Σε δική του Στέγη το Εκκλησιαστικό Μουσείο Ρεντίνας – Με χρήματα από την κληρονομιά Κοντακτσή η αγορά και η ανακαίνιση του κτιρίου

Παμπάλαιες εικόνες εξαιρετικής τέχνης, βαρύτιμα λειτουργικά ιερά σκεύη, μια μεταλλική Σταυροπηγιακή σφραγίδα της Μονής, κειμήλια πολυσήμαντης καλλιτεχνικής αξίας, αλλά και παμπάλαια βιβλία, που διασώζονται από αλλεπάλληλες καταστροφές, εικόνες βυζαντινής τέχνης του 16ου και 17ου αιώνα, πολύτιμους σταυρούς, δισκοπότηρα και άλλα ασημένια εκκλησιαστικά είδη, Ευαγγέλια, παλαιά έγγραφα και βιβλία από το 1535 εκδόσεις Βενετίας, φορητές εικόνες και πολύτιμα αντικείμενα από τις εκκλησίες του χωριού, βρήκαν επιτέλους τη δική τους στέγη, αφού το Μουσείο Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Τέχνης στη Ρεντίνα «μετακομίζει» σε ιδιόκτητο κτίριο που προσφάτως αποκτήθηκε, μετά από ομόφωνη απόφαση του Τοπικού Συμβουλίου της Κοινότητας. Η Τοπική Κοινότητα Ρεντίνας, άδραξε την ευκαιρία πώλησης ενός διώροφου, πετρόκτιστου κτιρίου 200 τ.μ. περίπου, ακριβώς στο κέντρο του χωριού, προκειμένου με τις κατάλληλες μουσειακές διαμορφώσεις να εξασφαλίσει ελεγχόμενες συνθήκες διατήρησης των βυζαντινών εικόνων και των πολύτιμων εκκλησιαστικών κειμηλίων που έως τώρα φυλάσσονταν σε ένα χώρο εντελώς ακατάλληλο για την αξία και τη μοναδικότητα τους.

Αξιέπαινες προσπάθειες

Παρ’ ότι λοιπόν, όπως προαναφέραμε, ο χώρος που μέχρι πρότινος φυλάσσονταν τα κειμήλια ήταν ακατάλληλος (παρεκκλήσι του Αγ. Σεραφείμ στο κτιριακό συγκρότημα του ναού του Αγ. Γεωργίου), τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικές προσπάθειες διάσωσης και αποκατάστασης των εκθεμάτων, με έξοδα που καλύφθηκαν εξ ολοκλήρου από τον Σύλλογο Προστασίας του Μουσείου, ο οποίος λειτούργησε επίσης με δικές του δαπάνες εργαστήρι συντήρησης βυζαντινών εικόνων. Για την ιστορία αξίζει να αναφέρουμε πως το Εκκλησιαστικό Μουσείο ιδρύθηκε το 1975 ύστερα από τη μεγάλη κλοπή στο Μοναστήρι το Πάσχα του 1973.

Αγορά και ανακαίνιση με ίδιους πόρους

Το μουσείο έχει τη δυνατότητα να καταστεί μια ανοιχτή πηγή γνώσης για μια σημαντική ιστορική περίοδο, αλλά πάνω από όλα διαθέτει τη γνώση και την αγάπη των συντηρητών που μέχρι τώρα εργάστηκαν, ώστε να προσφέρουν στο κοινό όλα εκείνα που ο πανδαμάτωρ χρόνος καταστρέφει. Έχοντας στο μυαλό της λοιπόν η Τοπική Κοινότητα ότι το Μουσείο πρέπει να έχει τη θέση που του αξίζει ώστε να συμβάλλει και στην τουριστική ανάπτυξη της περιοχής, διέθεσε το ποσό των 135.000 ευρώ για την αγορά του κτιρίου, χρήματα που προέρχονται από την κληρονομιά του Ανδρέα Κοντακτσή ή Κονταξή ο οποίος άφησε όλη την κινητή και ακίνητη περιουσία του στο αγαπημένο του χωριό, τον πρώην Δήμο Ρεντίνας. Από τα χρήματα της κληρονομιάς, θα γίνει επίσης και η ανακαίνιση του κτιρίου, η οποία είναι θέμα χρόνου να ξεκινήσει.

Η συντήρηση της συλλογής

Από τον Ιούλιο του 2010 ξεκίνησε, μέσω της 19ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και των συντηρητών που απασχολούνταν από την υπηρεσία, Σιακαβάρα Ιωάννας και Τσίποτα Δημήτριου, η συντήρηση μέρους των εικόνων της συλλογής του Μουσείου. Η επιλογή των εικόνων που συντηρήθηκαν έγινε έπειτα από επίσκεψη συντηρητών της Διεύθυνσης Συντήρησης Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού και σαν κύριος παράγοντας επιλογής έπαιξε ρόλο η ύπαρξη άμεσης και επιτακτικής ανάγκης διάσωσης κάποιων εικόνων από την συνολική καταστροφή, έναντι των υπολοίπων που βρίσκονται σε πιο ασφαλή κατάσταση διατήρησης. Αυτό το σκεπτικό διατηρήθηκε και κατά την επιλογή αλλά και καθ΄όλη τη διάρκεια των εργασιών συντήρησης που θα πραγματοποιούνταν στις προτεινόμενες εικόνες. Έτσι καθορίστηκε και τέθηκε σε εφαρμογή αρχικά από τους αρχαιολόγους της 19ης ΕΒΑ το πρώτο στάδιο των εργασιών συντήρησης που είναι η καταγραφή και τεκμηρίωση με τον πληρέστερο τρόπο της συλλογής, βάσει και των δυνατοτήτων. Με την ολοκλήρωση της καταγραφής οργανώθηκε ένα πλάνο εργασιών συντήρησης βασισμένο στις κύριες ανάγκες των εικόνων αλλά και στο περιορισμένο του χρόνου, ώστε να γίνουν σωστικές εργασίες στερέωσης των ζωγραφικών επιφανειών σε όσες περισσότερες ήταν δυνατόν, τοποθετώντας σε δεύτερη προτεραιότητα τις εργασίες καθαρισμού και αποκατάστασης των έργων. Επιλέχθηκε δηλαδή να διασωθούν όσες περισσότερες από τις εικόνες που βρισκόταν σε άμεσο κίνδυνο, παρά να ολοκληρωθεί ο καθαρισμός και η αποκατάσταση σε λίγες από αυτές με γνώμονα την αισθητική παρουσίαση τους. Παράλληλα όμως, έπειτα από δοκιμές καθαρισμού επιλέχθηκαν και ορισμένες από αυτές για την έναρξη και του σταδίου καθαρισμού. Έτσι με την ολοκλήρωση των δύο μηνών εργασιών που υπήρχαν στη διάθεση των συντηρητών λόγω της λήξης της σύμβασής τους με την Εφορεία αρχαιοτήτων, μπορούμε να πούμε πως ο αρχικός προγραμματισμός ξεπεράστηκε και πραγματοποιήθηκαν συνολικά οι εξής εργασίες:
1.    Στερέωση ζωγραφικής επιφάνειας και ξύλινου φορέα της εικόνας «Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος» (1571). Προστατευτική επικάλυψη
2.    Στερέωση ζωγραφικής επιφάνειας και ξύλινου φορέα της εικόνας «Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος» (1571). Προστατευτική επικάλυψη
3.    Στερέωση ζωγραφικής επιφάνειας και ξύλινου φορέα της εικόνας «ΜΡ-ΘΥ. Η Κυρία Φανερωμένη» (τέλη 18ου αιώνα). Προστατευτική επικάλυψη
4.    Στερέωση ζωγραφικής επιφάνειας και ξύλινου φορέα της εικόνας «Η Βάπτισις» (18ος αιώνας). Προστατευτική επικάλυψη
5.    Στερέωση ζωγραφικής επιφάνειας και ξύλινου φορέα της εικόνας «Τρίζωνη εικόνα» (17ος αιώνας). Προστατευτική επικάλυψη
6.    Στερέωση ζωγραφικής επιφάνειας και ξύλινου φορέα της εικόνας «Η Άκρα Ταπείνωσις» (17ος αιώνας). Προστατευτική επικάλυψη
7.    Στερέωση ζωγραφικής επιφάνειας και ξύλινου φορέα της εικόνας «Η εις Άδου Κάθοδος» (β’ ήμισυ του 18ου αιώνα). Προστατευτική επικάλυψη
8.    Στερέωση ζωγραφικής επιφάνειας και ξύλινου φορέα της εικόνας «Ο Άγιος Σάββας» (16ος αιώνας). Στεφάνωμα παρυφών απολεπίσεων. Προστατευτική επικάλυψη
9.    Στερέωση ζωγραφικής επιφάνειας και ξύλινου φορέα της εικόνας «Ο Άγιος Ευθύμιος» (16ος αιώνας). Στεφάνωμα παρυφών απολεπίσεων. Προστατευτική επικάλυψη
10.    Στερέωση ζωγραφικής επιφάνειας και ξύλινου φορέα της εικόνας «Ο Άγιος Βασίλειος» (16ος αιώνας). Στεφάνωμα παρυφών απολεπίσεων. Προστατευτική επικάλυψη
11.    Στερέωση ζωγραφικής επιφάνειας και ξύλινου φορέα της εικόνας «Η Γέννηση της Θεοτόκου» (16ος αιώνας). Στεφάνωμα παρυφών απολεπίσεων. Προστατευτική επικάλυψη
12.    Στερέωση ζωγραφικής επιφάνειας και ξύλινου φορέα της εικόνας «Η Μεταμόρφωση» (16ος αιώνας). Στεφάνωμα παρυφών απολεπίσεων. Προστατευτική επικάλυψη
13.    Πρώτο στάδιο καθαρισμού εικόνας «Ο Άγιος Ανδρέας» (17ος αιώνας). Προστατευτική επικάλυψη
14.    Πλήρης στερέωση υποστρώματος – ζωγραφικής επιφάνειας – ξύλινου φορέα της εικόνας «ΙΣ-ΧΣ» (16ος αιώνας). Στεφάνωμα παρυφών απολεπίσεων. Ολοκλήρωση καθαρισμών ζωγραφικής επιφάνειας. Προστατευτική επικάλυψη
15.    Πλήρης στερέωση υποστρώματος – ζωγραφικής επιφάνειας – ξύλινου φορέα της εικόνας «Η Υπαπαντή» (17ος αιώνας). Στεφάνωμα παρυφών απολεπίσεων.  Στερέωση απώλειας κεντρικού τμήματος. Ολοκλήρωση καθαρισμών ζωγραφικής επιφάνειας. Προστατευτική επικάλυψη
16.    Στερέωση ζωγραφικής επιφάνειας και ξύλινου φορέα της εικόνας «Δίζωνη Εικόνα» (17ος-18ος αιώνας). Ολοκλήρωση καθαρισμών ζωγραφικής επιφάνειας. Ξυλουργικές εργασίες στερέωσης. Αισθητική αποκατάσταση. Προστατευτική επικάλυψη
17.    Πλήρης στερέωση υποστρώματος – ζωγραφικής επιφάνειας – ξύλινου φορέα της εικόνας «ΜΡ – ΘΥ, Η Γλυκοφιλούσα» (Τέλη 16ου – αρχές 17ου αιώνα). Ολοκλήρωση καθαρισμών ζωγραφικής επιφάνειας. Προστατευτική επικάλυψη
18.    Στερέωση ζωγραφικής επιφάνειας και ξύλινου φορέα της εικόνας «ΜΡ – ΘΥ, Οδηγήτρια» (1587). Ολοκλήρωση καθαρισμών ζωγραφικής επιφάνειας.

Όλες οι παραπάνω εργασίες έχουν λεπτομερώς καταγραφεί και τεκμηριώνονται σύμφωνα με τις αρχές και τους κανονισμούς της συντήρησης. Οι καρτέλες καταγραφής τους θα βρίσκονται πλέον στη διάθεση κάθε ατόμου και ερευνητή – συντηρητή που ενδιαφέρετε ή επιθυμεί να εργαστεί για τη συνέχιση της διάσωσης της μοναδικής συλλογής της Ρεντίνας. Με το πέρας τον παραπάνω εργασιών και για την καταπολέμηση όσο είναι δυνατόν της προσβολής των εικόνων από ξυλοφάγα έντομα (σαράκι κλπ.), που σε κάποιες εικόνες ήταν σε πολύ προχωρημένο στάδιο, πραγματοποιήθηκε απεντόμωση αρχικά με δηλητηριώδες αέριο και στη συνέχεια με επάλειψη του ξύλινου φορέα κάθε εικόνας.

Άοκνη και συνεχής προσπάθεια

Η συλλογή της Ρεντίνας αποτελεί έναν μοναδικό και τεράστιο ιστορικό πλούτο που ξεπερνά τα όρια του Μουσείου και περιμένει υπομονετικά να παρουσιάσει το μεγαλείο της αξίας της σε ολόκληρη την Ελλάδα και γιατί όχι, στον υπόλοιπο κόσμο. Για αυτή την προσπάθεια όμως απαιτείται επιπλέον άοκνη και συνεχής προσπάθεια κάθε είδους από κάθε «Φίλο του Μουσείου», Ρεντινιώτη ή μη και σίγουρα την απασχόληση εξειδικευμένων επιστημόνων που θα εργαστούν με μεράκι και γνώσεις προς την επίτευξη αυτού του σκοπού.