Εν μέσω προεκλογικής περιόδου ψηφίστηκε στη Βουλή ο ν. 5056/2023 (A΄ 163/06.10.2023), ο οποίος φιλοδοξεί να επιφέρει σημαντικές αλλαγές στην αυτοδιοίκηση. Το πνεύμα του νόμου έχει να κάνει με ένα συμμάζεμα στα όργανα των ΟΤΑ, τα οποία συγχωνεύονται ή καταργούνται. Οι επιτροπές (οικονομική, ποιότητας ζωής)των δήμων συγχωνεύονται σε μια, τη δημοτική επιτροπή. Σκοπό όμως του παρόντος σημειώματος αποτελεί το άρθρο 28, το οποίο προβλέπει τη μεταφορά των αρμοδιοτήτων των σχολικών επιτροπών (ΣΕ) και των επιτροπών παιδείας (ΔΕΠ) που καταργούνται στον οικείο δήμο. Πρόκειται για μια επιστημονική -και ίσως ελάχιστα πολιτική- άποψη για ένα ζήτημα που ενώ φαίνεται εκ πρώτης όψης διαχειριστικό πρόκειται να αλλάξει ριζικά το υπόδειγμα χρηματοδότησηςτων σχολικών μονάδων.
Η εικόνα των ΣΕ όπως αποτυπώθηκε σε μεικτή (ποιοτική και ποσοτική) έρευνα που πραγματοποίησα στην Καρδίτσα το 2019 για λογαριασμό του ΕΑΠ με ένα σημαντικό δείγμα διευθυντών φαίνονταν εξαιρετικά θετική. Η ίδια εικόνα παρουσιάζεται στη σύγχρονη εθνική βιβλιογραφία. Οι διευθυντές των σχολικών μονάδων (ΣΜ) εμφανίζονται πρόθυμοι για συνεργασία με τις ΣΕ και το κλίμα των συνεδριάσεων είναι σαφώς θετικό καθώς σπανίως τα μέλη των επιτροπών επικαλούνται κομματικές ταυτότητες. Οι σχέσεις μεταξύ των μελών χαρακτηρίζονται αρμονικές και οι περιπτώσεις δημιουργίας υποομάδων είναι σπάνιες. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι η πλειοψηφία των ΔΣ των ΣΕ λαμβάνει τις αποφάσεις ομόφωνα.
Από την άλλη, δε λείπουνπροβλήματα. Οι ΣΕ αποτελούν νομικά πρόσωπα που ενώ διοικούνται από πολυμελή συμβούλια δεν έχουν περαιτέρω οργανωτική δομή. Στη μεγάλη τους πλειοψηφία δε διαθέτουν δική τους διοικητική υποστήριξη από συγκροτημένες υπηρεσίες με αποτέλεσμα να δημιουργούνται συχνά αλληλοεπικαλύψεις αρμοδιοτήτων με τις υπηρεσίες των οικείων δήμων. Έτσι δυσκολεύονται να καταθέσουν εγκαίρως τους απολογισμούς, τους οποίους δε συνοδεύουν από τα απαραίτητα δικαιολογητικά που περιγράφονται στις οδηγίες των επιτρόπων του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Πολλές ΣΕ δεν αναρτούν τις αποφάσεις τους στη «Διαύγεια», ενώ ένα ποσοστό προέδρων και μελών έχουν αναφέρει περιπτώσεις κακοδιαχείρισης ή και διαφθοράς, με ορισμένες υποθέσεις να απασχολούν τη δικαιοσύνη. Προβλήματα έχουν ανακύψει επίσης σχετικά με τις διαδικασίες επιλογής των μελών των επιτροπών και την έλλειψη σχετικής γνώσης και πραγματικού ενδιαφέροντος για θέματα παιδείας, όπως και με την έλλειψη σαφούς προσδιορισμού των αρμοδιοτήτων και του τρόπου λειτουργίας τους που δύναται να οδηγήσει από την απλή παραμέληση καθηκόντων έως τις ανοίκειες παρεμβάσεις στο έργο των διευθυντών.
Αυτή είναι η σημερινή εικόνατωνερευνητικών ευρημάτων. Κατά την προσωπική μουάποψη, η λειτουργία των ΣΕ δεν έχει κλείσει τον κύκλο της καθώς διασφαλίζει τη δυνατότητα των ΣΜ να προϋπολογίζουν τα έξοδά τους και να έχουν την επιλογή της συνετής οικονομικής διαχείρισης ώστε να διατηρούν αποθεματικό σε τραπεζικό λογαριασμό. Όταν ο νομοθέτης δώσει στους διαχειριστές το μήνυμα ότι δε μπορούν να αποταμιεύουν αλλάπρέπει να αγοράζουν αναλώσιμα και να στέλνουν τα τιμολόγια στον Δήμο, οι διαχειριστές δε θα αφήσουν τις πιστώσεις για τις άλλες σχολικές μονάδες αλλά θα τις εξαντλήσουν. Όσοι διαθέτουμε τη σχετική εμπειρία γνωρίζουμε ότι οι ΣΜ ήδη προγραμματίζουν εργασίες ώστε να μη μείνουν τα αποθεματικά τους στην τράπεζα και περάσουν στον κεντρικό λογαριασμό του Δήμου!
Εκφράζοντας προσωπική γνώμη, δεν υπήρχε έδαφος για μια τόσο βίαιη κατάργηση των ΣΕ. Η χρηματοδότηση του εκπαιδευτικού συστήματος αποτελεί κορυφαία κρατική διαδικασία, ιδίως υπό το πρίσμα των περιορισμένων κονδυλίων και της ανάγκης για βελτιστοποίηση της κατανομής τους. Κάθε νέο σύστημα απαιτεί νέα ερευνητικά δεδομένα ώστε να καταστεί αποδοτικό και η συγκεκριμένη κυβερνητική επιλογή υλοποιείται χωρίς την απαιτούμενη επιστημονική προετοιμασία.
*Ο Γιάννης Γεννάδιος εκπονεί διδακτορική διατριβή στο Α.Π.Θ. με τίτλο «Αποκέντρωση ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος:ζητήματα σχολικής αυτονομίας και ο ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης»
