Η συζήτηση για την μείωση του αριθμού των υπαλλήλων του δημόσιου και ευρύτερου δημόσιου τομέα είναι στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας τις τελευταίες ημέρες. Πολλοί συμμετέχοντες στο σχετικό δημόσιο διάλογο (ή στους ιδιωτικούς διαλόγους) τοποθετούνται μάλλον αποσπασματικά, ελλείψει χρόνου ή λόγω πλημμελούς ενημέρωσης και προβληματισμού.
Η κυβέρνηση έχει σχεδιάσει και επιβάλλει νομοθετικά την μείωση του αριθμού των δημοσίων υπαλλήλων κατά 150.000 έως το 2015. Η μείωση θα επιτευχθεί για το τακτικό προσωπικό περιορίζοντας τις προσλήψεις σε σχέση με τις συνταξιοδοτήσεις: μία πρόσληψη για κάθε πέντε αποχωρήσεις. Ειδικά δε για το 2011 δημοσιεύθηκε την 1η Ιουλίου η υποχρέωση μία πρόσληψη για κάθε δέκα αποχωρήσεις. Για το έκτακτο προσωπικό ο περιορισμός προβλέπεται σε 50% λιγότερους για το 2011 σε σχέση με το 2010 και σε 10% λιγότερους για κάθε επόμενη χρονιά. Έτσι, στα τέλη του 2015 θα έχουμε 150.000 λιγότερους δημόσιους υπαλλήλους. Ο στόχος θα επιτευχθεί με βεβαιότητα μαθηματικού υπολογισμού, εκτός αν μια επόμενη κυβέρνηση αλλάξει το νόμο ή τον παραβεί. Αυτός είναι ο σχεδιασμός και είναι εφικτός, σημαντικό είναι δε ότι τηρείται.
Εδώ όμως μπαίνει το ερώτημα: θα μπορεί να λειτουργεί ικανοποιητικά η δημόσια διοίκηση έχοντας 150.000 υπαλλήλους λιγότερους το 2015; Δηλαδή, πετυχαίνοντας τον δημοσιονομικό στόχο, θα πετύχουμε και εξυπηρέτηση του πολίτη ή τα πράγματα θα γίνουν χειρότερα; Προσωπικά έχω αμφιβολίες. Όταν προγραμματίστηκε αυτή η μείωση του αριθμού των δημοσίων υπαλλήλων προγραμματίστηκε και η ανάλογη μείωση του κράτους; Έχω πάλι αμφιβολίες. Όταν δε αναφερόμαστε στη μείωση του κράτους, δεν αναφερόμαστε σε μειώσεις δομών, συγχωνεύσεις οργανισμών και άκοπη μεταφορά αρμοδιοτήτων στην τοπική αυτοδιοίκηση, αλλά σε ουσιαστική μείωση αρμοδιοτήτων. Εδώ βρίσκεται το κλειδί: λιγότεροι δημόσιοι υπάλληλοι μόνο με λιγότερο κράτος μπορούν να προκύψουν. Αυτό είναι θέμα κρίσιμης πολιτικής απόφασης, με προφανή ιδεολογικά χαρακτηριστικά.
Αν αφήσουμε το κράτος ως έχει από πλευράς αρμοδιοτήτων και δραστηριοτήτων, μάλλον αποτελεί ματαιοπονία η προσπάθεια μείωσης του αριθμού των υπαλλήλων του. Η πρόσφατη (και μάλιστα ήπια) εμπειρία της εφεδρείας αυτό μας έδειξε. Τα αιτήματα εξαίρεσης απ’ αυτήν «έπεφταν σαν βροχή» από τον φόβο ότι οι αποχωρήσεις θα αποδιοργάνωναν τις υπηρεσίες, αφού οι υπηρεσίες βέβαια εξακολουθούν να ασκούν τις ίδιες αρμοδιότητες. Ο προβληματισμός οξύνεται εάν συζητάμε για περαιτέρω μείωση του αριθμού των δημοσίων υπαλλήλων με άμεσες απολύσεις ή νέες εφεδρείες (και αυτό ανεξάρτητα των νομικά περίπλοκων προβλημάτων) χωρίς ταυτόχρονη μείωση αρμοδιοτήτων. Ο κίνδυνος της απόλυτης αποδιοργάνωσης της δημόσιας διοίκησης θα διαγράφεται υπαρκτός.
Δεν υποστηρίζω ότι δεν υπάρχει πρόβλημα στον αριθμό των δημοσίων υπαλλήλων. Το πρόβλημα είναι πρωτίστως πρόβλημα κατανομής του προσωπικού. Υπάρχουν υπηρεσίες με πλεονάζον προσωπικό και υπηρεσίες με ελλείπον. Οι υποχρεωτικές μετακινήσεις είναι απολύτως αναγκαίες και έχει ήδη ψηφιστεί το αναγκαίο νομοθετικό πλαίσιο. Θα ανταποκριθούν άραγε οι φορείς στην υποχρέωσή τους να καταγράψουν πλεονάσματα και ελλείμματα προσωπικού; Πάλι αμφιβάλλω. Ας θυμηθούμε τι έγινε πριν την εφεδρεία και ήταν ακριβώς αυτό που οδήγησε στην εφεδρεία: όταν ζητήθηκε από τις ΔΕΚΟ να υποδείξουν πλεονάζον προσωπικό, τα αποτελέσματα – απαντήσεις ήταν ακραία απογοητευτικά (μηδενικά). Δικαιολογία υπήρχε εφόσον οι αρμοδιότητες δεν περιορίζονταν. Αν όμως περιορίζονταν, δεν θα υπήρχε καμία δικαιολογία. Και όταν μιλάμε για περιορισμό αρμοδιοτήτων, μπορεί να πρόκειται ακόμη και για ολόκληρο φορέα, με ότι αυτό θα συνεπάγεται.
Συμπέρασμα: η κυβέρνηση (αυτή ή η επόμενη ανάλογα με τις πολιτικές εξελίξεις), θα πρέπει να αποφασίσει, στο σύνολό της, εάν επιλέγει λιγότερο κράτος (και πόσο λιγότερο), ώστε να χρειάζεται (αυτό) λιγότερους υπαλλήλους. Και να αποφασίσει, πάλι στο σύνολό της, εάν θα «σπάσει αυγά» με υποχρεωτικές μετακινήσεις (που ξεβολεύουν) δημοσίων υπαλλήλων από υπηρεσίες που πλεονάζουν, σε υπηρεσίες που χρειάζονται. Η σοβαρότητα και η υπευθυνότητα επιβάλλουν ορθολογική και μελετημένη προσέγγιση στο θέμα του περιορισμού του αριθμού των δημοσίων υπαλλήλων. Πρέπει να είναι όμως θέμα πολιτικής και όχι μόδας.
