Μεγαλόχαρη, Υπεραγία, Θεοτόκος, αλλά και εκατοντάδες άλλα, πολλά εκ των οποίων δηλωτικά τοποθεσιών και ιδιοτήτων που οι πιστοί της αποδίδουν, είναι τα ονόματα της Παναγίας. Όλα όμως αναφέρονται με τον ίδιο σεβασμό, την ίδια λατρευτική πρόθεση, με την ίδια αγάπη στο πρόσωπο της μητέρας του Χριστού αλλά και όλων των χριστιανών. Γι’αυτό και η γιορτή της Κοιμήσεως, ο Δεκαπενταύγουστος, το Πάσχα του καλοκαιριού, γιορτάζεται με ιδιαίτερη λαμπρότητα οπουδήποτε υπάρχουν χριστιανοί, στις εκατοντάδες εκκλησίες και μονές που είναι αφιερωμένες στη χάρη της. Η εφημερίδα μας κατέγραψε τις επτά ενεργές Μονές που εορτάζουν στο Νομό μας και που αξίζει να επισκεφθείτε:
Ιερά Μονή Κορώνας
Σε υψόμετρο 1500μ ανάμεσα στις κοινότητες Μοσχάτου και Μεσενικόλα και σε θέση περίοπτη, συναντάμε την Ι.Μ. Γεννήσεως Θεοτόκου, γνωστή ως Ιερά Μονή Κορώνας. Παλαιότερα ονομάζονταν Μονή Κρυεράς Πηγής ενώ ως Ιερά Μονή Κορώνας τη συναντάμε από τις αρχές του 18ου αιώνα. Σύμφωνα με τον Μητροπολίτη Θεσσαλιώτιδος και Φαναριοφερσάλων Ιεζεκιήλ θα ονομασθεί Κορώνα λόγω του ότι “ως εκ της τοποθεσίας, ης ην κείται, επιστρέφει το σημείον εις ο ευρίσκεται μακρόθεν εκ της πεδιάδος θεωμένη” ενώ σύμφωνα με τον καθηγητή Α. Ορλάνδο η ονομασία οφείλεται πιθανότατα σε κάποια παράδοση ή περιστατικό της ίδρυσης της μονής σχετικής με το πτηνό Κορώνη (κουρούνα). Η Μονή αποτελείται από το καθολικό και από 2 πτέρυγες κελιών από τις οποίες η βόρεια ξαναχτίστηκε τα τελευταία χρόνια. Το καθολικό είναι ναός τετρακίονος Αθωνίτικου τύπου με νάρθηκα στην δεξιά πλευρά και παρεκκλήσι που τιμάται στη μνήμη του Αγίου Ιωάννου Προδρόμου. Ο τύπος που ακολουθεί το καθολικό της μονής συναντάται στο Άγιο Όρος από τον 10ο και 11ο αιώνα ενώ αργότερα διαδόθηκε στη Μακεδονία και τη Θεσσαλία. Οι τοιχογραφίες του καθολικού που χρονολογούνται με επιγραφή στα 1587 ακολουθούν την κρητική νοοτροπία την οποία ακολουθούν και τα περισσότερα καθολικά του Αγίου Όρους. Αξιοπρόσεκτες είναι οι εικόνες των κτητόρων, όχι μόνο γιατί είναι προσωπογραφίες των αφιερωτών αλλά και γιατί μας δίνουν στοιχεία για τις ενδυμασίες εκείνης της εποχής. Έτσι για την ιστόρηση του ναού που έγινε “δια χειρός μοναχού Δανιήλ” εδαπάνησεν ο Ανδρέας Μπούνος ο οποίος στην παράσταση εικονίζεται να κρατεί ομοίωμα του ναού και να το προσφέρει στην Παναγία Θεοτόκο. Ο δεύτερος νέος κτήτωρ είναι “ο εκ χωρίον Βραγκιανών Αποστολάκης” ο οποίος εδαπάνησε για την αγιογράφηση του παρεκκλησίου του Αγ. Ιωάννη Προδρόμου που έγινε το 1735, σύμφωνα με επιγραφή που αναγράφεται επάνω από το παράθυρο. Η Ιερά Μονή Κορώνας έπαιξε σπουδαίο ρόλο κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας ως πνευματικός και θρησκευτικός φάρος των Αγράφων. Ακόμη και κατά τη διάρκεια της εθνικής αντίστασης, συνεχίζοντας την εθνική προσφορά, συγκέντρωσε το μένος των Γερμανών οι οποίοι στις 2 Δεκεμβρίου 1943 επιχείρησαν να πυρπολήσουν – χωρίς επιτυχία ευτυχώς – το καθολικό της μονής.
Ιερά Μονή Ρεντίνας
Το πιο αξιόλογο μνημείο της περιοχής, η Ιερά Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου βρίσκεται 6 χλμ. ανατολικά της Ρεντίνας μέσα σε πανέμορφο δάσος με βελανιδιές. Σύμφωνα με την παράδοση χτίστηκε τον 9ο ή 10ο αιώνα. Υπάρχουν ακριβείς μαρτυρίες ότι η Μονή ανακαινίστηκε το 1597, ενώ το 1640 ανακαινίστηκε το Καθολικό της. Ο ναός είναι αθωνικού τύπου με τρούλο και τοιχογραφίες του 1662 ιστορημένες από τον ζωγράφο Ιωάννη και το γιό του. Βόρεια και νότια του νάρθηκα, υπάρχουν παρεκκλήσια. Στην ανατολική και δυτική πλευρά του ναού υπάρχουν πτέρυγες κελιών τα οποία ανακαινίστηκαν και διατηρούνται σε πάρα πολύ καλή κατάσταση. Η Ιερά Μονή κοσμείται από περίτεχνο ξυλόγλυπτο επιχρυσωμένο τέμπλο με τρεις σειρές εικόνων, με σκαλιστά βημόθυρα, προσκυνητάρια με φιλντισένια διακόσμηση κ.α. Σπουδαίες τοιχογραφίες καλύπτουν ολόκληρο το ναό. Σε μια απ’ αυτές απεικονίζονται οι κτήτορές του να κρατούν στα χέρια τους ομοίωμα του ναού. Οι τοιχογραφίες που υπάρχουν στο εσωτερικό μέρος του νάρθηκα είναι εμπνευσμένες από τη λαϊκή φαντασία για τη ζωή και τις αρετές των μοναχών. Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας το μοναστήρι ήταν πλούσιο και φιλοξενούσε περισσότερους από 50 μοναχούς. Διατηρούσε δεσμούς με το Φανάρι, το Άγιο Όρος και τη Ρωσία. Συνέβαλλε σημαντικά στη διατήρηση των ελληνικών γραμμάτων και παραδόσεων, Έπαιξε σημαντικό ρόλο στις απελευθερωτικές προσπάθειες των κατοίκων της περιοχής και τους αγώνες των αρματολών. Στην Ιερά Μονή φυλάσσεται η κάρα του Αγίου Βασιλείου Ιερομάρτυρα πρεσβύτερου Αγκύρας, πολιούχου και προστάτη της Ρεντίνας. Η μνήμη του τιμάται στη μονή στις 22 Μαρτίου με πανηγυρικές εκδηλώσεις.
Από το έτος 2000 η Ιερά Μονή λειτουργεί ως γυναικεία μονή και είναι επισκέψιμη όλο το χρόνο. Η μικρή αδελφότητα γυναικών μοναχών που μένει εκεί καταβάλλει αξιόλογες προσπάθειες για την συντήρηση και αναστύλωσή της.
Ι.Μ. Παναγίας Πέτρας Καταφυγίου
Βορειοδυτικά της κοινότητας Καταφυγίου, σε απόσταση τεσσάρων χιλιομέτρων από το δρόμο που οδηγεί από το Καταφύγιο προς τη λίμνη Πλαστήρα, ο επισκέπτης συναντά την ιστορική Μονή Παναγίας Πέτρας, αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Κτισμένη στις παρυφές των Αγράφων, έλαβε την επωνυμία της από το βράχο στο επίπεδο του οποίου βρίσκεται. Βορειοανατολικά του βράχου υπάρχει μία μεγάλη φυσική σπηλιά, στην είσοδο μόνο της οποίας διακρίνονται ίχνη λάξευσης. Εκεί κατά την παράδοση βοσκοί της περιοχής (της θέσης Σωτήρα) αντίκρυσαν την περίπυστη θαυματουργό εικόνα της Παναγίας Οδηγητρίας, έργο του Ευαγγελιστού Λουκά. Όπως προκύπτει από σχετικό αποτύπωμα σφραγίδος της Μονής Πέτρας στον υπ ἀριθμὸ 133 χειρόγραφο κώδικα της Μονής Αγίου Στεφάνου Μετεώρων, που αναφέρει «PANAΓΙΑ KICIOC ΛΕΓΟΜΕΝΟΥ PETPAC ETOΣ ζρβ’ (7102= 1593/4), κτίσθηκε πριν από την αποτυπούμενη χρονολογία. Σύμφωνα με το πόρισμα ερευνών του καθηγητού του Πολυτεχνείου κ. Παύλου Μυλωνά, ως πιθανή χρονολογία κτίσεώς της θεωρείται το έτος 1550. Η Μονή είχε περίβολο μήκους 50 μ. και πλάτους 53 μ., πύργο με καταχύστρες και τοξωτό πυλώνα στην ανατολική πλευρά. Διέθετε 80 διόροφα κελλιά και πολλά υπόγεια που χρησιμοποιούνταν ως εργαστήρια. Δυστυχώς όμως καταστράφηκαν ολοσχερώς το 1968. Το Καθολικό είναι περικαλλής Ναός αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου και ανήκει στον τετρακίονο τύπο, με πλευρικούς χορούς και Νάρθηκα στη δυτική πλευρά. Ο δεύτερος όροφος επάνω από το Νάρθηκα διαιρείται σε δύο μέρη. Το ένα μέρος κατά παράδοση λειτουργούσε ως «κρυφό σχολείο», ενώ το άλλο μέρος είναι διαμορφωμένο σε παρεκκλήσιο. Κατά σχετική επιγραφή που υπάρχει στο υπέρθυρο της εισόδου, από την εσωτερική δυτική επιφάνεια, η τοιχογράφηση του Ναού έγινε το έτος ΖΡΛΓ’ (1625) από το δωρητή της Μονής Παναγιώτη Κουκουλά η Μολέση. Ανάμεσα στις τοιχογραφίες μπορεί να θαυμάσει κανείς την προσωπογραφία του δωρητού που προσφέρει ομοίωμα της Μονής στην Παναγία. Το έτος 1672/1673 ο Αποστόλης Χασάπης από το Πετρίλο γίνεται κτίτορας του Σταυροπηγιακού παρεκκλησίου της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, στα νότια του Νάρθηκα. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η Αγία Τράπεζα (ρυθμού υστερορρωμαϊκών χρόνων). Από σχετικές επιγραφές προκύπτει ότι το παρεκκλήσιο αγιογραφήθηκε από τον Ιωάννη «τον Ευτελή» το 1672, ενώ ο Νάρθηκας από κάποιον Κωνσταντίνο το 1789. Κατά την Τουρκοκρατία η Μονή είχε σημαντική εθνική συμβολή. Στο χώρό της λειτουργούσε βιβλιοθήκη και κρυφό σχολείο και φιλοξενήθηκαν μεγάλοι αγωνιστές της Επαναστάσεως του 1821. Επίσης, τη Μονή Πέτρας επισκέφθηκε και θαύμασε ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, στα μέσα της δεύτερης περιοδείας του. Στις αρχές του 20ου αιώνος, η Μονή ερημώθηκε και επαναλειτούργησε στη δεκαετία 1920-1930, με πρωτοβουλία του Μητροπολίτου Θεσσαλιώτιδος Ιεζεκιήλ. Το 1967 χαρακτηρίσθηκε «Ιστορικό διατηρητέο μνημείο».Δυστυχώς όμως σημειώθηκαν πολλές κλοπές ιερών κειμηλίων και όσα διασώθηκαν φυλάσσονται σήμερα στο Εκκλησιαστικό Μουσείο της Μητροπόλεως Θεσσαλιώτιδος, στη Μονή Κορώνης και στο Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών. Η Μονή πανηγυρίζει στις 15 Αυγούστου. Εκεί σήμερα εγκαταβιώνει ευάριθμη ανδρώα αδελφότητα που έχει αναλάβει την ανακαίνισή της.
Ι.Μ. Σπηλιάς
Η Ιερά Κοινοβιακή Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Σπηλιάς υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Θεσσαλιώτιδος και Φαναριοφερσάλων και βρίσκεται στον δήμο Ανατολικής Αργιθέας στο χωριό Κουμπουριανά . Η Ιερά Μονή είναι κτισμένη στην εξοχή ενός βράχου και σε υψόμετρο 1000 μέτρων . Κτήτορες της Ιεράς Μονής είναι δύο αδελφοί Αθανάσιος και Παρθένιος των οποίων η καταγωγή ήταν από το χωριό Στεφανιάδα. Αφορμή της ιδρύσεως της Ιεράς Μονής ήταν η εύρεση με θαυματουργικό τρόπο της εικόνος της Παναγίας της Οδηγήτριας. Στο χώρο της Μονής συναντάμε δύο Ναούς : Ο μικρότερος και παλαιότερος είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου και κτίστηκε το 1604. Ο μεγαλύτερος , που είναι και το καθολικό της Μονής, τιμάται στην μνήμη της Ζωοδόχου Πηγής .Είναι τρίκλητος βασιλική με τρούλο και κτίστηκε το 1736. Το τέμπλο του Ναού φιλοτεχνήθηκε το 1779 από τους αδελφούς τεχνίτες Γεώργιο και Ιωάννη. Στη Δεσποτική εικόνα του Χριστού ως Μεγάλου Αρχιερέως υπάρχει η επιγραφή: «Ελάχιστος Θεόδωρος αγιογράφος από την Μεγαλοβλαχίαν εκ κώμης Βουκουρέστι, Έτει ΑΨΛΖ ». Γύρω από του δύο Ναούς σώζονται κελιά και ο φρουριακός περίβολος. Στην Ιερά Μονή φυλάσσεται η Θαυματουργός Εικόνα της Παναγίας της Σπηλαιώτισσας , έργο του Ευαγγελιστή Λουκά με σωρεία Θαυμάτων. Η Ιερά μονή έπαιξε σημαντικό ρόλο στους αγώνες του 1821. Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης έκανε συχνά πολεμικές συσκέψεις και συμβούλια στην Ιερά Μονή, αφού η θέση της είχε ιδιαίτερη στρατηγική σημασία. Στην Ιερά Μονή είχε την έδρα της η Επαναστατική Κυβέρνηση στα 1867. Τα τελευταία 5 χρόνια με την οικονομική ενίσχυση των ευλαβών προσκυνητών η Ιερά Μονή αναστυλώνεται.
Ι.Μ. Παναγίας Φανερωμένης
Στο δήμο Καλλιφωνίου Καρδίτσας, δύο χιλιόμετρα έξω από το ομώνυμο χωριό, βρίσκεται η Ι. Μονή Παναγίας Φανερωμένης Καλλιφωνίου, αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Στην αρχή ήταν παρεκκλήσιο του ενοριακού Ι. Ναού Καλλιφωνίου, αλλά επί Μητροπολίτου Ιεζεκιήλ αναγνωρίσθηκε ως «Ιερά Μονή». Το Καθολικό, κτίσμα του 18ου αιώνος, είναι Ι. Ναός αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Από την επιγραφή που υπάρχει επάνω από την πλάγια θύρα του, πληροφορούμασθε ότι «(αν)ιστορήθη τε και εκαλλωπίσθη ο Ι. Ναός της Υπεραγίας Θεοτόκου με συνδρομή και έξοδα του επιτρόπου κ. Αναγνώστου επί επισκόπου Λαρίσης κ. Ανανίου δια χειρός Αθανασίου Παγώνη στις 15 Μαΐου 1840». Στη θύρα του γυναικωνίτη επάνω σε πλάκα, ο προσκυνητής διαβάζει τη χρονολογία «1834». Ο Ναός είναι μονόκλιτος, καμαροσκέπαστος, με 8 κίονες, από τους οποίους οι τέσσερις μεσαίοι υποστηρίζουν τον τρούλο. Η τοιχογραφία του Ναού έχει πλήθος παραστάσεων από την Αγία Γραφή, ενώ στη δεξιά πλευρά της μεσαίας θύρας του Ναού, υπάρχει ζωγραφισμένος Σταυρός με τα αρχικά γράμματα ρητών της Αγίας Γραφής, τον οποίο συναντάμε και σε άλλους Ναούς της περιοχής. Έξω από το Ναό, ο επισκέπτης μπορεί να δει τον τόπο όπου, κατά την παράδοση, βρέθηκε η περίπυστη θαυματουργός εικόνα της Παναγίας Οδηγητρίας και ανέβλυζε το αγίασμα, το οποίο όμως στείρευσε, όταν κατέλαβε τη Μονή ο Τουρκικός στρατός το 1897, διότι Τούρκος αξιωματικός ούρησε προκλητικώς στον άγιο εκείνο τόπο. Η Μονή πανηγυρίζει στις 23 Αυγούστου, κατά την απόδοση της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, συγκεντρώνοντας πλήθος προσκυνητών. Εκεί σήμερα εγκαταβιώνει τριμελής γυναικεία αδελφότητα που μεριμνά για την εύρυθμη λειτουργία της.
Ι.Μ. Παναγίας Πελεκητής
Μεγάλη ήταν επίσης η αίγλη της ιεράς μονής Παναγίας Πελεκητής κατά τους χρόνους της Τουρκοκρατίας. Αναγνωρίσθηκε ως Σταυροπηγιακή Μονή το 1606 από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Ραφαήλ Β΄. Μέσα στη Μονή με τα λαξευμένα κελιά στους βράχους, διατεταγμένα σε τέσσερα επίπεδα όπου οι μοναχοί ζούσαν και λειτουργούσαν το Μοναστήρι, υπήρχε ακόμη και κρυφό σχολείο. Την επωνυμία «Πελεκητή» η ιερά Μονή την οφείλει στο βράχο επάνω στον οποίο είναι κτισμένη, που κατά την παράδοση πελεκίσθηκε με ξύλινα εργαλεία, μετά από υπόδειξη της Θεοτόκου στους τεχνίτες της. Σύμφωνα με την παράδοση η Παναγία υπέδειξε ακόμη και τον τρόπο οικοδόμησης αφού παρουσιάστηκε στο όνειρο του πρωτομάστορα λέγοντας: «Θα πελεκήσεις το βράχο με το κοπίδι και θα φτιάξεις μια εκκλησία την οποία θα ονομάσεις Παναγία Πελεκητή». Όταν δε ξεκίνησε το συνεργείο να χτίζει, είχαν πολλά πρόβλημα λόγω έλλειψης νερού. Τότε πάλι σύμφωνα με την παράδοση, ξαναπαρουσιάστηκε η Παναγία και τους είπε: «Σηκώστε εδώ αυτήν την πλάκα και θα βρείτε νερό». Και πράγματι έτσι έγινε, βρέθηκε νερό εκεί που σήμερα υπάρχει το πηγάδι. Σύμφωνα πάλι με την παράδοση της περιοχής λέγεται ότι ο πρωτομάστορας έπεσε από την στέγη του Μοναστηριού στη χαράδρα που βρίσκεται ακριβώς κάτω από αυτό, αλλά τελικά βρέθηκε χωρίς να πάθει το παραμικρό, μετά από τη σωτήρια επέμβαση της Παναγίας της «Πελεκητής». Η Ιερά μονή αρχικά ήταν γνωστή σαν «Μονή Αναλήψεως του Χριστού», αργότερα σαν «Παναγία Φανερωμένη» και τέλος επικράτησε το όνομα «Παναγία Πελεκητή». Η ίδρυση της ιεράς Μονής άρχισε πιθανότατα στα τέλη του 15ου αιώνα από τον Πνευματικό Πορφύριο και ολοκληρώθηκε το 1529 στη σημερινή της μορφή από το νέο Οσιομάρτυρα Δαμιανό, ο οποίος ιστορείται ως «κτήτωρ» σε δύο τοιχογραφίες της. Το Μοναστήρι αγιογραφήθηκε στα μέσα του 17ου αιώνα και έχει δύο ναούς το ναό της Αναλήψεως του Χριστού και το ναό της Παναγιάς Φανερωμένης (το καθολικό). Το Καθολικό είναι ο κεντρικός και αρχαιότερος Ναός, αφιερωμένος στην Ανάληψη του Κυρίου. Είναι μονόκλιτη βασιλική με νάρθηκα, στεγασμένη με κυλινδρική καμάρα, με ενισχυτικό τόξο στο μέσο. Σύμφωνα με σχετική επιγραφή που υπάρχει εντός του Ναού, αγιογραφήθηκε το 1654 από τους αγιογράφους Ιωάννη, Νικόλαο Ιερέα και Ιάκωβο Ιερομόναχο. Ο δεύτερος Ναός είναι αφιερωμένος στην Παναγία Φανερωμένη. Είναι αθωνικού ρυθμού, με τρούλο και πλευρικούς χορούς, χωρίς εσωτερικούς κίονες. Οι τοιχογραφίες, όπως προκύπτει από σχετική επιγραφή που υπάρχει επάνω από τη θύρα εισόδου, ιστορήθηκαν το 1666 . Ανιστορήθηκαν το 1674 από τους αγιογράφους Ιάκωβο και το γιο του Δημήτριο. Γνωστή είναι η μικρή αλλά θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Πελεκητής στην οποία έχει ζωγραφιστεί η Παναγία με το Χριστό στην αγκαλιά της. Ο Ευρυτάνας ιστορικός Πάνος Βασιλείου το 1929 έγραψε τα εξής: «Εκτός της αρίστης Βυζαντινής τέχνης τοιχογραφίες, υπάρχει εδώ μιας εικόνα (ελαιογραφία 0,04Χ0,03) της Παναγίας με το Χριστό στην αγκαλιά τη, έργο Ραφαηλικής τέχνης. Δεν εξηγείται πως η μικροσκοπική αυτή εικονίτσα που θεωρείται και σαν παλαιότερη, αλλά θαυματουργός, βρέθηκε εδώ πάνω. Φέρει χρονολογία 1654. Η τεχνοτροπία της θυμίζει το Χριστό του Πρωτάτου του Αγίου Όρους, το γνωστό έργο του Πανσέληνου. Μάλιστα ήταν η εικονίτσα τούτη στολισμένη με 20 πολύτιμες πέτρες από τις οποίες οι 16 αφαιρέθηκαν από… αγνώστους, χωρίς φυσικά τούτου να σημειωθεί σε κανένα ως τα σήμερα, αστυνομικό δελτίο. Μένουν ακόμα ευτυχώς, 4 ερυθρόχρωμες πετρούλες στο επαργυρωμένο περίβλημά της που έχει μέγεθος 0,21Χ0,23 μ. και που φέρει επάνω του σκαλισμένα αγγελούδια. Μια απέραντη καλοσύνη ζωγραφίζεται στο χαμογελαστό πρόσωπο της Παναγίας, της οποίας το παιδάκι παρουσιάζει κάτι το αληθινά Θείο και αξιοθαύμαστο για τη χαρούμενη εκφραστικότητά του. Η θαυμάσια αυτή εικόνα της ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΠΕΛΕΚΗΤΗΣ θυμίζει αναγέννηση». Το Μοναστήρι διακοσμήθηκε με θαυμάσιες βυζαντινές τοιχογραφίες υψηλής τέχνης, με αυστηρές μορφές και ζωηρά χρώματα. Είναι θαυμαστές κυρίως για την αδρή εκφραστικότητα των αγίων που εικονίζονται. Ιδιαίτερα αξιόλογο για τη διακοσμητική του αρμονία είναι και το ξυλόγλυπτο τέμπλο του.
Το Μοναστήρι για την περίτεχνη κατασκευή του και την ένδοξη ιστορία του, έχει ανακηρυχθεί «Ιστορικό Διατηρητέο Μνημείο». Δυστυχώς όμως, από τον πλούτο των εκκλησιαστικών κειμηλίων και της σπάνιας βιβλιοθήκης του, ελάχιστα σήμερα διασώζονται. Το Μοναστήρι πανηγυρίζει στις 15 Αυγούστου της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Τα τελευταία χρόνια ύστερα από σημαντικές πρωτοβουλίες των τοπικών φορέων και παραγόντων εξευρέθηκαν τα απαραίτητα χρηματικά ποσά και το μοναστήρι έχει ανακαινισθεί και αξιοποιηθεί συγκεντρώνοντας πλήθος προσκυνητών από ολόκληρη την Ελληνική επικράτεια, μέσα στο φορτισμένο από τη λατρεία τόσων αιώνων βαθιά κατανυκτικό περιβάλλον του. Στην Καρύτσα συνηθίζεται το βράδυ της παραμονής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου να γίνεται μεγάλο γλέντι με παραδοσιακούς χορούς και τραγούδια με την συμμετοχή των ντόπιων αλλά και πολλών επισκεπτών και παραθεριστών.
Ι.Μ. Κατουσίου
Το μοναστήρι Κατουσίου είναι αφιερωμένο στο «Γενέσιον της Θεοτόκου». Το όνομα Κατούσι πήρε από το συνοικισμό της Μεταμορφώσεως που ανήκει το μοναστήρι και που παλιά λεγόταν Κατούσι. Βρίσκεται παραπάνω από το χωριό Ανθηρό, προς τα σύνορα Καρδίτσας και Τρικάλων και σε υψόμετρο 1200 μέτρα. Σύμφωνα με μια παράδοση, κτήτορας του μοναστηριού ήταν ένας ιερομόναχος που του τελείωσαν τα χρήματα και οι κτίστες ήθελαν να φύγουν αφήνοντας τη δουλειά στη μέση. Την τελευταία όμως νύχτα ένα μαστορόπουλο είδε σε όνειρο την Παναγία που του υπέδειξε να σκάψει στο διπλανό βράχο, όπου και βρέθηκαν όσα χρήματα χρειάζονταν για την αποπεράτωση. Για το χρόνο που κτίστηκε το μοναστήρι, μια επιγραφή πάνω από το παράθυρο του αριστερού χορού αναφέρει το έτος 7171-1663 ενώ μια επιγραφή πίσω από μια εικόνα του τέμπλου γράφει : «Ιστορήθη το τέμπλο το έτος 1661». Ο ναός είναι μικρός, αληθινό κομψοτέχνημα. Είναι καμαροσκέπαστος και χωρίς τρούλο, αντί του οποίου πάνω από το σολέα είναι κυκλικό ημισφαίριο, όπου εικονίζεται ο Παντοκράτορας. Ο νάρθηκας προστέθηκε αργότερα (1784). Στην αίθουσα της τράπεζας, που είναι πάνω από το νάρθηκα, δεξιά και αριστερά είναι δυο μικρά θολωτά αγιογραφημένα παρεκκλήσια. Το ένα δεξιά των Αγίων Αναργύρων και το άλλο των Αγίων Ταξιαρχών, με τρούλο ημισφαιρικό και τα δυο. Ολόκληρος ο ναός είναι παντού αγιογραφημένος με βυζαντινές αγιογραφίες σπάνιας τέχνης που διατηρούνται μάλιστα σε άριστη κατάσταση. Το μοναστήρι είναι ενεργό σήμερα και έχει έναν ιερομόναχο-ηγούμενο (τον αρχιμ. Γεώργιο Αλευρά) και δυο δόκιμους.
