Στοιχεία που ρίχνουν φως στις καθημερινές δραστηριότητες των ανθρώπων της Δυτικής Θεσσαλίας, στη νεολιθική εποχή, παρουσίασε στο πρόσφατο, 1ο Καραγκούνικο Αντάμωμα, ο προϊστάμενος της ΛΔ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, Λεωνίδας Χατζηαγγελάκης. “Οι άνθρωποι με την άροση της γης, προχωρούν στην καλλιέργεια σιτηρών (μονόκοκκο και δίκοκκο σιτάρι, κριθάρι), οσπρίων (φακή, λαθούρι), καρπών (σύκα, βελανίδια), ενώ παράλληλα με την εξημέρωση αιγοπροβάτων, βοοειδών, χοίρων και άλλων ζώων, αναπτύσσεται η κτηνοτροφία. Μέσα στις καθημερινές δραστηριότητες συγκαταλέγονται η παραγωγή της τροφής, η υφαντική, καθώς και η καλαθοπλεκτική. Αρχαιολογικά ευρήματα, όπως τα πηνία, τα σφονδύλια και τα αποτυπώματα στις βάσεις των αγγείων από υφάσματα, ψάθες και καλάθια επιβεβαιώνουν τις δραστηριότητες αυτές”, ανέφερε- μεταξύ άλλων- ο κ. Χατζηαγγελάκης, “σκιαγραφώντας” έτσι τη ζωή στη Δυτική Θεσσαλία κατά τη νεολιθική εποχή.
Συνθήκες
Στη Μεσολιθική εποχή, συνεχίζει ο ίδιος, δημιουργούνται σταδιακά οι κατάλληλες συνθήκες για το πέρασμα από το θηρευτικό και τροφοσυλλεκτικό στάδιο, καθώς και το νομαδικό τρόπο διαβίωσης, που χαρακτήριζε την Παλαιολιθική και Μεσολιθική εποχή στο παραγωγικό στάδιο της Νεολιθικής και στην αρχή της αγροτικής οικονομίας, με την άσκηση της γεωργίας και της κτηνοτροφίας. Συνακόλουθα, δημιουργούνται οικισμοί μόνιμου χαρακτήρα σε πεδινές ή λοφώδεις περιοχές, κοντά στις οποίες υπήρχαν υδάτινες πηγές, δηλαδή λίμνες, ποτάμια, ρέματα. Οι υπαίθριοι οικισμοί έχουν συνήθως τη μορφή χαμηλού λόφου, ύψους 2-4 μέτρων και διαμέτρου 100-200 μέτρων και είναι γνωστοί στη θεσσαλική πεδιάδα με το όνομα “μαγούλα”. Δεν αποτελούν φυσικά εξάρματα του εδάφους, αλλά δημιουργήθηκαν από τα αλλεπάλληλα στρώματα κατοίκησης στο ίδιο σημείο για πολλές εκατονταετίες ή και χιλιετίες. Η έκταση τους κυμαίνεται από μισό έως έξι στρέμματα, ενώ εκτιμάται ότι αριθμούν 100 έως 300 άτομα. Η μορφή των οικισμών διαφέρει κατά περιοχές και κατά περιόδους. Έτσι, κατά την Αρχαιότερη Νεολιθική αποτελούνται από ακανόνιστα ορύγματα μέσα στο έδαφος (ημιυπόγειες καλύβες) ή πασσαλόπηκτες καλύβες ,ενώ από τη Μέση Νεολιθική κτίζονται σπίτια με λίθινα θεμέλια και τοίχους από ωμές πλίνθους. Τα σπίτια είναι ορθογώνια συνήθως μονόχωρα ή διαθέτουν προθάλαμο στον “τύπο του μεγάρου”. Είναι κτισμένα ανεξάρτητα το ένα από το άλλο, κατά κανόνα ισόγεια, ενώ υπάρχουν ενδείξεις και για διώροφα οικήματα.
Εξωτερικά, παρατηρούνται κοινόχρηστοι χώροι με εστίες, φούρνους και διάφορες επιφάνειες εργασίας. Ενδεικτική απεικόνιση των οικιών παρουσιάζουν τα πήλινα ομοιώματα οικιών με στέγη που έχουν βρεθεί στην Κραννώνα, στον Πρόδρομο στους Μαυραχάδες, ή χωρίς στέγη που έχουν βρεθεί στους Σιταγρούς (Μακεδονίας) και στην Πλατιά Μαγούλα Ζάρκου. Αρκετοί οικισμοί περιβάλλονται από τάφρους ή λίθινους περιβόλους, που έχουν είτε “προστατευτικό” χαρακτήρα από τα άγρια ζώα είτε είναι δηλωτικά των ορίων του οικισμού.
Για πρώτη φορά
Κατά την Τελική Νεολιθική κτίζονται για πρώτη φορά τα αψιδωτά κτίσματα. Η επεξεργασία των οστών καθώς και των κεράτων δίνει εργαλεία (οπείς, βελόνες, σπάτουλες) για την κατεργασία των δερμάτων, την υφαντική, την καλαθοπλεκτική και την στειλέωση των λειασμένων λίθινων εργαλείων. Ομοίως, τα λίθινα εργαλεία από αποκρουσμένο λίθο (οψιανός, πυριτόλιθος) ή λειασμένο (αξίνες, πελέκεις, σμίλες) χρησιμοποιούνται για κοπτικές, υλοτομικές και ξυλουργικές δραστηριότητες. Μέσα στις καθημερινές δραστηριότητες συγκαταλέγονται η παραγωγή της τροφής, η υφαντική, καθώς και η καλαθοπλεκτική. Η κεραμική, δηλαδή η κατασκευή αγγείων πόσης, βρώσης ή και αποθηκευτικού χαρακτήρα, ξεκινά ως οικιακή παραγωγή και εξελίσσεται σε προϊόν εξειδικευμένων αγγειοπλαστών. Αρχικά, τα αγγεία ήταν μονόχρωμα και κατόπιν διακοσμημένα. Η διακόσμηση γινόταν είτε με την ανομοιομορφία της επίδρασης της φωτιάς κατά την όπτηση, είτε με τη χρήση γαιωδών χρωμάτων.
Έτσι, μπορεί να είναι γραπτή, εγχάρακτη, πλαστική και ξεστή (στη Θεσσαλία). Κατά τη Νεολιθική περίοδο, στη Θεσσαλία, παρατηρούνται αγγεία, κατασκευασμένα σε άλλες περιοχές της Ελλάδος που μαρτυρούν εμπορικές ανταλλαγές είτε του σκεύους, είτε του περιεχομένου του. Ακόμη, παρατηρείται διακίνηση ορυκτών προϊόντων όπως ο οψιανός της Μήλου, που εκτός από την επαφή με το Αιγαίο δηλώνει και την ανάπτυξη της ναυσιπλοΐας. Στο ίδιο δίκτυο ανταλλαγών και εμπορίου εντάσσονται τα κοσμήματα από το όστρεο της Μεσογείου, τα λίθινα σκεύη, τα κοσμήματα και οι λίθινες σφραγίδες. Η επιθυμία για καλλωπισμό δηλώνεται με τη χρήση κοσμημάτων κατασκευασμένων από λίθο, από οστά, από πηλό, από όστρεα, από μέταλλα, ενώ γίνεται και χρήση φθαρτών υλικών, όπως τα άνθη και τα φτερά.
Η σφραγίδα
Ένα ακόμη αντικείμενο που αποτελεί αποδεικτικό ιδιοκτησίας ή δηλωτικό γοήτρου είναι η σφραγίδα, συνήθως κωνική, με κορυφή που χρησιμεύει ως λαβή, διάτρητη ή μη και σφραγιστική βάση με γεωμετρικά θέματα και μαιανδρολαβυρίνθους.Τέλος η νεολιθική ειδωλοπλαστική δηλώνεται μέσα από τα ομοιώματα οικιών και διαφόρων αντικειμένων. Ακόμη, παρατηρούνται μορφές ζώων, άγρια ή οικόσιτα, καθώς και ανθρωπόμορφα ανδρικά ή γυναικεία ειδώλια, φυσιοκρατικά ή σχηματικά (σταυρόσχημα, αγκυρόσχημα), όρθια ή καθιστά, που έχουν σχέση με τη ζωή και το οικιακό καθημερινό περιβάλλον. Υπάρχουν ειδώλια εγκύων γυναικών ή κεφάλια με έντονα χαρακτηριστικά.
