Το πρόγραμμα του Πολιτιστικού Συλλόγου Καμινάδων
Αποκλειστική συνέντευξη στην ΓΝΩΜΗ έδωσε ο κ. Νίκος Λάμπρου Πρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου Καμινάδων και ο κ. Πεσλής Κωνσταντίνος Ιστορικός – Ερευνητής Λαογραφίας τονίζοντας το πλούσιο πρόγραμμα του συλλόγου και την αναβίωση του δρώμενου «Βερβερίτσα» που πραγματοποιήθηκε στις 24 Μαΐου στο ξωκλήσι της Αγίας Τριάδας.
Ερ. Ποιο είναι το πρόγραμμα του πολιτιστικού συλλόγου Καμινάδων από δω και πέρα;
Απ. Το πρόγραμμα του πολιτιστικού συλλόγου Καμινάδων είναι ιδιαίτερα μεγάλο με πολλά δρώμενα Στις 24 Μαΐου πραγματοποιήθηκε το δρώμενο της Βερβιρίτσας στο ξωκλήσι της Αγίας Τριάδας το οποίο ανήκει στη Ζωοδόχο Πηγή. Άλλωστε τα περισσότερα δρώμενα του συλλόγου γίνονται γύρω από τις εκκλησίες της συνοικίας μας (των Καμινάδων). Στις 6 Ιούνη ο πολιτιστικός σύλλογος Καμινάδων είναι καλεσμένος από τον κ. Στέφανο Παπαντώνη που μας κάνει την τιμή να μας καλέσει στην Αργιθέα και συγκεκριμένα στο χωρίο Μικρά Βραγενά στην εκκλησία της Παναγίας της επισκοπής. Είναι ιδιαίτερη τιμή του κ. Παπαντώνη ο οποίος βάζει όλα τα έξοδα και ελπίζω και άλλοι άνθρωποι να τον μιμηθούν.
Ερ. Υπάρχουν κάποια άλλα άμεσα σχέδια του συλλόγου Καμινάδων;
Είμαστε καλεσμένοι να πάμε σε δύο σημεία στην Ελλάδα. Μας κάλεσαν να πάμε στην Πέλλα να αναδείξουμε τον τοπικό μας πολιτισμό τα Καραγκούνικα τραγούδια και τους χορούς της Αργιθέας (του ορεινού και του κάμπου) Επίσης είμαστε καλεσμένοι τον Ιούλιο στην Αρκίτσα τιμητικά κάθε χρόνο. Τον Αύγουστο ο πολιτιστικός σύλλογος Καμινάδων ετοιμάζει τριήμερες εκδηλώσεις που λέγονται «Αυγουστιάτικες βραδιές» στην πλατεία των Καμινάδων.
Ερ. Πως καταφέρνετε να είστε ένας τόσο δραστήριος σύλλογος με τόσα μέλη από την περιοχή των Καμινάδων όσο και από άλλες περιοχές όταν άλλοι σύλλογοι αριθμούν λίγα έως ελάχιστα μέλη;
Αυτό έγκειται στην καλή διοίκηση που υπάρχει στο σύλλογο, στη χοροδιδάσκαλο που έχουμε την κ. Νίκη Λάμπρου που αγκαλιάζει όλο τον κόσμο με τόση στοργή και τους μαθαίνει από τις πρώτες μέρες να δουλεύουν από 5 έως 90 χρονών. Τα μέλη μας είναι πάρα πολλά. Υπάρχουν παιδικά τμήματα και τμήματα ενηλίκων. Αξιοσημείωτο είναι ότι κάθε μέρα έχουμε νέα μέλη στο σύλλογό μας. Ο σύλλογος μας είναι μη κερδοσκοπικός. Χρειαζόμαστε χρήματα μόνο για να καλύπτουμε τα έξοδά μας. Επίσης ποτέ δεν ασχοληθήκαμε τι κάνουν οι άλλοι σύλλογοι. Όποιος θέλει να συγκριθεί μαζί μας «ιδού και η Ρόδος ιδού και το πήδημα» Ο κ. Πεσλής το Δ.Σ. και τέλος εγώ φροντίζουμε ώστε να είναι όλα σωστά.
Ερ. Υπάρχουν επιχορηγήσεις του Δήμου και της Νομαρχίας προς το σύλλογο;
Απ. Επιχορηγήσεις δεν πήρε ο σύλλογος ποτέ από κανέναν. Φέτος έχει ψηφιστεί να πάρουμε κάποια χρήματα αλλά δεν γνωρίζω εάν και πότε θα τα πάρουμε. Δεν ποντάρω εγώ σε αυτά τα χρήματα .Ο σύλλογος λειτουργεί οικονομικά εν των ενόντων.
Ερ. Ο πολιτιστικός σύλλογος Καμινάδων θα συμμετέχει στα Καραϊσκάκεια; Ποια είναι η άποψή σας για το θεσμό;
Απ. Ο θεσμός των Καραϊσκακίων ήταν καλός. Τώρα δεν με γεμίζει γιατί είναι τα ίδια και τα ίδια. Δεν φροντίζουν ώστε να φτιάξουν κάποια νέα πράγματα. Η απάντηση μας μάλλον θα είναι αρνητική παρόλο που εκτιμώ τους ανθρώπους του Δ.Σ.
Ερ. Ποια είναι η άποψή σας για την Ένωση Πολιτιστικών Συλλόγων;
Απ. Καλή, αρκεί να έχουν σύνεση και χαμηλούς τόνους. Δηλαδή να μην καβαλήσουν το καλάμι και να πουν «ότι λέμε εμείς αυτό είναι» .Γιατί τότε θα είναι αποτυχία. Βέβαια δεν νομίζω να γίνει αυτό τουλάχιστον από την πρόεδρο.
Ερ. Ποια είναι η άποψη σας για τη λειτουργία της ΔΗΚΕΚ;
Απ. Η ΔΗΚΕΚ δεν είναι 100% κοντά στους Πολιτιστικούς Συλλόγους
Ο κ. Πεσλής Κωνσταντίνος Ιστορικός – Ερευνητής Λαογραφίας αναφέρθηκε εκτενέστερα στο δρώμενό της «Βερβιρίτσας» το οποίο πραγματοποιούνταν από τα παιδιά των Καμινάδων σε περιόδους έντονης ανομβρίας προκειμένου να έρθει η επιθυμητή βροχή για τους αγρότες και τα φυτρώσουν τα σπαρτά τους .
«Βερβερίτσα πιρπατεί,
τον θεό παρακαλεί.
-Θέ μου, ρίξε μια βροχή,
μια βροχή, καλή βροχή…»
Είναι η αρχή μόνο από το τραγούδι της «Μπιρμπιρίτσας», που έλεγαν τα μικρά παιδιά στις Καμινάδες Καρδίτσας ως τη δεκαετία του 1970 κατά τη διάρκεια πραγματοποίησης του ομώνυμου δρωμένου με σκοπό, τί άλλο; Την πρόκληση βροχής, της τόσο αναγκαίας για τη διψασμένη γη της Θεσσαλίας και τις καλλιέργειές της. Την πρόκληση βροχής, για την οποία η παράκληση του γεωργού εκφράζεται «κατά τρόπο έμμεσο», κατά την άποψη του Πάνου Σπάλα στο βιβλίο του «Το Δημοτικό Εργατικό Τραγούδι», στην παλαιότερη θεσσαλική παραλλαγή της Μπιρμπιρίτσας, που παραθέτει. Τα δρώμενο είναι γνωστό ως «Βερβερίτσα», «Περπερίτσα», «Μπιρμπιρίτσα», «Ντο(υ)ντουλίτσα», «Μπερμπερούνα, Περπερούνα ή Πιρπιρούνα» σ’ όλη την Ελλάδα και, ειδικότερα, στη Θεσσαλία, στις γειτνιάζουσες μ’ αυτή περιοχές της Ηπείρου, Μακεδονία, Στερεά Ελλάδα και Εύβοια. Το όνομά του το λαμβάνει από το ομώνυμο υδρόβιο ερπετό που ζει και αναπτύσσεται στις όχθες των ποταμών και των λιμνάζοντων υδάτων, το οποίο, όταν βρίσκεται ανάσκελα και κόντρα στη ροή των υδάτων, ερμηνεύεται ως σημάδι επερχόμενης βροχής.
Αυτό λαμβάνει χώρα σε περιπτώσεις παρατεταμένης ανομβρίας και μακράς ξηρασίας. Πρόκειται για δρώμενο της ύστερης άνοιξης, του καλοκαιριού και του πρώϊμου φθινοπώρου και, μάλιστα, της λαϊκής θρησκείας, που ενέχει στοιχεία ειδωλολατρικής φύσης, απ’ όπου ανάγεται, και είναι παράλληλο με την επιτέλεση λιτανειών της «επίσημης» θρησκείας. Κατά τον Κωνσταντίνο Τσαγγαλά το δρώμενο το κατατάσσει σ’ αυτά της αναλογικής μαγείας πράξεως ή τελετουργίας, η οποία «στηρίζεται στην πίστη ότι κάτι που επιδιώκουμε, μπορούμε να το προκαλέσουμε, αν κάνουμε μια ανάλογη μ’ αυτό μιμητική παράσταση ή ενέργεια».
Αυτός διακρίνει την αναλογική μαγεία πράξης σε δύο περιπτώσεις και εντάσσει το δρώμενο στην πρώτη περίπτωση, που είναι «απλή παράσταση ανάλογη προς το αποτέλεσμα που επιδιώκουμε». Και διευκρινίζει ότι: «το ράντισμα με νερό που γίνεται στο μαγικό έθιμο της Περπερούνας είναι απλώς ανάλογη παράσταση της βροχής, στην οποία αποσκοπεί το έθιμο. Ανάλογες μαγικές πράξεις είναι άλλωστε γνωστές από αρχαία μεξικάνικη γιορτή». Γι’ αυτό οι διάφοροι «Νομοκάνονες» του 17ου και 18ου αιώνα απαγορεύουν την τέλεση του εθίμου, που διατηρήθηκε λόγω της βαθειάς λαϊκής πίστης και της οικονομίας της Ορθοδόξου Εκκλησίας ως και σήμερα.
Το δρώμενο έχει ως εξής: τα μέλη της κοινότητας αποφασίζουν να επιλέξουν ένα κορίτσι ή αγόρι για ορισμένες κοινότητες μικρής ηλικίας, αγνό και, συνήθως, από τις πιο φτωχές οικογένειες. Για κάποιες περιοχές, όπως από το Συρράκο Ηπείρου, τα παιδιά, που λάμβαναν μέρος στο δρώμενο, ήταν παιδιά των γύφτων οργανοπαιχτών της κοινότητας. Φορώντας το ένα λευκό πουκάμισο ή και με άσπρο μαντήλι(«μαντήλα ή μπαμπακέλλα») στο κεφάλι και στο στήθος ή γυμνό από τη μέση και πάνω, το ντύνουν με πρασινάδες(συνηθέστερα για τη Θεσσαλία «βούζια»). Κρατώντας ένα ταψί ανάποδα θα περάσει από όλα τα σπίτια με τη συνοδεία και άλλων κοριτσιών ή και αγοριών, που κρατούν στα χέρια τους ενίοτε τις εικόνες των σπιτιών τους, και θα τραγουδήσουν γυρνώντας η κοπέλα γύρω – γύρω, τους παραπάνω στίχους. Οι τελευταίοι στίχοι «…για να γίν’ τα στάρια, για να γίν’ τα σάμια κι τα καλαμπόκια…» δηλώνουν την ευετηριακή σκοπιμότητα επιτέλεσης του εθίμου, που είναι η πλούσια συγκομιδή μέσω της πρόκλησης βροχής για τις ξερικές καλλιέργειες των δημητριακών, που υπήρχαν, παλαιότερα, στη Θεσσαλία. Στη συνέχεια η νοικοκυρά υποδέχεται το κορίτσι με μια κανάτα νερό, το οποίο ρίχνει πάνω στο ταψί, που κρατά η κοπέλα, και, ακολούθως, κερνά την ομάδα των κοριτσιών ή και αγοριών με χρήματα, γλυκίσματα και ξηρούς καρπούς.
Αυτό το δρώμενο αποφάσισε να επανατελέσει το καλοκαίρι μετά από πολλά χρόνια ο Πολιτιστικός Σύλλογος Καμινάδων Καρδίτσας, σε συνεργασία την πρώτη χρονιά με τη Λαογραφική Εταιρεία Χορευτικών και Μουσικών Μελετών «Νικόλαο Πλαστήρα και με γυναίκες – μέλη του Συλλόγου από το δ. δ. του Αρτεσιανού του δήμου Καρδίτσας, παρουσιάζοντας έπειτα παραδοσιακά τραγούδια καθώς και χορούς της περιοχής μας, στο χώρο γύρω από το ξωκλήσι της Αγίας Τριάδας. Κεντρική ομιλήτρια της προπερυσινής εκδήλωσης ήταν η κ. Νέλλυ Τσαγανού – Παναγοπούλου, φιλόλογος καθηγήτρια και δημοτικός σύμβουλος του δήμου Ν. Πλαστήρα Καρδίτσας, η οποία παρουσίασε με εύληπτο και γλαφυρό τρόπο το δρώμενο στους παρευρισκόμενους και πιο παραστατικά μέσω της λογοτεχνίας. Αποφάσισαν από κοινού τότε να ταράξουν την ησυχία των ημερών και να καταστήσουν την Καρδίτσα, πόλη των λαϊκών δρώμενων, και να δώσουν σ’ όλους την ευκαιρία να έλθουν σε συνάντηση με το πλούσιο εθιμικό βίο της κοινότητας, είτε επαναφέροντας παλιές θύμησες και μνήμες είτε παρέχοντας κάποιες εικόνες με την πραγματοποίηση των δρωμένων.
