Είναι γεγονός αναμφισβήτητο ότι η Καρδίτσα υπήρξε ο μεγάλος πρωταγωνιστής σε όλους τους εθνικοαπελευθερωτικούς και κοινωνικούς αγώνες της νεότερης ιστορίας της Ελλάδας. Καμία άλλη πόλη, καμία άλλη περιοχή τής Ελλάδας δεν είχε την συνεισφορά της Καρδίτσας στους αγώνες των Ελλήνων για την ελευθερία και την εθνική ανεξαρτησία. Είναι δε ,χαρακτηριστικό ότι δεν υπάρχει απελευθερωτικός πόλεμος και κοινωνικός αγώνας, ιδιαίτερα στον αγροτικό τομέα .τα τελευταία 100 χρόνια στους οποίους να μην πρωταγωνίστησαν οι Καρδιτσιώτες και γενικότερα οι Δυτικοθεσσαλοί.
Πάντα ήταν παρόντες και πρωταγωνιστές στους αγώνες του ελληνικού λαού για ελευθερία και πρόοδο. Ασχετα βέβαια αν σήμερα εμείς είτε αγνοούμε είτε αδιαφορούμε για όλα αυτά, ενώ παράλληλα η περιοχή μας σταδιακά μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο έχει ήδη υποβαθμιστεί αναπτυξιακά και κοινωνικά.
Επιβάλλεται επομένως όλοι μας να αλλάξουμε νοοτροπία. Να προσπαθήσουμε για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της περιοχής μας και συγχρόνως να προβάλουμε την σημαντική αλλά ουσιαστικά άγνωστη συμβολή της Καρδίτσας στους εθνικούς και κοινωνικούς αγώνες
Αυτές τις μέρες συμπίπτουν χρονικά οι επέτειοι δυο σημαντικών ιστορικών γεγονότων της νεότερης ιστορίας τής Ελλάδας με πρωταγωνιστές Δυτικοθεσσαλούς. Είναι αφενος η πρώτη ήττα του άξονα στο Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, στις 9 Μαρτίου 1941, στο ύψωμα 731 και αφετερου
η απελευθέρωση της Καρδίτσας – τής πρώτης πόλης της Ευρώπης – από τις κατοχικές Δυνάμεις στις 12 Μαρτίου του 1943.
1. Η πρώτη ήττα των δυνάμεων τού Αξονα στον Β Παγκόσμιο Πόλεμο
Είναι η επέτειος της πρώτης ήττας του Άξονα που έλαβε χώρα στις 9 Μαρτίου του 1941 στο ύψωμα 731, όπου οι Δυτικοθεσσαλοί μαχητές του 5ου Συντάγματος Στρατού απέκρουσαν την Εαρινή Επίθεση του Μουσολίνι
Η «τιτανομαχία» του υψώματος 731 αποτελεί μοναδικό φαινόμενο ηρωισμού ,αυταπάρνησης και αποτελεσματικότητας και είχε ως αποτέλεσμα να υποστεί την πρώτη ήττα του στην Ευρώπη ο «Αξονας», γεγονός που ανέβασε το ηθικό ολόκληρης της δοκιμαζόμενης Ευρώπης.
Την ημέρα της επίθεσης, Κυριακή 9 Μαρτίου 1941 στην πρώτη γραμμή του μετώπου ευρίσκετο το 5ο Σύνταγμα αποτελούμενο αποκλειστικά από στρατιώτες καταγόμενους από τους νομούς Καρδίτσας και Τρικάλων. Σκοπός του ιταλικού στρατού, ήταν να διασπάσει με την επίθεση του στο ύψωμα 731 την ελληνική αμυντική γραμμή και να ανοίξει έτσι το δρόμο προς την κοιλάδα Ντέσνιτσε – Κλεισούρας ,οπότε θα κατέρεε το ελληνικό κεντρικό μέτωπο και θα μπορούσαν τα ιταλικά μηχανοκίνητα να προελάσουν προς τα Γιάννενα, με υπερκέραση των άλλων δύο ελληνικών μετώπων, του Βόρειου και του Νότιου. Για την πραγματοποίηση του ιταλικού σχεδίου διατέθηκαν σε πρώτη γραμμή 50.000 άνδρες, με 400 κανόνια και 2000 αεροπλάνα, εκτός από τα άρματα και τα μηχανοκίνητα που ανέμειναν στη δεύτερη γραμμή, για να εξορμήσουν αμέσως μετά από τη διάσπαση του μετώπου του 731 και το άνοιγμα του δρόμου.
Αλλά ο δρόμος δεν άνοιξε, γιατί δεν έπεσε το 731. Και δεν έπεσε χάρη στην ανδρεία, την αυταπάρνηση και την αποτελεσματικότητα με την οποία πολέμησαν οι υπερασπιστές του. Στο ύψωμα 731 νίκησαν οι ηθικές δυνάμεις των Ελλήνων έναντι των υλικών δυνάμεων των Ιταλών.
Το μεγαλείο ψυχής των ηρώων μαχητών του Υψώματος731 επιβεβαιώνουν Ελληνικά και Ιταλικά στρατιωτικά έγγραφα και διαταγές. Δυστυχώς όμως διαπιστώνεται αδιαφορία δεκαετιών διαχρονικά, να τιμήσουν αυτούς τους «λησμονημένους» ήρωες, επιβιώσαντες και νεκρούς που έμειναν εκεί
Παρόλα αυτά τα τελευταία 10 χρόνια υπήρξαν μεμονωμένες προσπάθειες που έφεραν ορισμένα θετικά αποτελέσματα.:
– Με Π.Δ. που δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ (175/7-9-2009) η 9 Μαρτίου καθιερώθηκε ως δημόσια εορτή τοπικής σημασίας για τους Νομούς Καρδίτσας και Τρικάλων προς τιμήν των ηρώων του 5ου Δυτικοθεσσαλικού Συντάγματος.
– Στην κορυφή του υψώματος 731, στο έδαφος της Αλβανίας κατασκευάσθηκε ένα μικρό μνημείο και τοποθετήσαμε αναμνηστική μαρμάρινη πλακέτα.
– Έγινε στις 9Μαρτίου 1910 αδελφοποίηση των Λυκείων της πόλης Δερβιτσάνης της Βορείου Ηπείρου με το 4ο Λύκειο και το 2ο Γυμνάσιο Καρδίτσας.
Όμως απέναντι στους αγωνιστές του υψώματος 731 και ιδιαίτερα τους νεκρούς του 1940-1941 και απέναντι στην Ιστορία της Καρδίτσας έχουμε την υποχρέωση να συνεχίσουμε τις προσπάθειες:
1) Να υλοποιήσουμε την ιδέα για ανέγερση ειδικού μεγαλόπρεπου Μνημείου στη Θεσσαλία, αλλά και στο χώρο των μαχών, στην Αλβανία.
2) Για την ολοκλήρωση της περισυλλογής των οστών ηρώων που έπεσαν στη Βόρειο Ήπειρο του 1940-1941, να αποδοθούν 0ι τιμές που τους αρμόζουν.
3) Να μην «ξεχασθεί» η αδελφοποίηση των σχολείων της Καρδίτσας και της Δερβιτσάνης…
Ας έχουμε, δε, υπόψη ότι το ευζωνικό τής Δυτικής Θεσσαλίας ήταν αυτό που απελευθέρωσε το 1913 τα Ιωάννινα,την πρωτεύουσα της Ηπείρου.Ενώ επίσης βουλευτής Καρδίτσας ήταν ο πρωθυπουργός στην κυβέρνηση της αυτονόμου Βορείου Ηπείρου το 1914.
2. Η Καρδίτσα πρώτη ελεύθερη πόλη στην Ευρώπη στις 12 Μαρτίου 1943
Με ιδιαίτερη συγκίνηση και υπερηφάνεια γιορτάζουμε σήμερα και την ένδοξη ιστορική επέτειο της απελευθέρωσης της πόλης μας από τις κατοχικές δυνάμεις του Άξονα.
Η Καρδίτσα στις 12 Μαρτίου του 1943 ήταν η πρώτη ελεύθερη πόλη στην κατεχόμενη Ευρώπη και δίκαια ονομάστηκε τότε «Πρωτεύουσα της Ελεύθερης Ελλάδας».
Το βράδυ της 11ης Μαρτίου του 1943 τα κατοχικά στρατεύματα αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την πόλη αδυνατώντας να αντιμετωπίσουν με επιτυχία τις συνεχείς και συντονισμένες πιέσεις που δέχονται από το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ από τον Φεβρουάριο του 1943. Ο ηρωισμός, η αυτοθυσία και ο πατριωτισμός των ανταρτών του ΕΛΑΣ και του Καρδιτσιώτικου λαού οδήγησε σε μια παγκόσμιας εμβέλειας εποποϊία, η οποία έγινε αμέσως γνωστή στα πέρατα του κόσμου.
Το πρωί της 12ης Μαρτίου του 1943 η Καρδίτσα γίνεται, έτσι, η πρώτη ελεύθερη πόλη στην Ευρώπη καταρρίπτοντας τον μύθο του αήττητου Άξονα και στέλνοντας ένα ελπιδοφόρο μήνυμα αντίστασης και ελευθερίας στους σκλαβωμένους λαούς.
Και αυτό βέβαια δεν ήταν ένα τυχαίο γεγονός ή μια μεμονωμένη ηρωική πράξη των αντιστασιακών οργανώσεων αλλά το αποτέλεσμα σθεναρής αντίστασης και σκληρού αγώνα των κατοίκων της περιοχής μας από την πρώτη μέρα που την κατέλαβαν οι δυνάμεις κατοχής.
Στην Καρδίτσα στις 20 Απριλίου του 1942 κηρύχτηκε η πρώτη στην Ελλάδα γενική απεργία. Το Αντάρτικο Αεροδρόμιο, η «Μάχη της Σοδειάς» στον κάμπο, οι πολλές – μικρές και μεγάλες – μάχες στα ορεινά και ημιορεινά του Νομού, η αθρόα συμμετοχή του πληθυσμού στον Αγώνα και οι τεράστιες θυσίες είναι μερικά μόνο από τα γεγονότα εκείνης της περιόδου που αποδεικνύουν τη μεγάλη συμβολή της Καρδίτσας στην Εθνική Αντίσταση.
Η πόλη μας στη συνέχεια έγινε ουσιαστικά η πρωτεύουσα ολόκληρης της ελεύθερης ελλαδικής ζώνης γιατί διαδραμάτιζε κυρίαρχο οικονομικό και καθοδηγητικό ρόλο στην Εθνική Αντίσταση όλης της χώρας. Έγινε το εμπορικό κέντρο του πλούσιου θεσσαλικού κάμπου και ο κόμβος μεταφοράς εμπορευμάτων μεταξύ της βόρειας, της νότιας και της δυτικής Ελλάδας.
Συγχρόνως, υπήρξε το βασικότερο κέντρο ανεφοδιασμού, στήριξης και τροφοδοσίας του ΕΛΑΣ που δρούσε στον ορεινό όγκο προσφέροντας πολύτιμες και αναντικατάστατες υπηρεσίες στην όλη πορεία του απελευθερωτικού αγώνα.
Είναι χαρακτηριστικό επίσης ότι στην Καρδίτσα λειτουργούσε ήδη και πριν την απελευθέρωση της 12ης Μαρτίου κρυφό τυπογραφείο. Τη δε μοναδική μεγάλη τότε αντιστασιακή εφημερίδα «Εμπρός» διαδέχτηκαν και άλλες, μετά τη 12η Μαρτίου, οι οποίες εκδίδονταν από τα επαγγελματικά τυπογραφεία της πόλης. Στις 13 Μαρτίου, για παράδειγμα, οι εφημεριδοπώλες πουλούσαν ελεύθερα στους δρόμους τη «Φωνή του ΕΑΜ», ημερήσια εφημερίδα μεγάλου σχήματος. Τα φύλλα της κυκλοφορούσαν όχι μόνο στην Καρδίτσα, αλλά σε ολόκληρη τη Θεσσαλία, καθώς και στην Αθήνα.
Γενικότερα, όμως, για την Καρδίτσα, για την ευρύτερη περιοχή μας, μπορούμε να πούμε πως υπήρξε πρωταγωνίστρια όχι μόνο σ’ αυτόν τον αγώνα αλλά και σε όλους τους εθνικοαπελευθερωτικούς και κοινωνικούς αγώνες της νεότερης Ελλάδας, σε κάθε προσπάθεια για ελευθερία, γενικότερη πρόοδο και ανάπτυξη.
Σε κάθε περίπτωση, βέβαια, δεν κρύβουμε την υπερηφάνεια μας γι’ αυτά τα ιστορικά γεγονότα που έχουν ως πρωταγωνίστρια την Καρδίτσα. Η μνήμη αυτών των γεγονότων και των θυσιών των Καρδιτσιωτών ας αποτελέσουν σήμερα πυξίδα για ενωτική και συλλογική προσπάθεια για τη διεκδίκηση αυτών που η Καρδίτσα αξίζει και χρειάζεται, για ένα καλύτερο μέλλον και για μια καλύτερη ποιότητα ζωής των κατοίκων.
Σήμερα τιμούμε την Εθνική Αντίσταση και τους ηρωικούς αγωνιστές της. Τιμούμε τη μνήμη όλων των πατριωτών που αγωνίστηκαν ηρωικά, δίνοντας ακόμη και τη ζωή τους παλεύοντας στο δίκαιο αγώνα της ελευθερίας.
Έχει μεγάλη σημασία και αξία σήμερα, πιο αποφασιστικά και μαχητικά, στηριγμένοι στα διδάγματα και τις υποθήκες αυτού του αγώνα, με υπομονή και επιμονή να προσπαθήσουμε ενωμένοι να γίνουν πράξη τα όνειρα και τα ιδανικά του αντιστασιακού κινήματος
