Αξιότιμοι κυρίες και κύριοι καλησπέρα σας,
Καταρχήν θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Σύλλογο Καρδιτσιωτών Ν. Φθιώτιδας «Ο ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗΣ» και το ΚΕΝΤΡΟ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ & ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ «Ο ΑΠΟΛΛΩΝ», για την τιμή που μου έκαναν να παρουσιάσω το βιβλίο «Γεύσεις και τοπικά παραδοσιακά προϊόντα της Καρδίτσας και της ευρύτερης περιοχής», Είμαι δε ιδιαίτερα χαρούμενος που θα παρουσιάσω ένα βιβλίο της φίλης μου Βασιλικής Κοζιού-Κολοφωτιά που είναι, ας μου επιτραπεί η έκφραση, ένας πραγματικός πολιτιστικός θησαυρός που συνδέει το χθες με το σήμερα και μας οδηγεί στο αύριο.
Πριν αναφερθώ στο βιβλίο, θεωρώ υποχρέωσή μου να αναφερθώ στο ΚΕΝΤΡΟ ΙΣΤΟΡΙΚΉΣ & ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ «Ο ΑΠΟΛΛΩΝ», που έκανε την εμφάνισή του πριν από δυόμιση (2,5) δεκαετίες στην πόλη της Καρδίτσας, μια πόλη που με φιλοξένησε για περίπου μια δεκαετία. Ήταν άνοιξη του 2008, όταν γνωρίστηκα για πρώτη φορά με το ζεύγος Κοζιού, δυο αξιόλογους Καρδιτσιώτες, που ήρθαν στο γραφείο μου να με καλέσουν να συμμετέχω ως ομιλητής στο συνέδριο που θα οργάνωναν το Φθινόπωρο στην πόλη. Αναφέρομαι για το 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο «ΓΥΝΑΙΚΑ & ΠΑΡΑΔΟΣΗ». Οργανώσαμε, μια και συμμετείχα στον οργανωτική και επιστημονική επιτροπή του συνεδρίου, ένα πολύ επιτυχημένο συνέδριο, το οποίο αποτέλεσε την αρχή μιας συνεργασίας που εξελίχθηκε σε φιλία τόσο με μέλη του ΑΠΟΛΛΩΝΑ αλλά κυρίως με το ζεύγος Κοζιού, δυο ανθρώπους ταπεινούς, δυο ανήσυχα πνεύματα, πολύ αποτελεσματικά σε ό,τι επιχειρούν, δυο ακούραστους διακόνους της παράδοσης και του πολιτισμού στην Καρδίτσα. Και η συνεργασία μας συνεχίστηκε με την επιτυχή διοργάνωση του 4ου Πανελλήνιου Συνεδρίου «ΛΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ & ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ» και συνεχίζεται με την οργάνωση του 5ου Συνεδρίου «ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ» για το οποίο η πρόσκληση έχει ήδη αναρτηθεί στο διαδίκτυο.
Η συμβολή, λοιπόν, του ΚΕΝΤΡΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΉΣ & ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ «Ο ΑΠΟΛΛΩΝ», στη διατήρηση, προβολή και διάδοση του πολιτισμού και της παράδοσης είναι μοναδική θα έλεγα όχι μόνο για την Καρδίτσα, όχι μόνο για τη Θεσσαλία, τολμώ να πω για όλη την Ελλάδα, με ένα αξιοθαύμαστο έργο που περιλαμβάνει μοναδικές εκδόσεις όπως:
- Δέκα (10) ψηφιακούς δίσκους (cd) με παραδοσιακή μουσική
- Τέσσερα (4) επιτυχημένα πανελλήνια συνέδρια, με την έκδοση ισάριθμων τόμων πρακτικών με τις εισηγήσεις και ήδη έχει προκηρυχθεί η διοργάνωση του 5ου συνεδρίου για το φθινόπωρο του 2015, για το οποίο είμαι σίγουρος ότι θα ξεπεράσει σε επιτυχία τα προηγούμενα
- Και βέβαια μια σειρά άλλων εκδηλώσεων όπως οι ΜΕΡΕΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ, εκθέσεις φωτογραφίας, παρουσιάσεις βιβλίων, θερινά σχολεία κλπ
Διαπιστώνει κανείς μια διαρκή και αέναη, δυναμική διακονία του λαϊκού πολιτισμού στη θεσσαλική πόλη της Καρδίτσας από τον ΑΠΟΛΛΩΝΑ.
Και περνάμε τώρα στο ενδιαφέρον πόνημα «Γεύσεις και τοπικά παραδοσιακά προϊόντα της Καρδίτσας και της ευρύτερης περιοχής», ένα βιβλίο που είναι προϊόν μακροχρόνιας επίπονης κι επίμονης εργασίας της συγγραφέως, της κας Κοζιού – Κολοφωτιά, της αγαπητής μας Βάσως.
Στις μέρες μας, παρατηρείται μια τόση πολύ και διάχυτη έντυπη και ηλεκτρονική πληροφορία, με έναν βομβαρδισμό των νεοελλήνων από βιβλία με αντικείμενο συνταγές και τεχνικές μαγειρικής, σε αυτοτελείς εκδόσεις, αλλά και περιοδικά ιδίου περιεχομένου τόσο σε επισυναπτόμενες προσφορές-ένθετα του κυριακάτικου και όχι μόνο τύπου, όσο και σε αυτοτελείς περιοδικές εκδόσεις που συχνά ακολουθούν την τηλεοπτική εκπομπή του εκδότη τους, συνήθως μάγειρα (chef). Φυσικά από τη μεριά μου δεν υπάρχει καμία μομφή ή διάθεση απαξίωσης των παραπάνω εκδόσεων, πολλές από τις οποίες είναι αξιολογότατες και στοχεύουν στην προβολή της κουζίνας διαφόρων περιοχών και γεωγραφικών χώρων. Θέλω όμως να επισημάνω την αξία και το μεγάλο ενδιαφέρον για το παραδοσιακό, το αυθεντικό, το γνήσιο, αυτό που διασώθηκε προφορικά στο διάβα των χρόνων και θεωρώ ότι απέναντι σε όλη αυτή την εκδοτική «υστερία», το βιβλίο της κας Κοζιού αποτελεί κάτι μοναδικό, για την Καρδίτσα, τη Θεσσαλία, την Κεντρική Ελλάδα, τη Ρούμελη. Κι αυτό γιατί μας θυμίζει τις ρίζες μας, την παράδοση, την ιστορία του γένους μας μέσα από τη διατροφή. Η κα Κοζιού κατέγραψε σε ένα καλαίσθητο τόμο με όμορφο φωτογραφικό υλικό τα τοπικά παραδοσιακά προϊόντα και συνταγές από την περιοχή της Καρδίτσας που διατηρήθηκαν και διαδόθηκαν για πολλά χρόνια από στόμα σε στόμα, από τη μάνα στην κόρη, από τη γιαγιά στην εγγονή.
Βέβαια η αστυφιλία, η εσωτερική δηλαδή μετανάστευση αλλά και η εξωτερική μετανάστευση, ερήμωσαν την ελληνική ύπαιθρο, άλλαξαν τον τρόπο ζωής των κατοίκων της πόλης, γεννήθηκε μια νέα καθημερινότητα με άγχος, ένα διαρκές τρέξιμο, ένα υπερκαταναλωτικό πρότυπο σε μια κακώς νοούμενη ανάπτυξη. Αναπτύχθηκε ένα άλλο πρότυπο ζωής στον νεοέλληνα με την εγκατάλειψη του παραδοσιακού τρόπου ζωής (δεκατιανό, μεσημεριανό), αναπτύχθηκαν τα ταχυφαγεία, πέρασε στην καθημερινότητά του το πρόχειρο φαγητό, το προμαγειρεμένο φαγητό, ως αποτέλεσμα της απουσίας όλη τη μέρα από το σπίτι, καθ’ όλη την εβδομάδα, με αποτέλεσμα η σύγχρονη οικογένεια να συγκεντρώνεται συνήθως μόνο στο κυριακάτικο τραπέζι. Ο σύγχρονος και μοντέρνος τρόπος ζωής και διατροφής, εκτός των προβλημάτων επικοινωνίας, δημιούργησε και προβλήματα υγείας, οπότε σταδιακά αναπτύχθηκε ή καλύτερα ανασύρθηκε στο προσκήνιο η παραδοσιακή ελληνική διατροφή, αυτή που έθρεψε αιώνες το γένος μας. Είναι η ίδια διατροφή που σήμερα προβάλλεται ως μεσογειακή και τείνει να γίνει μόδα.
Να λοιπόν ποια ανάγκη της σύγχρονης οικογένειας, της σημερινής μητέρας έρχεται να καλύψει το παρών βιβλίο. Να θυμίσει στους παλιούς , αλλά κυρίως να μάθει στους νέους απλές, φυσικές, υγιεινές αλλά και οικονομικές συνταγές με μεγάλη θρεπτική αξία.
Ξεφυλλίζοντας το βιβλίο ο αναγνώστης έχει τη δυνατότητα να βρει αυθεντικές, απλές μα τόσο ωφέλιμες συνταγές για φαγητά, γλυκά, λικέρ και πίτες. Βλέποντας τις καρδιτσιώτικες πίτες, που δεν διαφέρουν σε τίποτα από τις ρουμελιώτικες, παρά μόνο στο όνομα, για παράδειγμα η θεσσαλική μπατζίνα είναι η ρουμελιώτικη μαμαλίγκα, ο θεσσαλικός πλαστός είναι η ρουμελιώτικη μπαμπανέτσα, ενώ η κολοκυθομαμαλίγκα, η τραχανομναμαλίγκα και πολλά φαγητά είναι πανομοιότυπα ή ελάχιστα διαφοροποιούνται στις περιοχές της κεντρικής Ελλάδας.
Βλέποντας τις πίτες στο βιβλίο της αγαπητής Βάσως, θυμήθηκα τα καλοκαίρια που παιδί ερχόμουν για διακοπές στους παππούδες μου, σε χωριό της Λαμίας και πολλά πρωινά με ξύπναγε η πανδαισία των αρωμάτων που διαχέονταν σε όλη τη γειτονιά, από τη μυρωδιά της πίτας που έψηνε η συχωρεμένη η γιαγιά στον παραδοσιακό φούρνο, που προηγουμένως είχε ανάψει με πουρνάρες (κλαδιά από πουρνάρι). Και να σκεφτεί κανείς ότι η γιαγιά αυτά τα έκανε, όταν επέστρεφε από το χωράφι, που πήγαινε για να μαζέψει καπνό ή βαμβάκι, με το χέρι, όπως οι περισσότερες γυναίκες της γενιάς της. Πώς είναι δυνατό να ξεχάσει κανείς τη μυρωδιά και τη γεύση του φρεσκοψημένου αχνιστού ψωμιού από τον ξυλόφουρνο της γιαγιάς που με την ντομάτα από τον κήπο και με τη χωριάτικη φέτα (τυρί της γιαγιάς) αποτελούσε το καλύτερο δεκατιανό των παιδιών στο χωριό; Βάσω, το βιβλίο σου με συγκίνησε, γιατί με γέμισε θύμησες από τα χρόνια της αθωότητας και σε ευχαριστώ πολύ για αυτό.
Και δυστυχώς τις τελευταίες δεκαετίες, τα χρόνια της εικονικής οικονομικής ευμάρειας, όπως τελικά αποδείχθηκε για τον τόπο μας, οι σύγχρονες νοικοκυρές, όσες απέμειναν στα χωριά μας, περιμένουν κάθε πρωί να ακούσουν το κορνάρισμα του φούρναρη που έρχεται από την πόλη ή το διπλανό κεφαλοχώρι για να προμηθευτούν το ψωμί. Κι αυτό γιατί οι περισσότεροι φούρνοι στα χωριά γκρεμίστηκαν ως μια άλλη θυσία στον βωμό του «σύγχρονου» τρόπου ζωής του νεοέλληνα. Και σήμερα με την οικονομική κατάσταση της χώρας μας, αναγκαζόμαστε πλέον να προστρέξουμε σε αυτά που εγκαταλείψαμε, το σπιτικό φαγητό, τα σπιτικά παραδοσιακά ζυμαρικά (τραχανάς, χυλοπίτες), τις πίτες, τον οικογενειακό κήπο και τα προϊόντα του. Ίσως είναι το μοναδικό αλλά ουσιαστικό καλό που μας έκανε η κρίση. Γι αυτό και είπα ότι το βιβλίο αυτό φέρνει θύμησες στους παλιότερους, προσφέρει απλές και εύκολες λύσεις στο σήμερα (τη σύγχρονη νοικοκυρά, τη μάνα), στις καθημερινές ανάγκες σωστής και ωφέλιμης διατροφής και θα μας οδηγήσει το λαό μας με σιγουριά στο αύριο.
Εύχομαι να είναι καλοτάξιδο το βιβλίο σου, Βάσω. Και θεωρώ ότι δεν πρέπει να λείπει από την κουζίνα καμιάς νοικοκυράς, δεν θα πρέπει να λείπει από κανένα σπίτι.
Αυτός είναι ο λαϊκός πολιτισμός μας, η παράδοσή μας για τον οποίο αγωνίζεται επιτυχώς η κα Κοζιού πάνω από τέσσερις δεκαετίες και αυτόν, πιστέψτε με, ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ να μας τον πάρει κανείς!!!
Από το Γιώργο Ευθυμίου, Επ. Καθ. Τ.Ε.Ι. Στερεάς Ελλάδας, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων «Καραϊσκάκεια 2015 που διοργανώνει κάθε χρόνο με επιτυχία ο Σύλλογος Καρδιτσιωτών Φθιώτιδας
