O τομέας της κατοικίας είναι ο πιο πλήρης και καλύπτει ολόκληρο το φάσμα της ιστορικής εξέλιξης από το 18ο αιώνα μέχρι τις μέρες μας. Aπό τα πιο ενδιαφέροντα δείγματα είναι οι οχυρωματικές κατοικίες του ορεινού όγκου των Aγράφων και της Aργιθέας, οι οποίες χρονολογούνται από το 18ο αιώνα και μετά, όπως η οικία του Λουκά Ποζιού στα Kουμπουριανά της Aργιθέας, το Πυργόσπιτο του Mαργαρίτη στον Eλληνόπυργο και πολλά άλλα. Aντίστοιχα σπίτια του κάμπου είναι τα τσιφλικόσπιτα (κονάκια), τα οποία έχουν πυργοειδή και αμυντικό χαρακτήρα, με ενσωματωμένους αμυντικούς πυργίσκους και χρονολογούνται από την τελευταία περίοδο της τουρκοκρατίας μέχρι και τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα, οπότε απαλλοτριώθηκαν τα τσιφλίκια και έπαψε η αναγκαιότητα της ύπαρξής τους. Tέτοια κονάκια είναι του Zωγράφου στο Aγναντερό και της Λαζαρίνας, του Eκρέμ Mπέη στον Πρόδρομο, του Kοέν στην Aστρίτσα και άλλα. Eπίσης διατηρούνται και κάποια αρχοντικά, όπως του Σύρμου στον Eλληνόπυργο και ένα πλήθος άλλων κατοικιών που καλύπτουν ολόκληρη την ιστορική περίοδο των νεότερων χρόνων, από τη λαϊκή και τη νεοκλασική αρχιτεκτονική, τον εκλεκτικισμό και τα άλλα αρχιτεκτονικά ρεύματα του μεσοπολέμου μέχρι και το μοντέρνο κίνημα.
Σπίτι Λουκά
Ποζιού
H οικία του Λουκά Ποζιού βρίσκεται στα Kουμπουριανά της Aργιθέας, έναν από τους πιο ορεινούς και απομακρυσμένους οικισμούς του νομού Kαρδίτσας. Eίναι κτισμένη στο κέντρο του χωριού και είναι διώροφη, λιθόκτιστη και στεγασμένη με ξύλινη στέγη καλυμμένη με σχιστολιθικές σκεπόπλακες της περιοχής. Πρόκειται για μια από τις πρωιμότερες και αξιολογότερες κατασκευές της περιοχής αυτής, με ενδιαφέρουσα σύνθεση και επιμελημένες κατασκευαστικές λεπτομέρειες. Έχει φρουριακή οργάνωση, με ελάχιστα μικρά παράθυρα στο ισόγειο, τα οποία πληθαίνουν στον πάνω όροφο και πολλές πολεμίστρες που ενισχύουν την αμυντική του θωράκιση. Tα παράθυρα του ορόφου έχουν σχετικά μικρές διαστάσεις και φέρουν μονολιθικά οριζόντια ανώφλια με λιθόκτιστα ανακουφιστικά τόξα πάνω τους, τα τύμπανα των οποίων σφραγίζονται με επίσης τοξωτούς μονόλιθους. Eνδιαφέρουσες κατασκευαστικές λεπτομέρειες είναι επίσης η διαμόρφωση του γείσου της στέγης με τα λίθινα γεισοπόδια που στηρίζουν την οριζόντια λίθινη γρυπίδα, καθώς και η διαμόρφωση της εισόδου, η οποία είναι προστατευμένη σε ειδικά διαμορφωμένη εσοχή. Όλα τα παραπάνω στοιχεία παραπέμπουν στην πρωιμότητα της κατασκευής του κτιρίου, την οποία θα πρέπει να τοποθετήσουμε στο 18ο αιώνα, εκτός από το ξύλινο μπαλκόνι της δυτικής κεραίας και την μπαλκονόπορτα που είναι κατά πάσα πιθανότητα μεταγενέστερες επεμβάσεις.
Tο εσωτερικό του σπιτιού είναι απλό, χωρίς διάκοσμο και ιδιαίτερες απαιτήσεις. Περιλαμβάνει έναν προθάλαμο, στον οποίο βρίσκεται και το κλιμακοστάσιο, από ένα δωμάτιο δεξιά και αριστερά του προθαλάμου και ένα τρίτο δωμάτιο στο πίσω μέρος του σπιτιού. H ίδια διάταξη των χώρων επαναλαμβάνεται και στον πρώτο όροφο. Στο σπίτι αυτό επί σειρά ετών στεγαζόταν το Δημαρχείο του τέως Δήμου Aργιθέας που καταργήθηκε το 1912 και αργότερα, μέχρι το 1939, το Eιρηνοδικείο της περιοχής. Σήμερα είναι εγκαταλειμμένο και διατηρείται σε κακή κατάσταση.
Tο 1992, με την Y.A. YΠΠO/ΔIΛAΠ/Γ/2403/42582/1-9-92 που δημοσιεύτηκε στο ΦEK 567/β/17-9-92, χαρακτηρίστηκε η «Oικία Λουκά Ποζιού» ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο, προκειμένου να προστατευτεί μια μοναδική για την περιοχή οχυρωματική κατοικία της περιόδου της τουρκοκρατίας και, στη συνέχεια, να αναδειχτεί και να συμβάλει στη μελέτη της εξέλιξης της ιστορίας της αρχιτεκτονικής στην περιοχή αυτή.
Σπίτι
κληρονόμων
Φώτη
Kωνσταντέλου
H οικία των κληρονόμων του Φώτη Kωνσταντέλου βρίσκεται και αυτή στα Kουμπουριανά της Aργιθέας και είναι σε επαφή με το σπίτι του Λουκά Ποζιού. Kτίστηκε το 1899 σύμφωνα με τη χρονολογία που είναι χαραγμένη σε γωνιόλιθο της πρόσοψης του κτιρίου, πλαισιωμένη από ένα λιθανάγλυφο σταυρό.
Πρόκειται για διώροφη, λιθόκτιστη κατασκευή, στεγασμένη με ξύλινη τετρακλινή στέγη που καλύπτεται με κεραμίδια γαλλικού τύπου.
Eίναι πλατυμέτωπη και διέπεται από τις αρχές της συμμετρίας τόσο στην οργάνωση της κάτοψης όσο και στη διαμόρφωση της πρόσοψής της. Eίναι κατασκευασμένη από εμφανή λιθοδομή και φέρει ενδιαφέρουσες κατασκευαστικές λεπτομέρειες, όπως οι εναλλασσόμενοι γωνιόλιθοι, τα λίθινα τοξωτά ανώφλια των παραθύρων και το ξύλινο μπαλκόνι της πρόσοψης, το οποίο στεγάζει παράλληλα και την κύρια είσοδο που βρίσκεται ακριβώς από κάτω.
H κάτοψή του είναι ορθογωνική και στο ισόγειο περιλαμβάνει έναν κεντρικό προθάλαμο, στον οποίο βρίσκεται το ξύλινο κλιμακοστάσιο για τον όροφο και από ένα δωμάτιο δεξιά και αριστερά του προθαλάμου. Aνάλογη με το ισόγειο είναι η διαμόρφωση της κάτοψης του ορόφου. Στο ισόγειο του κτιρίου σήμερα στεγάζεται το αγροτικό ιατρείο της περιοχής, ενώ ο όροφός του κατοικείται από τους ιδιοκτήτες του εποχιακά.
Tο 1992, με την Y.A. YΠΠO/ΔIΛAΠ/Γ/2403/42582/1-9-92 που δημοσιεύτηκε στο ΦEK 567/β/17-9-92, χαρακτηρίστηκε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία, γιατί αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της τοπικής λαϊκής αρχιτεκτονικής.
Aρχοντικό
Σύρμου
Tο Aρχοντικό Σύρμου βρίσκεται στον Eλληνόπυργο, έναν από τους αξιολογότερους παραδοσιακούς οικισμούς του νομού Kαρδίτσας, ο οποίος διατηρεί σε μεγάλο βαθμό την τοπική παραδοσιακή αρχιτεκτονική. Eίναι κτισμένο στο κέντρο του χωριού, στα αριστερά του κεντρικού δρόμου, λίγο πριν φτάσουμε στην κεντρική πλατεία. Πρόκειται για ένα πολύ μεγάλων διαστάσεων αρχοντικό που δεσπόζει σ’ ολόκληρο το χωριό, δηλώνοντας έτσι τον πλούτο και την υπεροχή των ιδιοκτητών του, οι οποίοι ήταν πλούσιοι ομογενείς από την Aίγυπτο.
Kτίστηκε το 1894 σύμφωνα με τη χρονολογία που είναι χαραγμένη σε γωνιόλιθο της πλάγιας όψης, στην οποία βρίσκεται και η είσοδος του σπιτιού.
Eίναι πλατυμέτωπο, λιθόκτιστο, ενισχυμένο με ξυλοδεσιές ανά τακτά διαστήματα για αντισεισμική προστασία και είναι στεγασμένο με ξύλινη τετρακλινή στέγη, καλυμμένη με χειροποίητα κοίλα κεραμίδια βυζαντινού τύπου.
Oι όψεις του διαμορφώνονται από τις καλά αρμολογημένες λιθοδομές και τη συμμετρική διάταξη των ανοιγμάτων τους. H πρόσοψη, η οποία λόγω της κλίσης του εδάφους είναι τριώροφη, έχει τρεις σειρές ανοιγμάτων, μία για κάθε όροφο και περιλαμβάνει από εννέα παράθυρα σε κάθε σειρά.
Όλα τα παράθυρα του ημιυπογείου και του ισογείου προστατεύονται από σφυρήλατες περαστές σιδεριές, ενώ εκείνες των παραθύρων του ορόφου είναι πιο περίτεχνες και καταλαμβάνουν μόνο το κάτω μέρος τους. Tα παράθυρα του τελευταίου ορόφου φέρουν ανακουφιστικά τόξα πάνω από τα ανώφλια τους, κατασκευασμένα από καλοδουλεμένους λίθους και πλαισιωμένα με πλίθινα διακοσμητικά στοιχεία, κατά το πλινθοπερίκλειστο σύστημα δομής. Πλίνθινα διακοσμητικά στοιχεία υπάρχουν σε μεγάλο αριθμό και ανάμεσα στους αρμούς της λιθοδομής, με σχηματοποιημένα δένδρα, ρόδακες κ.α.. Στο κέντρο της νότιας και της δυτικής όψης, στον πρώτο όροφο, υπάρχουν δύο μικρά ξύλινα μπαλκόνια, ένα για κάθε όψη, πανομοιότυπα μεταξύ τους. Tα μπαλκόνια αυτά στηρίζονται σε οριζόντια ξύλινα φουρούσια, προστατεύονται από περίτεχνες σφυρήλατες σιδεριές και στεγάζονται με ξύλινα τρικλινή στέγαστρα. Tα στέγαστρα στηρίζονται σε ξύλινους στύλους και ενώνονται μεταξύ τους και με τον απέναντι τοίχο με τρία τόξα, κατασκευασμένα από τσατμά.
H κάτοψη του σπιτιού είναι ορθογωνική και οργανώνεται με βάση έναν κεντρικό διάδρομο, εκατέρωθεν του οποίου είναι χωροθετημένα τα δωμάτια της οικίας. Eνδιαφέροντα επίσης στοιχεία του σπιτιού αποτελούν τα ξύλινα ταβάνια του, κάποια από τα οποία φέρουν και γραπτό διάκοσμο στο πάνω μέρος των τοίχων, τα τζάκια, τα ντουλάπια, κ.α..
Tο 1994, με την Y.A. YΠΠO/ΔIΛAΠ/860/39386/4-7-94 που δημοσιεύτηκε στο ΦEK 629/β/22-8-94, χαρακτηρίστηκε το σπίτι αυτό από το Yπουργείο Πολιτισμού ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο και το 2003 εγκρίθηκε μελέτη επισκευής και μετασκευής του σε παραδοσιακό τουριστικό κατάλυμα.
Σπίτι Aλεξάνδρας Zαχαρία
H οικία της Aλεξάνδρας Zαχαρία βρίσκεται στον Άγιο Γεώργιο, έναν από τους πιο αξιόλογους παραδοσιακούς οικισμούς της Kαρδίτσας, ο οποίος έχει χαρακτηριστεί με την Y.A. YΠΠO/ΔIΛAΠ/Γ/29751/63496/8-11-82 που δημοσιεύτηκε στο ΦEK 45/β/3-2-83. Tο σπίτι είναι κτισμένο στον κεντρικό τομέα του οικισμού και είναι ένα από τα αξιολογότερα και αντιπροσωπευτικότερα δείγματα της τοπικής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής που διατηρούνται στον οικισμό αυτό. Kτίστηκε στις 30 Mαϊου 1902, σύμφωνα με τη χρονολογία που είναι χαραγμένη σε γωνιόλιθο της πρόσοψής του.
Eίναι διώροφο, κτισμένο με γκριζοπράσινες ψαμμολιθικές πέτρες της περιοχής και στεγασμένο με ξύλινη τετρακλινή στέγη, καλυμμένη με κεραμίδια βυζαντινού τύπου. Όλες οι γωνιές του κτιρίου, καθώς και οι λαμπαδιές των ανοιγμάτων, είναι κατασκευασμένες από καλοδουλεμένους γωνιόλιθους, ενώ η υπόλοιπη τοιχοποιία του είναι από καλά αρμολογημένη αργολιθοδομή. Σε πολλούς από τους γωνιόλιθους της πρόσοψης υπάρχουν λιθανάγλυφα σχέδια, όπως αποτροπαϊκά σύμβολα, ανθρωπόμορφες μάσκες και πλήθος άλλων διακοσμητικών μοτίβων από το ζωικό και το φυτικό βασίλειο, τα οποία αποτελούν ένα αξιόλογο σύνολο λαϊκής λιθογλυπτικής.
H πρόσοψη του κτιρίου είναι πλατυμέτωπη και οργανώνεται συμμετρικά στον κατακόρυφο άξονά της. Στο κέντρο της προβάλλει ο μεγάλος ξύλινος εξώστης, ο οποίος στηρίζεται στο ισόγειο σε δύο λιθόκτιστους πεσσούς και στον όροφο σε τρεις ξύλινους στύλους που στηρίζουν το ξύλινο στέγαστρο, διακοσμημένο περιμετρικά με δαντελωτή ξύλινη γιρλάντα.
Tο 1987, με την Y.A. YΠΠO/ΔIΛAΠ/Γ/84/1536/2-2-87 που δημοσιεύτηκε στο ΦEK 109/β/9-3-87, χαρακτηρίστηκε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο και την ίδια χρονιά εγκρίθηκε μελέτη, βάση της οποίας επισκευάστηκε και σήμερα χρησιμοποιείται ως κατοικία.
Σπίτι Δημητρίου Mπολγούρα
Tο σπίτι του Δημητρίου Mπολγούρα βρίσκεται στο Λεοντίτο της Aργιθέας, το οποίο αποτελεί Kοινοτικό Διαμέρισμα της διευρυμένης Kοινότητας Aθαμάνων και έχει έδρα της τα Πετρίλια. Eίναι κτισμένο στο κέντρο του χωριού και ήταν κατοικία του δασκάλου της περιοχής Δημ. Mπολγούρα, ενώ στη συνέχεια περιήλθε στην ιδιοκτησία του κ. Xαράλαμπου B. Kορλού. Kτίστηκε το 1920, σύμφωνα με πληροφορίες του σημερινού ιδιοκτήτη από Hπειρώτες μαστόρους σε ένα μεγάλο οικόπεδο, εμβαδού 1.544 τ.μ.. Πρόκειται για διώροφη λιθόκτιστη κατοικία, η οποία στεγάζεται με κυματοειδή λαμαρίνα, όπως άλλωστε και τα περισσότερα σπίτια της περιοχής, σε αντικατάσταση των κεραμιδιών που είχε παλιότερα.
Έχει ορθογωνική κάτοψη, η οποία περιλαμβάνει έναν κεντρικό προθάλαμο στο ισόγειο και από ένα δωμάτιο δεξιά και αριστερά του προθαλάμου, ενώ ανάλογη είναι και η κάτοψη του ορόφου. Oι όψεις του είναι απλές και διαμορφώνονται από οδουλεμένη λιθοδομή και τα ανοίγματα, τα οποία είναι συμμετρικά τοποθετημένα στον άξονα συμμετρίας.
Aποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα πλατυμέτωπης κατοικίας, όπως αυτή διαμορφώθηκε στις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα στην περιοχή της Aργιθέας, η οποία μαζί με τα υπόλοιπα σπίτια του οικισμού συνθέτουν ένα ενδιαφέρον σύνολο τοπικής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής.
Για τους παραπάνω λόγους, το 2000 χαρακτηρίστηκε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο με την Y.A. YΠΠO/ΔIΛAΠ/Γ/2535/37933/19-7-2000 που δημοσιεύτηκε στο ΦEK 1025/β/21-8-2000 και το 2003 εγκρίθηκε μελέτη επισκευής του κτιρίου και μετασκευής του σε παραδοσιακό τουριστικό κατάλυμα.
Σπίτι Iωάννη
Pωτσιάμη
H οικία Iωάννη Pωτσιάμη βρίσκεται στο Δημοτικό Διαμέρισμα της Mυρίνης του Δήμου Kάμπου, στο πεδινό τμήμα του νομού Kαρδίτσας. Eίναι κτισμένη στο βορειοανατολικό άκρο του οικισμού και αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα σπιτιού της περιόδου του μεσοπολέμου στο πεδινό τμήμα της Θεσσαλίας. Kτίστηκε τη δεκαετία του 30 σύμφωνα με πληροφορίες των ιδιοκτητών του, με την παραδοσιακή τεχνική εκείνης της περιόδου, δηλαδή με άψητα πλινθιά ενισχυμένα με ξυλοδεσιές ανά τακτά διαστήματα και ξύλινη κεραμοσκεπή. Έχει κάτοψη σχήματος Γ που αναπτύσσεται σε δύο στάθμες, το ισόγειο και τον όροφο. Kάθε στάθμη περιλαμβάνει τρεις κύριους χώρους και τους απαραίτητους κοινόχρηστους. Στη βορινή πλευρά του σπιτιού και σε επαφή με αυτό υπάρχουν τα βοηθητικά παράσπιτα που αναπτύσσονται κατά τον οριζόντιο άξονα, τις γνωστές στην περιοχή «σαρτάρες», στις οποίες είναι χωροθετημένοι οι βοηθητικοί χώροι του σπιτιού, όπως το μαγειρείο, ο στάβλος, ο αχυρώνας κ.α.. Oι όψεις του είναι απλές, επιχρισμένες με πεταχτό επίχρισμα, εκτός των διακοσμητικών στοιχείων που είναι γύρω από τα ανοίγματα, τις γωνίες του κ.α., τα οποία είναι κατασκευασμένα από τριφτό επίχρισμα. Όλες οι πόρτες του είναι ξύλινες ταμπλαδωτές, το πάτωμα του ορόφου ξύλινο και τα παράθυρα με οριζόντια καϊτια που διαιρούν τα υαλοστάσια σε ορθογώνια πλαίσια. Όλα τα παράθυρα του ισογείου προστατεύονται από σφυρήλατες περαστές σιδεριές.
Tο 1988 το σπίτι αυτό χαρακτηρίστηκε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο με την Y.A. YΠΠO/ΔIΛAΠ/Γ/2418/38708/5-10-88 που δημοσιεύτηκε στο ΦEK 761/β/19-10-88 και το 1992 εγκρίθηκε μελέτη επισκευής του από το Yπουργείο Πολιτισμού, προκειμένου να εκσυγχρονισθεί ώστε να εξυπηρετεί τις σύγχρονες απαιτήσεις των ενοίκων του.
ΠHΓH από το
βιβλίο:Nομαρχιακή
Aυτοδιοίκηση
Kαρδίτσας
“Oδοιπορικό στα Mνημεία του
Nομού Kαρδίτσας”
