες σε νερό, μείζον πρόβλημα του νομού έχουν ως αποτέλεσμα:
– την υπεράντληση του υπόγειου υδροφορέα και τη μεταβίβαση των αντλήσεων σε βαθύτερους υδροφόρους
– τη δημιουργία ταμιευτήρων νερού ακόμη και σε ακατάλληλες θέσεις
– την αναγκαιότητα μεταφοράς νερού σε όλο και μεγαλύτερες αποστάσεις, γεγονός που απαιτεί κατασκευή και συντήρηση εκτεταμένων πλέον τεχνικών έργων
– τη χρήση συχνά νερού ύδρευσης για αρδευτικούς σκοπούς
Η κατανάλωση του αρδευτικού νερού σήμερα σε σχέση με τις ανάγκες, μπορεί να θεωρηθεί και ως υπερκατανάλωση, αφού σπαταλάται περίπου 20% περισσότερο νερό από αυτό που απαιτείται. Σημειώνεται ότι σε εθνικό επίπεδο, λόγω της μεγάλης κλίμακας της χρήσης, η οικονομία άρδευσης μπορεί να απελευθερώσει σημαντικές ποσότητες νερού για άλλες χρήσεις π.χ. για τη διατήρηση του περιβάλλοντος. Για παράδειγμα 5% οικονομία στο αρδευτικό νερό αποτελεί οικονομία 4,2% στο νερό που συνολικά χρησιμοποιείται στη χώρα».
Συμπεράσματα – προτάσεις
«…Η χρήση προηγμένων τεχνολογιών άρδευσης, η ανακύκλωση νερού και η μείωση των απωλειών στην αποθήκευση, μεταφορά και εφαρμογή του νερού, αποτελούν σημαντικά στοιχεία αντιμετώπισης της όλο και αυξανόμενης κατάστασης ανάγκης νερού. Οι υδατικοί πόροι, αναγκαία και σημαντική παράμετρος ανάπτυξης του Νομού, για να σωθούν είναι ανάγκη να υπάρξει αειφορία χρήσης τους, η οποία επιτυγχάνεται με πρόβλέψη και προστασία, που αναλύεται σύντομα σε δύο σκέλη:
- Σωστός σχεδιασμός εφαρμογής (πλήρης καθορισμός των πόρων, ισορροπία εδάφους – νερού, αποφυγή υπεραντλήσεων, προστασία υπόγειου νερού, επιλογή χρήσεων κλπ)
- Επανεκτίμηση έργων υποδομής και ανάπτυξης, με βελτίωση των υφιστάμενων και προτεραιότητες στην προστασία και ορθολογιστική διαχείριση.
Αυτά πρέπει να συνοδεύονται από ένα σύγχρονο νομικό πλαίσιο, με σαφείς και ολοκληρωμένες αρμοδιότητες φορέων, σχετικά με τα ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά του νερού, κατά χρήση και προτεραιότητα χρήσης. Ειδικότερα η ορθολογικότερη χρήση των υδατικών πόρων στη άρδευση πρέπει να διευρυνθεί σοβαρά έχοντας ως στόχο τον καθορισμό των σχέσεων ανάμεσα στην αγροτική χρήση του νερού και μιας σειράς άλλων χρήσεων ή φυσικών μεταβλητών του περιβάλλοντος. Το γεγονός αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό σήμερα όπου πρέπει να ληφθούν υπόψη προβλήματα και δυνατότητες που απορρέουν από τη νέα ΚΑΠ, όπως είναι τα ακόλουθα:
– Ανάπτυξη βελτιωμένων ποικιλιών καλλιεργειών κατάλληλων για ξερικές καλλιέργειες, ,ανεκτικών σε ξηρασίες και ανθεκτικών σε ασθένειες
– Σχετικές με το νερό απόψεις περί βελτίωσης της βιωσιμότητας των αρδευόμενων καλλιεργειών, με εξέταση της πλέον αποδοτικής διαχείρισης του ισοζυγίου αλάτων και στραγγίσεων
– Ανάπτυξη καλλιεργειών με πλέον αποδοτική χρήση νερού και βελτιστοποίηση της οικονομικής απόδοσης του νερού που χρησιμοποιείται στην άρδευση
– Προτεραιότητα στην ανάπτυξη νέων αρδευτικών έργων και στη συντήρηση και αναβάθμιση των υφιστάμενων δικτύων, σε συνδυασμό με τη βελτίωση των μεθόδων άρδευσης, γεγονός που οδηγεί στη μείωση των απωλειών ύδατος
– Η εκπαίδευση και η συνεχής κατάρτιση των γεωργών στις νέες τεχνολογίες, στη σωστή χρήση τους και στην αντιμετώπιση συνθηκών έκτακτης ανάγκης, έτσι ώστε να γίνεται κατανοητή η συνειδητοποίηση των μακροχρόνιων επιπτώσεων από την αλόγιστη και σπάταλη χρήση των υδατικών πόρων, αλλά και από τη ρύπανση, η οποία προέρχεται σε μεγάλο βαθμό από τις γεωργικές εκμεταλλεύσεις
