Σ’ αυτή την περίοδο της Λαμπρής, που έφτασε, όπως επίμονα μας το τονίζει και το γνωστό πασχαλιάτικο τραγούδι των χωριών της Θεσσαλίας, περίοπτη θέση κατέχει και ο εορτασμός της «Ζωοδόχου Πηγής» ή της «Παναγίας ή Παναγιάς», όπως λέγεται κοινώς. Στις Καμινάδες Καρδίτσας, μια αγροτική κοινότητα τον 19ο αιώνα και σε απόσταση αναπνοής από ένα αστικό κέντρο, όπως ήταν της Καρδίτσας, ο ναός, που ανηγέρθη, αφιερώθηκε στη Θαυματουργό και ιαματική Ζωοδόχο Πηγή της Παναγίας. Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Καμινάδων Καρδίτσας θέλοντας να τιμήσει το πρόσωπο της Παναγίας και το θαύμα της ημέρας αφενός και να δώσει την ευκαιρία σε όλους να θυμηθούν ή να γνωρίσουν το πανηγύρι αφετέρου, ταράσσοντας τα στάσιμα ύδατα της πόλης, της συνοικίας και της συλλογικής μνήμης των κατοίκων, διοργανώνει για πολλοστή φορά και εκ των ενόντων το πανηγύρι της Παναγίας ως σύλλογος μιας ιστορικής συνοικίας και με έντονη κοινοτική συνείδηση και ταυτότητα, αυτή του «Καμινιώτη», αλλά κα για τη συλλογική ταυτότητα του κατοίκου της πόλης, του «Καρδιτσιώτη».
Το πανηγύρι – εκδήλωση του Συλλόγου» ονομάστηκε «Σεργιάνι». Όμως τι ήταν το «Σεργιάνι», που ο Σύλλογος των Καμινάδων έδωσε το όνομα σε όλη τη διοργάνωση; Το «Σεργιάνι»(από το τουρκικό seryan: περίπατος, βόλτα) ήταν η συνήθεια να πηγαίνουν και να παρακολουθούν το χορό των ανδρών και γυναικών και, εδώ και τα τελευταία προηγούμενα χρόνια, όπου λειτουργούσε στο παραδοσιακό πλαίσιο, των γυναικών, που έστηναν ή έξω από την εκκλησία ή σε ένα καθαρό και στεγνό τόπο, γνωστό και ως χοροστάσι(«χ’ρουστάσι»), κατά απόλυτη ηλικιακή ή οικογενειακή κατάσταση. Πάντοτε, υπήρχε ή υπήρχαν οι πρωτοχορεύτριες, που ήταν κατά κανόνα οι πιο ηλικιωμένες και καλλίφωνες γυναίκες, τις οποίες ονόμαζαν «γκεσέμια» και κατηύθυναν το χορό. Οι άνδρες και τα ηλικιωμένα μέλη της κοινότητας δεν συμμετείχαν στο χορό, αλλά παρέμεναν μόνο απλοί θεατές. Μόνο προς το τέλος του χορού χόρευαν φωνητικά και οι άνδρες και, έπειτα, το απόγευμα, όταν έρχονταν και τα όργανα, και τα δύο φύλα χόρευαν με τη συνοδεία αυτών, όπως διασώζει η προφορική παράδοση για τον εθιμικό εορτασμό των δεκαετιών του 20ου αιώνα.
Πρέπει να κάνουμε γνωστό ότι αν συνέπιπτε και το πανηγύρι της κοινότητας πρώτα χόρευαν τα πασχαλινά αυτά τραγούδια οι γυναίκες, ύστερα οι γυναίκες κάποιου άλλου χωριού, όπως υπήρχε η συνήθεια και τηρήθηκε με ευλάβεια, και ύστερα οι άνδρες με τις οικογένειες και τους φιλοξενούμενούς τους, με ζυγιές(κομπανίες) οργάνων σε διάφορα σημεία της κοινότητας, όπως στην πλατεία ή στα καφενεία. Και όσον αφορά στον ναό της Παναγίας πρώτα χόρευαν οι γυναίκες πίσω από την εκκλησία της Παναγίας(σήμερα εκεί, που ευρίσκεται ο ναός του Αγίου Ιωάννου του Ρώσσου), όπου ήταν και το παλιό ενοριακό κοιμητήριο της κοινότητας, τα πασχαλιάτικα τραγούδια τους και ύστερα οι γυναίκες από κάποια άλλα χωριά, όπως από την Καρδιτσομάγουλα και το Αρτεσιανό.
Οι γυναίκες τραγουδούσαν και χόρευαν το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα, το πρωΐ και το απόγευμα της δεύτερης και της τρίτης μέρας του Πάσχα, το πρωΐ της Παρασκευής της Πασχαλιάς και της Κυριακής του Θωμά. Ορισμένες φορές και το πρωΐ κάθε Κυριακής μετά το Πάσχα μέχρι την εορτή της Ανάληψης. Γίνονταν δε και τα διάφορα αγωνίσματα, όπως η πάλη, το λιθάρι και το πήδημα. Παράλληλα, μπορεί να χόρευαν και τα διάφορα εθιμικά πασχαλιάτικα τραγούδια και οι διάφορες εθνοτικές ή πολιτισμικές ομάδες της Καρδίτσας, όπως ήταν οι Βλάχοι, οι Ηπειρώτες, ιδιαίτερα, δε οι Αγραφιώτες κάτοικοι της Καρδίτσας ή με προέλευση από τα χωριά των Αγράφων ως τα ριζά ή πεδινά χωριά που κατοικούνταν από Αγραφιώτες, οι Σαρακατσαναίοι κ. α.. και ακολουθούσαν τσακωμοί και άλλα γεγονότα μερικές φορές, που σημείωναν εύστοχα οι δημοσιογράφοι της εποχής. Μετά απ’ αυτό ορχήστρες ή «ζυγιές», όπως τις λένε στην περιοχή, από όργανα ήρχοντο και διασκέδαζαν τις παρέες σε διάφορα σημεία γύρω από το ναό.
Ο Σύλλογος είναι ένας από τους λίγους και, ίσως, ο μοναδικός τελεστής ενός ψήγματος δρωμένων και εθίμων του παραδοσιακού πολιτισμού της πόλης της Καρδίτσας, όπως είναι και ο πασχαλινός χορός αυτών των ημερών έξω από την εκκλησία, όπως εγένετο και στις άλλες συνοικίες της πόλης και στα διάφορα σημεία – τοπόσημα – χοροτόπους. Και ο Σύλλογος, πρώτος και μόνος, συνέχισε τον πασχαλινό χορό όλης της πόλης, με ένα πάνδημο χαρακτήρα όλων των πολιτισμικών και εθνοτικών ομάδων της πόλης, της, αφού ο χορός όλων των ομάδων λάμβανε χώρα σε αυτή τη συνοικία και έξωθεν του ναού, συνεχίζοντας την εθιμική αυτή επιτέλεση του πολιτισμού της πόλης. Στη μνήμη του Νικόλαου Λάμπρου, εμπνευστή της συνέχειας του πασχαλινού χορού κατά τον εορτασμό της Ζωοδόχου Πηγής ή της Παναγίας και ενός ανθρώπου του πολιτισμού, που έδινε όλο του το «είναι» του για χρόνια για τον εορτασμό από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Καμινάδων, σε ένα παραδοσιακό πλαίσιο, μετά από τη λειτουργία του στην παραδοσιακή κοινωνία της κοινότητας και της πόλης, το «Σεργιάνι» θα πραγματοποιηθεί για, ακόμη, μία φορά και θα είναι αφιερωμένο στη μνήμη του. Ο Σύλλογος θα προσπαθήσει να «ανασυστήσει» και να συνεχίσει μια εθιμική κατάσταση, η οποία ήταν γεγονός όχι, μόνο, για τη συνοικία των Καμινάδων αλλά και για την πόλη της Καρδίτσας μέχρι τη δεκαετία του 1960.
Ο κ. Αριστομένης(Μένιος) Καλυβιώτης στο άρθρο του, «Εικόνες από την Καρδίτσα του 1909», α΄ και β΄ μέρος, παραθέτει την ανταπόκριση από την εβδομαδιαία εφημερίδα «Μικρά» της Λάρισας, που δημοσιεύτηκε στις 10 – 04 -1909, σε φύλλο της εφημερίδας, με αριθμό 396. Έχει τίτλο «Η Γκιζελλα» και υπότιτλο «Καρδιτσιώτικαι σημειώσεις». Εκδότης της εφημερίδας ήταν ο Θρασύβουλος Μακρής, καταγόμενος από τα Κανάλια Καρδίτσας. Σαν υπότιτλο η εφημερίδα είχε την φράση «Εφημερίς των Λαρισαϊκών συμφερόντων εκδιδομένη κατά Πέμπτην». Για την εορτή των Καμινάδων παραθέτει ως ΘΡΑΣΥΣ τα ακόλουθα: «Της Ζωοδόχου Πηγής εχορεύθησαν εν Καρδίτση οι ετήσιοι εγχώριοι χοροί εξ ων υπειρήρεσεν εις όλους ο Αγραφιώτικος. Τον οποίον τραβούσαν μετά τέχνης ευσταλείς και ροδοκόκκινες Αγραφιωτοπούλες. Και εν τούτοις κανείς χορευτής και καμμία χορεύτρια δεν ήρεσαν εις κάποιον νυμφευμένον….Γκιζελλοκτυπημένον. Όστις πολλάκις ηκούσθη λέγων: την Γκιζέλλα δεν την φθάνουν! Και μαρτυρεί τούτο ο ακηκοώς»(Αριστομένης Καλυβιώτης, 19 Οκτωβρίου 2013: σ.6, Α΄ ΜΕΡΟΣ).
Ο κ. Νικόλαος Λάμπρου, πρόεδρος του Μορφωτικού Συλλόγου Καμινάδων, καταθέτει στο γράφοντα την επιβεβαίωση για το χορό στον προαύλιο χώρο και σε διπλανούς χώρους των διαφόρων πολιτισμικών και εθνοτικών ομάδων της Καρδίτσας, αφού άκουσε ως παιδί να λένε, ότι δίπλα στους κατοίκους των Καμινάδων χόρευαν οι ντόπιοι κάτοικοι της πόλης και σε διπλανό χώρο οι Βλάχοι κατά την εορτή της Παναγίας τους χορούς της ημέρας και της περιόδου του Πάσχα(νεότερη καταγραφή από τον γράφοντα εκτός από παλαιότερες του κ, Νικολάου Λάμπρου από 29 έως 31 Μαρτίου 2018). Στο άρθρο του κ Αριστομένη(Μένιου) Καλυβιώτη παραθέτει και τη μαρτυρία του κ. Βασιλείου Λάππα, για τον εθιμικό εορτασμό και το χορό κατά την προαναφερθείσα πανήγυρη αλλά και για τις ημέρες του Πάσχα για το ισχύον διαμορφωθέν εθιμικό καθεστώς σε μία νεότερη περίοδο, που συμφωνεί, μάλλον, με αυτή του πληροφοριοδότή, κ. Νικολάου Λάμπρου(Αριστομένης Καλυβιώτης, 27 Οκτωβρίου 2012: σ. 4), μέρος 1ον. Για την εν γένει βιβλιογραφία για το πανηγύρι των Καμινάδων μπορεί να τη δει στο 2ο μέρος του άρθρου του(Αριστομένης Καλυβιώτης, 28 Οκτωβρίου 2012: σ. 5, μέρος 2ον).
Ο χορός στον παραδοσιακό πολιτισμό και της συνοικίας όπως και σε κάθε κοινότητα, επιτελεί κάποιες λειτουργίες, όπως είναι η βίωση του «ιερού χρόνου» της κοινότητας, η υπέρβαση του πραγματικού και η μεταφορά του σε μια άλλη κατάσταση, καθώς, αυτό συμβαίνει, με τη συμμετοχή του κάθε ατόμου στο χορό. Μυείται στις αρχές και στις αξίες της κοινότητας και της ομάδας, που το βλέπει κανείς να επιτελείται, και με το χορό κάθε εθνοτικής και πολιτισμικής ομάδας, με τα ως άνω παραδείγματα, έστω κι αν δεν είναι στον πραγματικό χώρο της κοινότητας, αλλά σε ένα πραγματικό και την ίδια περίοδο σε κάποιο άλλο, που αρχίζει να γίνεται ο δικός του και παντοτινός καθαγιασμένος για την τέλεση των τελετουργιών-, ώστε να αποτελεί μέλος του, καθώς, με τη συμμετοχή του, αυτές περνάνε και στον ίδιο, ώστε να διαμορφώνει και την ταυτότητά του, Αυτό γίνεται και με το κλασσικό μοτίβο της επανάληψης κατά τη διάρκεια των τελετουργικών εορτασμών, ιδίως, με τους τελετουργικούς χορούς, το οποίο αποτελεί κατεξοχήν χαρακτηριστικό μύησης και αναβάπτισης των μελών(Νιτσιάκος 2003,σελ. 102.35 Αυδίκος, Μπότση, Πολίτη 2010, σελ.147). στην ιδέα της κοινότητας και επιβεβαίωσης της συλλογικής επιθυμίας τους για την επιβίωσή της(Κλιούμη, 2014). Με τη συμμετοχή του στο χορό το άτομο, ως χορευτής, αποκτά και του δίνεται η αίσθηση του ανήκειν και του συνανήκειν σε μια ομάδα..
Ο χορός, επίσης, είναι ένας τρόπος, που άλλοτε διατηρούνται οι αρχές και οι αξίες της κοινότητας, με την εισαγωγή νέων στοιχείων, ενώ αυξομειώνονται οι εντάσεις και εξαλείφονται ή μένουν σε ένα λανθάνον επίπεδο οι τυχόν διαφορές ή εχθρότητες. Επίσης, ο χορός επιτελεί και λειτουργίες κοινωνικοποίησης και γνωριμίας, ενώ σε ένα αυστηρό παραδοσιακό περιβάλλον επιτελεί τις λειτουργίες γνωριμίας, με το άλλο φύλο, και της σύναψης αρραβώνων και γάμων. Όπως, με τη συμμετοχή και την παρουσία , σήμερα, ή με τη συμμετοχή ή με τη θέαση επιτελούνται οι διαδικασίες γνωριμίας και σύσφιξης των σχέσεων των μελών της κοινότητας, καθώς πολλοί παριστάμενοι παρευρίσκονται αυτή την ημέρα και αποτελεί μια πρώτη ευκαιρία για να επικοινωνήσουν και να γνωρίσουν συγγενείς και γνωστούς και μέλη της κοινότητας. Τέλος, μέσα από τη συμμετοχή στο χορό γίνεται η αποκρυστάλλωση της ταυτότητας, μέσα από τη συμμετοχή, στα μάτια των άλλων.
Με τη μικρή αυτή περιγραφή έγινε μόνο μια μικρή νύξη για την εθιμική κατάσταση, που επικρατούσε παλαιότερα στη σημαντική αυτή εορτή για την κοινότητα Καμινάδων. Και η προσπάθεια συνεχίζεται με τη συμβολή της κ. Νίκης Λάμπρου – Γκιάτα, χοροδιδασκάλου, και την αμέριστη συμπαράσταση της προέδρου, κ. Ανθούλας Λάμπρου, καθώς με τη χρηματοδότηση της όλης εκδήλωσης από την Περιφέρεια Θεσσαλίας – Περιφερειακή Ενότητα Καρδίτσας και την υλική στήριξη του Δήμου Καρδίτσας. Ο Σύλλογος και, φέτος, θα πραγματοποιήσει την εκδήλωση στον αύλειο χώρο της εκκλησίας, σε ανοιχτό χώρο λόγω και του επιθυμητού των διοργανωτών και κατά το έθος και κατά την παράδοση, ενώ σε περίπτωση αναμενόμενης κακοκαιρίας κατά την ώρα και μόνο έναρξης της εκδήλωσης, αυτή δε θα πραγματοποιηθεί και θα μεταφερθεί σε κάποια άλλη πανήγυρη ιερού ναού της συνοικίας, καθώς ο Σύλλογος έχει την ευλογία να βρίσκεται σε μια συνοικία, με πάμπολλες εορτές, ναούς, παρεκκλήσια και εξωκκλήσια, αφιερωμένους σε διάφορους Αγίους, και κατά την πασχαλινή περίοδο,, ώστε να πραγματοποιηθεί το Σεργιάνι του Πάσχα
Και γι’ αυτό σας περιμένουμε και φέτος την Παρασκευή το πρωϊ, μετά το πέρας της Θ. Λειτουργίας, στις 11 :00 π. μ., και σε περίπτωση μη κακοκαιρίας κατά την ώρα και, μόνο, έναρξης της εκδήλωσης, να σας ευχηθούμε Χριστός Ανέστη και του χρόνου, λοιπόν, όπως θα έλεγαν και οι παλιοί, να σας κεράσουμε, με τα παραδοσιακά πασχαλινά εδέσματα του τόπου μας, να χορέψουμε για το καλό, έξω από το παλαιό και ιστορικό ναό και για την επιτέλεση για μία, ακόμα, χρονιά αλλά και για την παράδοση του δρωμένου στις επόμενες γενιές για το οποίο θα πασχίζουμε για την επιτέλεση του, με όποιους μετασχηματισμούς και μορφές λάβει, εφόσον εκφράζει κάποιες αξίες και λειτουργίες και εκ μέρους των χορευτών αλλά και των θεατών αλλά και του κόσμου, εν γένει, και της συνοικίας αλλά και της πόλης της Καρδίτσας…
Γράφει ο επιστημονικός συνεργάτης του Π. Σ. Καμινάδων Καρδίτσας
Κωνσταντίνος Πεσλής, Ιστορικός – Λαογράφος – Επιστημονικός συνεργάτης του Π. Σ. Καμινάδων Καρδίτσας
