Ο Καλλικράτης τελικά τι ήταν; Ο αρχιτέκτονας ή ο εργολάβος της Ακρόπολης; Τα τείχη που έφτιαξε ήταν για να ενώσουν την Αθήνα με τον Πειραιά, ή για να απομονώσουν την υπόλοιπη Ελλάδα; Καθώς καταλαβαίνετε τα ερωτήματα αυτά δεν καλούνται να τα απαντήσουν οι ιστορικοί. Αντίθετα, οι ιστορικοί του μέλλοντος είναι σίγουρο ότι θα ασχοληθούν με τη μεγάλη μεταρρυθμιστική προσπάθεια που περιγράφεται στη νέα αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης της χώρας μας.
Οι προσδοκίες που έχουν δημιουργηθεί γύρω από το πρόγραμμα ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ είναι πάρα πολλές. Εξίσου πολλοί όμως είναι και οι κίνδυνοι, οι προσδοκίες αυτές να μην ευοδωθούν. Από την άποψη αυτή, τα δύο ερωτήματα που προαναφέρονται δεν έχουν ιστορικό ενδιαφέρον, αλλά πολιτικό και αφορούν άμεσα την ανάπτυξη του τόπου μας τις επόμενες δεκαετίες.
Η παγκόσμια κρίση έφερε στην επιφάνεια μία σειρά παθογένειες και ασυμμετρίες που με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, τα τελευταία χρόνια, κρύβαμε κάτω από το χαλί. Τώρα πια, οι ασυνέπειες «στολίζουν» το σαλόνι μας και είναι στην κοινή θέα όλων των ευρωπαίων γειτόνων μας.
Κάθε Έλληνας ή ξένος πολίτης που θα επιχειρήσει οτιδήποτε στην Ελλάδα, θα βρεθεί αντιμέτωπος με τον υδροκεφαλισμό του δημόσιου τομέα της. Είναι πεποίθηση σε όλους πλέον τους Έλληνες πολίτες ότι, το κράτος αποτελεί τροχοπέδη στην αναπτυξιακή πορεία της χώρας. Από αυτήν την άποψη, το πρόγραμμα ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ αποτελεί μία από τις σημαντικότερες αναπτυξιακές πρωτοβουλίες των τελευταίων δεκαετιών. Για πρώτη φορά, έπειτα από τόσα χρόνια, το κεντρικό κράτος αναθέτει τη διαχείριση κοινοτικών κονδυλίων, όπως τα ΠΕΠ, σε αιρετές εξουσίες, άμεσα εκλεγμένες από το λαό. Για πρώτη φορά, το κράτος παραδέχεται ότι ορισμένες αρμοδιότητες, όταν αποκεντρωθούν στο πλησιέστερο προς το πολίτη επίπεδο, θα παρέχονται αποτελεσματικότερα και θα ικανοποιούν, με καλύτερο τρόπο τις ανάγκες των πολιτών του.
Ο ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ, όπως εξάλλου όλες οι τομές, δεν είναι ένα πολιτικά ουδέτερο πρόγραμμα. Το πολιτικό του χρώμα δεν ταυτίζεται αναγκαστικά με το ΠΑΣΟΚ, γιατί είναι αυτό που τόλμησε ή γιατί είναι αυτό που έχει μία συνέπεια στις μεταρρυθμιστικές πολιτικές, όπως εκείνες του προγράμματος ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ και της δημιουργίας της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης, τη δεκαετία του ’90. Το πρόγραμμα ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ είναι πολιτικό γιατί αποτελεί μία παρεμβατική στρατηγική, προς όφελος της περιφερειακής ανάπτυξης, η οποία αναδιανέμει πόρους και εξουσία σε περιοχές που μέχρι σήμερα ήταν σχεδόν εγκαταλελειμμένες από το κεντρικό κράτος.
Είμαστε ευχαριστημένοι που το παιδί που γεννήθηκε και βαφτίστηκε ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ δεν είναι αποτέλεσμα τερατογένησης. Και το λέω αυτό γιατί, όπως όλοι θυμόμαστε, υπήρξαν στο πρόσφατο παρελθόν προσπάθειες που δημιουργούσαν ένα τόσο αποκρουστικό αποτέλεσμα, που τελικά οι εμπνευστές τους, αναγκάστηκαν να το «πνίξουν» με τα ίδια τους τα χέρια.
Ο ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ για να αποδώσει θα πρέπει να ανδρωθεί και να εξοπλιστεί με εφόδια, εργαλεία και γνώσεις, ώστε να μπορέσει να ανταποκριθεί στις προσδοκίες που προκάλεσε.
Είναι αλήθεια ότι το κείμενο προς διαβούλευση, που έχει καταθέσει το Υπουργείο Εσωτερικών, είναι ένα κείμενο αρχών. Σαν τέτοιο, περιέχει βασικές αρχές, χωρίς πολλές εξειδικεύσεις και λεπτομέρειες. Επιτρέψτε μου να τονίσω ένα μόνο σημείο. Στο πρόγραμμα ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ, αναφέρεται, σε ξεχωριστό κεφάλαιο, η ιδιαιτερότητα των ορεινών και νησιωτικών ΟΤΑ. Αυτό καταρχήν είναι πολύ θετικό. Αυτό όμως, που θα πρέπει να ξεκαθαριστεί, είναι το πώς αυτή η ιδιαιτερότητα δε θα αποτελέσει πρόβλημα, αλλά ευκαιρία, δε θα είναι μειονέκτημα, αλλά πλεονέκτημα, δε θα αποτελέσει με λίγα λόγια άλλοθι για να εγκαταλειφθούν τόποι, νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Για να γίνω πιο συγκεκριμένος, θα ήθελα να τονίσω το πρόβλημα του μεγέθους. Είναι γεγονός ότι, λόγω της γεωμορφολογίας του εδάφους, στους ορεινούς ΟΤΑ δεν έχουμε μεγάλες πληθυσμιακές συγκεντρώσεις. Εάν προσπαθήσουμε να φτιάξουμε ορεινούς δήμους με βάση μία δογματική αρχή, για παράδειγμα να μην υπάρξει κανένας δήμος μικρότερος των 20.000 κατοίκων, θα δημιουργηθούν ΟΤΑ που δε θα επικοινωνούν στο εσωτερικό τους, αναποτελεσματικοί και ιδιαίτερα κοστοφόροι. Έχω την αίσθηση ότι στην περίπτωση των ορεινών, όσο και των νησιωτικών δήμων, το γνωστό διεθνές σύνθημα “small is beautiful” ταιριάζει γάντι.
Η δημιουργία ευέλικτων και αποτελεσματικών ορεινών ΟΤΑ θα χρειαστεί οπωσδήποτε, τουλάχιστον για την πρώτη περίοδο λειτουργία τους, υποστήριξη. Η υποστήριξη αυτή δε μπορεί να είναι μόνο οικονομική. Ο εξοπλισμός των νέων ορεινών ΟΤΑ με υποδομές και σύγχρονα εργαλεία διοίκησης και διαχείρισης θα τους βοηθήσει να απαντήσουν στις προκλήσεις του 21ου αιώνα. Πάνω από όλα όμως, έχω την αίσθηση ότι οι εμπειρίες τόσο των ΚΠΣ, όσο και του ΘΗΣΕΑ, μας έχουν δείξει ότι οι ορεινοί ΟΤΑ έχουν μεγάλη ανάγκη από επαρκές και εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό.
Ο ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ κάνει τα πρώτα του βήματα. Είναι αλήθεια ότι άργησε να γεννηθεί, αλλά επιτέλους γεννήθηκε. Στο πώς θα εξελιχθεί φέρουμε όλοι μας ένα βαθμό ευθύνης. Η εμπειρία του ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ αποτελεί μία σημαντική παρακαταθήκη. Σήμερα που συναντιούνται, η σκυτάλη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, που παίρνει ο ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ, είναι σε πολύ καλύτερη κατάσταση από αυτή που δώδεκα χρόνια πριν πήρε ο ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ. Έχω την αίσθηση ότι η συμβουλή που θα του έδινε ο γέρο ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ είναι «πρόσεχε παιδί μου τους Μαυρομιχαλαίους». Η ευθύνη του να προστατέψουμε τον ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ, όχι μόνο από τους Μαυρομιχαλαίους, αλλά και από τους σύγχρονους Μαυρογιαλούρους ανήκει σε όλους μας.
Δημήτρης Τσιαντής
