Φανούριος, ο άγιος που φανερώνει, και φέτος τιμάται για τρίτη συνεχόμενη χρονιά από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Καμινάδων στην πόλη της Καρδίτσας
Μετά από την επιτυχημένη διοργάνωση των εθίμων του κύκλου του χρόνου στη συνοικία Καμινάδων(Σεργιάνι της Πασχαλιάς, Μπιρμπιρίτσα, πανηγύρι Αγίας Τριάδας), με τη συμβολή του Πολιτιστικού Συλλόγου της συνοικίας, ένα άλλο γεγονός έρχεται να αναταράξει τα στάσιμα ύδατα της πολιτιστικής ζωής της πόλης μας εν μέσω θέρους. Και αυτό, που θα ανάψει φωτιά και οι «Καμινάδες» θα καπνίσουν -τονίζοντας με αυτόν τον τρόπο ότι κάτι γίνεται ή «έχομεν Σύλλογον»- για πολλοστή φορά φέτος, είναι το γεγονός της διοργάνωσης ενός πανηγυριού προς τιμήν του αγίου Φανουρίου. Ο εορτασμός θα περιλαμβάνει παραδοσιακό κέρασμα, τοπικούς χορούς από τη χορευτική ομάδα του Συλλόγου και χορό για τους παρευρισκομένους. Και δε σταματά μόνο σ’ αυτά αλλά προς τιμήν του Αγίου ο εορτασμός θα είναι διήμερος, αφού πέρα από το Πανηγύρι, η Θεατρική Σκηνή Καρδίτσας του κ. Αντώνη Νικολάου θα δώσει παράσταση στην πλατεία της περιοχής αυτής στις τελευταίες αυγουστιάτικες νύχτες του μήνα.
Ποιος είναι ο Άγιος αυτός που θα τιμηθεί με τη δέουσα λαμπρότητα και ευλάβεια; Σύμφωνα με το συναξάρι του οι ειδήσεις είναι λίγες και ασαφείς. Σε πλήρη συμφωνία με το όνομά του, η εικόνα του Αγίου φανερώθηκε ξαφνικά στα τείχη της πόλης της Ρόδου, τα οποία επισκεύαζαν, στις 27 Αυγούστου, οπότε και έκτοτε εορτάζεται. Οι εργάτες βρήκαν στα τείχη της πόλης τα ερείπια μιας εκκλησίας με φθαρμένες εικόνες. Μεταξύ αυτών βρέθηκε και μία στην οποία ο μητροπολίτης Ρόδου Νείλος(1355 – 1369) διάβασε την επιγραφή «Άγιος Φανούριος ή Φανώ». Η εικόνα απεικόνιζε τον Άγιο Φανούριο με ρωμαϊκή στρατιωτική στολή. Στο ένα χέρι κρατά μια λαμπάδα και στο άλλο ένα σταυρό. Τριγύρω απεικονίζονται τα 12 μαρτύριά του. Αν και ο Άγιος ήταν άγνωστος, ο μητροπολίτης ανακαίνισε την ερειπωμένη εκκλησία και καθιέρωσε γιορτή την ημέρα εύρεσης της εικόνας. Αυτός συνέταξε την πρώτη ασματική ακολουθία και παρακλητικό κανόνα προς τιμήν του Αγίου. Έτσι η Ρόδος απέβη κέντρο λατρείας, όπου αναφέρονται πολλά θαύματα, ένα από τα οποία και τα πρώτα είναι η απελευθέρωση τριών Κρητών ιερέων εκείνη την περίοδο από τους Αγαρηνούς.
Η λατρεία απλώθηκε γρήγορα στα Δωδεκάνησα, στην Κρήτη, στην Κύπρο, στη Χίο, στη Λέσβο κι έπειτα στην υπόλοιπη Ελλάδα, σε βαθμό που ο άγιος είναι σήμερα ένας από τους δημοφιλέστερους αγίους της Εκκλησίας μας. Όσον αφορά στην λατρεία του Αγίου στην Κρήτη, όπου εμφανίζεται ιδιαίτερα έντονη, η πρώτη μαρτυρία στο νησί εντοπίζεται με την προσθήκη το 1426 εγκάρσιου κλίτους στη Μονή Βαλσαμονέρου(τώρα Βροντησίου), στο νομό Ηρακλείου, το οποίο είναι αφιερωμένο στον άγιο και στο οποίο σώζονται μάλιστα δύο εικόνες του αγίου φιλοτεχνημένες από τον σπουδαίο εικονογράφο Άγγελο(α΄ μισό 15ου αιώνα).
Η εύρεση και η εξάπλωση της λατρείας του Αγίου είχε ως συνέπεια και την δημιουργία λαογραφικών φαινόμενων, για τα οποία και θα γίνει μια μικρή αναφορά. Ο άγιος έγινε δημοφιλέστερος λόγω της παρήχησης του ονόματος προς το ρήμα φαίνω, φανερώνω, δηλαδή αποκαλύπτω, παρουσιάζω κάτι. Έχει τη δύναμη να φανερώνει όλα τα χαμένα αντικείμενα, με την επίκληση, « Άγιε Φανούριε, φανέρωσέ μου ή το». Αυτή η ιδιότητα του αγίου επεκτάθηκε, προπαντός στην Κρήτη και στη Θεσσαλία αργότερα, στην ανεύρεση κλεμμένων ζώων, κυρίως αιγοπροβάτων, και στην κατ’ ακολουθία αποκάλυψη του ζωοκλέφτη. Και γι’ αυτό οι βοσκοί στην Κρήτη και στη Θεσσαλία τον θεωρούν προστάτη τους και, ως ποιμένα, φύλακα των ποιμνίων. Την ημέρα εκείνη, μάλιστα, εορτάζεται και η μνήμη του οσίου Ποιμένα του Αιγυπτίου, σα να ήθελε να δηλωθεί και κάποια σχέση με τη φύλαξη ποιμνίων και φανερωμένων. Επίσης, σε μερικά μέρη, όπως στην Κρήτη, ο άγιος θεωρείται ως ιατήρ άγιος διαφόρων νοσημάτων και, ιδιαίτερα, των πονοκεφάλων. Ο άγιος θεωρείται ότι φανερώνει και την τύχη.
Διάφορα είναι τα τάματα, που προσφέρουν για την ανεύρεση χαμένων ή κλεμμένων πραγμάτων. Με τα χρόνια όμως, ως τάμα έχει επικρατήσει σχεδόν αποκλειστικά το ψήσιμο της πίτας, της πασίγνωστης φανουρόπιτας, άπαξ ή τρία Σάββατα. Ανεξάρτητα πάντως από οποιαδήποτε τάμα έχει επικρατήσει οι νοικοκυρές να ζυμώνουν την ημέρα της γιορτής του Αγίου ή την παραμονή(Καρδίτσα) και αφού διαβαστεί από τον ιερέα, να μοιραστεί σε συγγενείς και στον υπόλοιπο κόσμο με την ευχή: «Ο Θεός σ’χωρέσ’ τη μάνα του αγίου Φανουρίου». Υπάρχουν διάφορες παραδόσεις για τη μάνα και την κακία της, καθώς και ότι είναι στην κόλαση και ο άγιος προσπάθησε να τη σώσει. Σύμφωνα με άλλες παραδόσεις γίνεται για τη συγχώρεση της αδελφής ή του αναδόχου του αγίου. Στην Κρήτη και στην Καρδίτσα και οι ανύπανδρες κοπέλες ψήνουν τη πίτα, για να τους φανερώσει ή να τους φέρει ένα καλό γαμπρό. Η φανουρόπιτα παρασκευάζεται με εννιά ή επτά λογιών υλικά και είναι σχεδόν πάντοτε νηστίσιμη.
Σύμφωνα με την παράδοση, που ο Άγιος θεωρείται από τους βοσκούς προστάτης των ποιμένων, των ποιμνίων αλλά και της υγείας και των δύο, ανθρώπων και ζώων, κάποιοι άνθρωποι στη συνοικία των Καμινάδων, οι οποίοι και ασχολούνται και με την κτηνοτροφία, αφιέρωσαν προπέρυσι τα ζωντανά τους για τη χάρη του Αγίου, διασώζοντας μ’ αυτόν τον τρόπο μια παράδοση αιώνων, με την προσφορά των σφαχτών για την κοινή τράπεζα μετά την ευχαριστιακή τράπεζα και μάλιστα με κέντρο και γύρω από το ναό. Φέτος, η διοίκηση του Συλλόγου ευχαριστεί και τους περσινούς αλλά και τους φετινούς δωρητές, επώνυμους και ανώνυμους, για την προσφορά και τη συμβολή τους στην αναμενόμενη επιτυχία της όλης διοργάνωσης.
Να τονιστεί ότι όλη η διοργάνωση γίνεται με ίδια οικονομικά μέσα καθώς με τη στήριξη της νέας Δημοτικής Αρχής Καρδίτσας και τη γενναία προσφορά σε καιρούς χαλεπούς του δημάρχου, που εκτιμά και βρίσκεται πάντοτε στο πλευρό του πολιτισμού και των συλλόγων του δήμου του, κ. Κωνσταντίνου Παπαλού, και έγινε πράξη με την παραχώρηση της παράστασης από τη Θεατρική Σκηνή Καρδίτσας υπό τη διεύθυνση του Αντώνη Νικολάου καθώς και του υλικοτεχνικού εξοπλισμού για τη διοργάνωση της εκδήλωσης της δεύτερης βραδιάς.
Όλα αυτά, λοιπόν, τη νύχτα της Παρασκευής, 26ης Αυγούστου 2011, στην πλατεία της συνοικίας Καμινάδων Καρδίτσας, στις 21:30 μ. μ. το βράδυ, με την σάτιρα του Αντώνη Νικολάου «Μήτσο, εσύ έφαγες;», και το βράδυ του Σαββάτου της 27ης Αυγούστου στις 21:00 μ. μ. στο ίδιο μέρος με την παρουσίαση παραδοσιακών χορών και τραγουδιού από τα τμήματα του Συλλόγου. Στην εκδήλωση θα παρατεθεί και μπουφές, προσφορά του φίλου του Συλλόγου και επιχειρηματία κ. Καρδιτσιώτη και της συζύγου του Ελένης, οι οποίοι έχουν τη διεύθυνση του κοσμικού κέντρου «ΈΛΕΝΑ».
Για το Δ. Σ. του Πολιτιστικού Συλλόγου
Ο Πρόεδρος
Νικόλαος Λάμπρου
Ο Επιστημονικός Συνεργάτης
Κωνσταντίνος Πεσλής
Ιστορικός – Λαογράφος
