Η ανάγκη για σχολική εκπαίδευση σε αγροτικές και απομονωμένες περιοχές ήταν αυτή που έδωσε τον προβληματισμό και το έναυσμα για να αρχίσουν να λειτουργούν εξ αποστάσεως προγράμματα σχολικής εκπαίδευσης σε όλο τον κόσμο.
Συμπληρωματικά σ’ αυτή την ανάγκη συνέβαλαν οι ιδιαίτερα δύσκολες κλιματικές συνθήκες κάποιων περιοχών. Έτσι από τα τέλη του 19ου αιώνα και τις αρχές του 20ου, προκειμένου να καλυφθούν οι ανάγκες για μάθηση, στην Αυστραλία, στη Νέα Ζηλανδία, στην Αλάσκα, σε Σκανδιναβικές και Αφρικανικές χώρες αλλά και σε “αποκλεισμένες” περιοχές της Γαλλίας της Μ. Βρετανίας και άλλων χωρών ξεκίνησε ως εκπαίδευση δι’ αλληλογραφίας. Το έντυπο υλικό αποτελούσε το μοναδικό εκπαιδευτικό εργαλείο μέχρι την εμφάνιση του ραδιοφώνου και της τηλεόρασης. Μεταγενέστερα η εξ αποστάσεως εκπαίδευση (εξΑΕ) ακολουθώντας την τεχνολογία και χρησιμοποιώντας τα εργαλεία της, παρέχονταν τόσο από δημόσια όσο και από ιδιωτικά ιδρύματα. Κάλυπτε δε τις ανάγκες όχι μόνο μαθητών που ζούσαν σε απομονωμένες περιοχές αλλά και μαθητών με γονείς νομάδες ή πλανόδιους, παιδιά με χρόνιες ασθένειες, με ειδικές ανάγκες κλπ. Η εξΑΕ ακόμη και σήμερα αποτελεί τη μοναδική μέθοδο εκπαίδευσης για χιλιάδες μαθητές πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης σε πολλές χώρες.
Κυρίως όμως προσφέρεται και λειτουργεί παράλληλα με το συμβατικό σχολείο εμπλουτίζοντας το σχολικό πρόγραμμα με μαθήματα που για διάφορους λόγους δε διδάσκονται. Επιπλέον δίνεται η δυνατότητα – εκτός των κατηγοριών των μαθητών που προαναφέρθηκαν- σε παιδιά με ιδιαίτερες δεξιότητες (π.χ. στη ζωγραφική) να αποκτήσουν ανώτερο επίπεδο γνώσεων. Στην Ελλάδα (και τον απόδημο ελληνισμό) η Εκπαιδευτική Ραδιοτηλεόραση ξεκίνησε το 1977 τη μετάδοση ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών προγραμμάτων. Επιπλέον εδώ και δεκαετίες ιδιωτικοί οργανισμοί παρέχουν εξ αποστάσεως μαθήματα (κυρίως ξένων γλωσσών) ακολουθώντας την προαναφερθείσα εξέλιξη. Αρχικά δι αλληλογραφίας, αργότερα με τη χρήση κασετών ήχου και εικόνας και τελευταία με τη χρήση πολυμέσων και διαδικτύου. Σήμερα στη χώρα μας ή εξΑΕ αποτελεί μέθοδο εκπαίδευσης είτε ως αυτοδύναμη είτε ως συμπληρωματική σε προπτυχιακά και μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών καθώς και σε σεμινάρια – επιμορφώσεις ενηλίκων, όμως δεν εφαρμόζεται στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση.
Είναι προφανές ότι οι μαθητές που μαθαίνουν από απόσταση εξαρτώνται πολύ περισσότερο από το εκπαιδευτικό υλικό που τους παρέχεται. Κι αυτό διότι η μη φυσική παρουσία δασκάλου δημιουργεί την απαίτηση για υλικό δομημένο ώστε η επεξήγηση, η καθοδήγηση, η εμψύχωση και η ενθάρρυνση που επιτυγχάνεται σε μια αίθουσα διδασκαλίας να αναπληρώνεται, όσο είναι εφικτό, από αυτό το υλικό. Σημαντικότερο λοιπόν όλων των παραγόντων στην εξΑΕ η υποστήριξη του μαθητή. Σήμερα, και στη χώρα μας βιώνουμε πρωτοφανείς συνθήκες. Τα σχολεία είναι κλειστά λόγω της πανδημίας του covid 19.Η εξΑΕ είναι τελείως άγνωστη για τους μικρούς μαθητές των νηπιαγωγείων και των δημοτικών σχολείων. Κατά συνέπεια δεν υπάρχει και εκπαιδευτικό υλικό για να λειτουργήσει αυτή η μέθοδος. Μια μέθοδος που είναι προφανές ότι στη σημερινή εποχή θα βασιστεί στην τεχνολογία. Θετικότατο βέβαια ότι ακόμη και τα “πρωτάκια” έχουν σε μεγάλο βαθμό εξοικείωση με τη χρήση της τεχνολογίας που από μόνο του αυτό δεν αρκεί. Τα τελευταία χρόνια επίσης, μεγάλη συζήτηση γίνεται και για το “ψηφιακό σχολείο”.
Με τη συνδρομή της πολιτείας βέβαια, αλλά χάρη στη διάθεσή και το μεράκι Διευθυντών(ως οικονομικοί διαχειριστές) και εκπαιδευτικών τα σχολεία εξοπλίζονται και πραγματοποιούνται μαθήματα σε αίθουσες πληροφορικής. Χρησιμοποιούνται προτζέκτορας και διαδραστικοί πίνακες και εν τέλει αξιοποιείται η δύναμη της εικόνας και η χρήση της τεχνολογίας. Οι σημερινές συνθήκες αναδεικνύουν την ανάγκη σ’ αυτό το ψηφιακό σχολείο να πάρει θέση και η εξΑΕ. Φυσικά υπάρχουν κι άλλοι προβληματισμοί. Έχουν όλοι οι εκπαιδευτικοί και όλοι οι μαθητές στη διάθεσή τους υπολογιστή και διαδίκτυο; Πριν ακόμη ολοκληρωθεί η διαδικασία εγγραφής των μαθητών και η δημιουργία ψηφιακής τάξης υπάρχει εκπαιδευτικό υλικό που διακινείται. Είναι κατάλληλο για μαθήματα εξΑΕ; Μήπως εντέλει οι εκπαιδευτικοί για μια ακόμη φορά έχουν αφεθεί στην τύχη τους; Εννοείται πως σε δύσκολες και πρωτόγνωρες συνθήκες, όπως αυτές που ζούμε είναι σαφέστατα χρήσιμη η επικοινωνία με τους μαθητές. Άλλο πράγμα όμως η επικοινωνία, άλλο η ανάρτηση κάποιων επαναληπτικών μαθημάτων και άλλο ένα μοντέλο διδασκαλίας! Η διαχρονική τακτική της απορρόφησης κονδυλίων και οι πολιτικές μείωσης των δαπανών για την παιδεία, ιδιαίτερα στα χρόνια των μνημονίων οδήγησαν, ανάμεσα στα άλλα, και σε έλλειψη επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών, με συνέπεια ελάχιστοι να έχουν αποκτήσει γνώσεις στην εξΑΕ. Το οξύμωρο βέβαια είναι ότι πολλοί έχουν αποκτήσει τίτλους με εξΑΕ χωρίς να έχουν διδαχθεί τη μεθοδολογία της!
Είναι γνωστή η πρακτική στη συγκεκριμένη “αγορά”. Για πολλά ιδρύματα εφόσον διαθέτει κάποιος τα χρήματα τα υπόλοιπα είναι λεπτομέρειες και βρίσκονται λύσεις. Δεν είναι βέβαια αυτό το θέμα μας απλά τονίζεται μια ακόμη στρέβλωση στο χώρο της παιδείας. Λαμβάνοντας υπόψη μας όλα τα προηγούμενα οφείλουμε να τονίσουμε ότι η επίκληση της τεχνολογίας που γίνεται διαρκώς στην εκπαίδευση οδηγεί ξανά και ξανά στη διαπίστωση ότι ο δάσκαλος στην τάξη δεν μπορεί να αντικατασταθεί με καμία μέθοδο και κανένα εκπαιδευτικό εργαλείο. Είναι αναντικατάστατος! Αντί επιλόγου οφείλονται κάποιες διευκρινίσεις. Καμία συνδικαλιστική προσέγγιση δεν υπήρξε στο συγκεκριμένο κείμενο γι αυτό και δεν έγινε καμία απολύτως αναφορά στο ΥΠΑΙΘ, σε Υπουργούς , εγκυκλίους κλπ. Ούτε φυσικά διάθεση απαξίωσης όσων αγωνίζονται σ’ αυτές τις συνθήκες για να “τρέξει” η εξΑΕ στα σχολεία μας. Καμία συντεχνιακή πρόθεση και διάθεση δεν υφίσταται καθώς ο ρόλος του δασκάλου διαχρονικά είναι συνδεδεμένος με προσφορά και ελάχιστα μέσα. Είναι αποτυπωμένο αυτό στη συνείδηση της κοινωνίας και αυτή η αναγνώριση αποτελεί την καλύτερη απάντηση στις “φωνές” που με χλεύη και ύβρεις αντιμετωπίζουν τους εκπαιδευτικούς! “Φωνές” που αγωνιούν για το σύστημα υγείας της χώρας μας, μέρες που είναι, ενώ λίγα χρόνια πριν επιχειρηματολογούσαν για την αναγκαιότητα συγχώνευσης μονάδων υγείας!
Γράφει ο Στέφανος Θεολόγης, εκπαιδευτικός
