Η εκτροπή του Άνω ρου του Αχελώου είναι το μεγαλύτερο έργο διευθέτησης υδάτων που σχεδιάστηκε ποτέ στην Ελλάδα. Εκτρέπει ένα μικρό ποσοστό των νερών του Αχελώου προς τη Θεσσαλία, τα οποία χύνονται σήμερα στη θάλασσα.
Τεχνικά-Ενεργειακά
Περιλαμβάνει τη δημιουργία φραγμάτων της Μεσοχώρας (ολοκληρώθηκε) και της Συκιάς (έτοιμο κατά 50%) και σηράγγων αντίστοιχα, με τα οποία θα γίνεται παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας, που είναι πραγματικά «καθαρή» ενέργεια γιατί εκμεταλλεύεται τη μετατροπή της δυναμικής ενέργειας του νερού (όταν πέφτει από κάποιο ύψος) σε ηλεκτρική και δεν εκλύονται ρύποι. Ανήκει μάλιστα στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) διότι δεν «χάνεται» απλά μετατρέπεται από τη μια μορφή σε μια άλλη χωρίς να εξαντλείται. Θα πρέπει να τονιστεί ότι ήδη υπάρχουν και λειτουργούν στον Αχελώο (Αιτωλοακαρνανία) τα φράγματα Κρεμαστών, Καστρακίου και Στράτου.
Περιβάλλον
Κάθε έργο που φέρει αλλοίωση του φυσικού τοπίου, έχει επιπτώσεις. Επιπτώσεις και στο σύστημα από το οποίο λαμβάνονται τα νερά (Αχελώος-Αιτωλοακαρνανία), αλλά και στο σύστημα στο οποίο διοχετεύονται (βλ. άρνηση κατοίκων Μεσοχώρας να εγκαταλείψουν τη γη τους που θα σκεπαστεί με τα νερά της εκτροπής). Από την άλλη όμως υπάρχουν και οφέλη τόσο περιβαλλοντικά όσο και επιβίωσης. Όταν σχεδιάζεται και υλοποιείται ένα τέτοιας εμβέλειας έργο πρέπει να λαμβάνει πρόνοια και για την εξάλειψη – μείωση των αρνητικών επιπτώσεων αλλά ταυτόχρονα να αξιοποιεί στο μέγιστο τα οφέλη.
Τοπικός-Υπερτοπικός χαρακτήρας
Είναι μέγα λάθος η εκτροπή του Άνω ρου του Αχελώου να αντιμετωπίζεται ως διένεξη Αιτωλοακαρνανίας και Θεσσαλίας. Ο Αχελώος για την Αιτωλοακαρνανία έχει τοπική αξία – χαρακτήρα ενώ για τη Θεσσαλία υπερτοπικό. Είναι εύλογη βέβαια η αντίρρηση των Αιτωλοακαρνάνων, άλλωστε και οι θεσσαλοί να ήταν στη θέση τους ίσως και πιο σκληρά να ξιφουλκούσαν. Το νερό είναι αγαθό για το οποίο οι επιστήμονες προβλέπουν ότι στο μέλλον θα γίνουν διακρατικοί πόλεμοι. Με την αλλαγή του κλίματος λόγω υπερθέρμανσης του πλανήτη, τα ερημικά φαινόμενα θα επεκταθούν ως τη Μακεδονία. Τα ποτάμια και γενικότερα το φυσικό περιβάλλον προϋπήρχαν στην Ελλάδα πριν τους νεοέλληνες. Γι’ αυτό η «ευλογία» του νερού αποτελεί κτήμα όλης της χώρας και όχι μόνο ενός τόπου. Τα νερά που θα εισρεύσουν στο θεσσαλικό κάμπο θα δώσουν ζωή.
Τι γίνεται στο θεσσαλικό κάμπο
Ο θεσσαλικός κάμπος υποφέρει από την έλλειψη νερού. Έλλειψη που οφείλεται κατά ένα μέρος στην αλλαγή του κλίματος η οποία γίνεται όλο και περισσότερο έκδηλη (σκεφτείτε: αν εξαιρέσουμε τη φετινή χρονιά που υδρολογικά εξελίσσεται ευνοϊκά, τα προηγούμενα 5 χρόνια είχαν έντονα τα χαρακτηριστικά της λειψυδρίας). Για να είμαστε ειλικρινείς συνέβαλλαν σημαντικά και άλλοι δυο παράγοντες: α) ο ανθρώπινος παράγοντας: υπερ-άντληση υπόγειων υδάτων (πομώνες), αλόγιστη σπατάλη νερού (πότισμα ακόμα και σε μη νυχτερινές ώρες), β) απηρχαιωμένες λογικές και δίκτυο άρδευσης: ανοιχτά κανάλια (βλ. απώλεια νερού λόγω μεγάλης εξάτμισης), εγκληματική οικειοποίηση και απώλεια νερού (βλ. ιδιωτικά φράγματα στα κανάλια). Στο μυαλό μου τριγυρίζει η φράση: αλόγιστη σπατάλη νερού η οποία πρέπει άμεσα να σταματήσει. Δεν έχει να κάνει με το είδος της καλλιέργειας. Είναι μέγα σφάλμα να μιλάμε για υδροβόρες καλλιέργειες αλλά να εστιάσουμε στην εξάλειψη των υδροβόρων «πρακτικών» που ανέφερα προηγουμένως.
Σε κάθε περίπτωση όμως το κεφαλαιώδες ζήτημα που παραμένει είναι ένα και μοναδικό: ο θεσσαλικός κάμπος «διψά» και αν αφεθεί στην τύχη του σε συνδυασμό με τις κλιματικές αλλαγές που αναμένονται τα επόμενα 20 χρόνια θα «σβήσει» εντελώς και βιοτικά για τους κατοίκους αλλά και ως πλουτοπαραγωγική πηγή της χώρας. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι είναι ο μεγαλύτερος κάμπος που έχει η Ελλάδα και ταυτόχρονα τα φυτικά είδη (πχ. βαμβάκι) που παράγονται αποτελούν κύρια οικονομική και εξαγωγική δραστηριότητα της χώρας. Επιπλέον το νερό χρειάζεται και στη «δομημένη» κτηνοτροφική παραγωγή η οποία απαιτεί ζωοτροφές (πχ. καλαμπόκι). Επαγγελματικά δεν αφορά μόνο την παραγωγή πρωτογενούς προϊόντος αλλά περιλαμβάνει και ένα σωρό άλλα επαγγέλματα που συνδέονται έμμεσα (εργάτες εκκοκιστηρίων, μεταφορείς, φορτηγατζήδες, εργάτες κλωστοϋφαντουργείων, έμποροι αγροτικών εφοδίων, κ.λ.π.). Να σταματήσει πια ο λαϊκισμός περί «θανάτου» του Αχελώου και να συνδυάσουμε την αξιοποίηση των νερών της εκτροπής με άκρως απαραίτητα έργα που θα αποτρέπουν στο μέλλον την σπατάλη του αγαθού αυτού.
Συμπέρασμα
Το έργο πρέπει να συνεχιστεί και να τελειώσει σύμφωνα με το αναθεωρημένο χρονοδιάγραμμα. Τα οφέλη είναι μεγάλα και εθνικής εμβέλειας. Η αλλοίωση του φυσικού τοπίου θα είναι χειρότερη αν τα έργα σταματήσουν. Τα κουφάρια των φραγμάτων και των σηράγγων θα αποτελέσουν το μεγαλύτερο περιβαλλοντικό έγκλημα.
Ταυτόχρονα όμως άμεσα θα πρέπει να σχεδιαστούν και να υλοποιηθούν τα εξής:
•1. Άμεση λειτουργία του υδροηλεκτρικού φράγματος της Μεσοχώρας ως ένα πρώτο μέτρο στο εθνικό σχέδιο δράσης κατά της κλιματικής αλλαγής
•2. Εκπόνηση εθνικού σχεδίου αξιοποίησης υδάτινων πόρων με δημιουργία εθνικού φορέα διαχείρισης υδάτων ώστε οι αναγκαίες ποσότητες των νερών του Αχελώου να εισρέουν στο έργο της εκτροπής.
•3. Επενδύσεις σε αλλαγή του τρόπου άρδευσης, με γενναία οικονομική συμβολή του κράτους. Η πολιτεία να διεκδικήσει επιπλέον κονδύλια από την Ε.Ε., η οποία είναι πολύ πιο ευαίσθητη από εμάς στα περιβαλλοντικά ζητήματα. Είναι αναγκαία για να μην αφανιστούν οικονομικά οι αγρότες με την υποχρέωση της αλλαγής του τρόπου άρδευσης. Ας ακολουθήσουμε επιτέλους το παράδειγμα χωρών (Ισραήλ, Κύπρος) που έχουν από χρόνια επιλέξει την «σταγόνα» ως άμεσο μέτρο εξοικονόμησης (σεβασμού θα πρόσθετα) νερού.
•4. Αλλαγή του τρόπου μεταφοράς νερού: δημιουργία υπογείων κλειστών δικτύων αγωγών σε αντικατάσταση των απηρχαιωμένων και υδροβόρων ανοικτών δικτύων (ύδρευση και άρδευση). Ας αποφασιστεί επιτέλους και να εφαρμοστεί μεσοπρόθεσμα στο θεσσαλικό κάμπο. Απαιτεί τεράστια κονδύλια αλλά θα είναι και αυτό ένα έργο για όλες τις επόμενες γενιές. Σε πιάνει θλίψη όταν διαπιστώνεις ότι τα παράλια της Μικράς Ασίας στην «υπανάπτυκτη» Τουρκία διαθέτουν από χρόνια κλειστό δίκτυο άρδευσης.
Βασίλειος Σουφλάκος
Αντιδήμαρχος Έργων & Πολεοδομίας
Δήμου Καρδίτσας
