Τμήμα για τις γυναίκες θύματα ενδοοικογενειακής βίας στο Κέντρο Γυναικών Καρδίτσας

Το Κέντρο Γυναικών Καρδίτσας ιδρύθηκε το 1992 και ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1993. Είναι Αστική μη Κερδοσκοπική Εταιρεία, η πλειοψηφία της οποίας ανήκει στο Δήμο Καρδίτσας. Διοικείται από 9μελές Διοικητικό Συμβούλιο. Έχει την έδρα του στον Δήμο Καρδίτσας, δραστηριοποιείται δε, στην ευρύτερη περιοχή του Νομού Καρδίτσας. Συμμετέχει σε περιφερειακά, εθνικά αλλά και σε διακρατικά δίκτυα προώθησης των ίσων ευκαιριών απασχόλησης για τις γυναίκες.

Ένα από τα τμήματα που λειτουργούν στο Κέντρο Γυναικών είναι το Τμήμα υποστήριξης γυναικών θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας και άλλων ευπαθών κοινωνικών ομάδων.

Το τμήμα λειτουργεί από τον Ιανουάριο του 2003. Η σπουδαιότητα και η αναγκαιότητα του αναδεικνύονται ιδιαιτέρως από το γεγονός ότι σ’ όλη την Περιφέρεια Θεσσαλίας δεν υπήρχε ανάλογο τμήμα.

Το τμήμα δια των στελεχών του – Ψυχολόγος, Κοινωνική Λειτουργός, Κοινωνιολόγος και Νομικός – πληροφορεί, συμβουλεύει – υποστηρίζει με ατομικές ή ομαδικές συνεδρίες, παραπέμπει, διαμεσολαβεί, συνηγορεί στις γυναίκες που απευθύνονται σ’ αυτό. Το τμήμα έχει ως στόχο την υποστήριξη των γυναικών που υφίστανται βία ή /και άλλων ευπαθών ομάδων και των παιδιών αυτών, που απειλούνται ή αντιμετωπίζουν το φάσμα της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Ειδικότερα οι στόχοι του τμήματος είναι:

• Η Στήριξη των γυναικών και των άλλων κοινωνικά ευπαθών ομάδων, τόσο σε ψυχολογικό όσο και σε συμβουλευτικό επίπεδο, έτσι ώστε να μπορέσουν να επιλύσουν τα ιδιαίτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν ενισχύοντας την αυτοεκτίμησή τους.

• Η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης και των αρμόδιων φορέων για αυτό το τόσο σοβαρό κοινωνικό πρόβλημα που συστηματικά αποσιωπάται , καθώς και η προτροπή προς τις γυναίκες – θύματα της βίας να σπάσουν το τείχος της σιωπής και να καταγγείλουν το γεγονός .

• Η πραγματοποίηση ερευνών και επιστημονικών μελετών για θέματα ισότητας των δυο φύλων και κακοποίησης των γυναικών

Προφίλ των γυναικών που απευθύνθηκαν για βοήθεια στο τμήμα

Το σύνολο των περιστατικών από τον Ιανουάριο του 2003 – Δεκέμβριο του 2011 αφορά σε 195 γυναίκες, ενώ το έτος 2012 στο τμήμα προστέθηκαν 33 περιστατικά γυναικών. Η ανάλυση όμως των δεδομένων σχετικά με την παροχή κοινωνικών υπηρεσιών δεν πρέπει να γίνεται μόνο υπό το πρίσμα των ποσοτικών χαρακτηριστικών, αλλά είναι απαραίτητο να ειδωθεί και να εξετασθεί σε αναλογία/αντιστοιχία με δύο βασικές παραμέτρους. Η πρώτη παράμετρος αφορά στα γεωγραφικά και πληθυσμιακά χαρακτηριστικά της περιοχής παρέμβασης, ενώ η δεύτερη παράμετρος σχετίζεται με την ψυχοσύνθεση και την δόμηση της προσωπικότητας κάθε ατόμου. Κάθε χρόνο λοιπόν το τμήμα διαχειρίζεται τις περιπτώσεις εισροών (νέα αιτήματα γυναικών) αλλά και τις διφορούμενες περιπτώσεις (γυναίκες οι οποίες από φόβο, ανασφάλεια, συναισθηματική εμπλοκή, παγίδευση και εξάρτηση επανέρχονται στη συμβουλευτική διαδικασία).

Ακολουθεί διαχωρισμός των περιπτώσεων σε 7 κατηγορίες ανάλογα με το πρόβλημα που αντιμετωπίζουν.

Το ποσοστό αυτών που προκύπτει από το σύνολο των περιστατικών έχει ως εξής:

Άγαμες γυναίκες: 1%

Γυναίκες με διαζύγιο: 3%

Γυναίκες σε διάσταση: 8%

Γυναίκες που δέχονται κακοποίηση: 29%

Προβλήματα στις σχέσεις ζευγαριών: 14,5%

Συμβουλευτική γονέων: 8%

Πένθος, κατάθλιψη, φοβίες, πανικός: 36,5%

Το μεγαλύτερο ποσοστό των γυναικών που απευθύνθηκαν στο Τμήμα υποστήριξης Γυναικών Ευπαθών Κοινωνικών Ομάδων του ΚΓΚ ήταν γυναίκες ηλικίας 35-50 ετών, μητέρες με ανήλικα παιδιά, απόφοιτες δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, χωρίς όμως να εργάζονται (άνεργες) αλλά ασφαλισμένες έμμεσα από τους συζύγους τους.

Αναλυτικά οι παρεχόμενες υπηρεσίες του τμήματος έχουν ως στόχο:

1. Την ενημέρωση, στήριξη και ενδυνάμωση των γυναικών που υφίστανται βία/κακοποίηση αναφορικά με:

• τις τακτικές του δράστη και την προβληματική συμπεριφορά του

• τις αρνητικές επιπτώσεις της σχέσης στα παιδιά

• τη συνειδητοποίηση των επιπτώσεων στην ψυχική της υγεία

Οι κακοποιημένες γυναίκες που απευθύνθηκαν στο τμήμα το εν λόγω χρονικό διάστημα (Ιανουάριος – Δεκέμβριος 2012) παρουσιάζουν συνεχώς αυξανόμενη τάση ως προς τον αριθμό των περιστατικών, λόγω κυρίως εξωγενών παραγόντων (π.χ οικονομική κρίση, αλλά της αύξησης των σχετικών αναφορών και καταγγελιών). Τα στελέχη του τμήματος διαχειρίστηκαν και παρείχαν συμβουλευτική υποστήριξη σε γυναίκες που αντιμετώπισαν διάφορες μορφές βίας (σωματική, ψυχολογική, συναισθηματική, σεξουαλική, οικονομική). Το προφίλ των κακοποιημένων γυναικών σκιαγραφείται από ήπιας μορφής περιστατικά (π.χ. χαμηλή αυτοεκτίμηση, ανασφάλεια, ενοχική διάθεση, αίσθημα μη βοήθειας) έως πιο σοβαρές ψυχικές διαταραχές (παθητική συμπεριφορά / θυματοποίηση, εμφάνιση ψυχοσωματικών συμπτωμάτων). Το στελεχιακό δυναμικό προσπάθησε μέσω εξατομικευμένων συναντήσεων αλλά και ομαδικών συνεδριών να τις ενδυναμώσει και να τις “οδηγήσει” στη λήψη ορθών αποφάσεων τόσο για την ψυχολογική τους ισορροπία όσο και για την ομαλή ανάπτυξη της ψυχοσύνθεσης των παιδιών τους.

Ειδικότερα η μέθοδος αντιμετώπισης περιστατικών κακοποιημένων γυναικών είναι η εξής:

1. Λήψη ιστορικού, αποσαφήνιση βασικών θεμάτων και αξιολόγηση αναγκών: Η πρώτη συνεδρία είναι πολύ σημαντική για την “οικοδόμηση” μιας ειλικρινούς σχέσης ανάμεσα σε θεραπευόμενη γυναίκα και σύμβουλο. Στη συνάντηση αυτή η γυναίκα προβαίνει (συνήθως για πρώτη φορά στη ζωή της) στη βιωματική αφήγηση των προβλημάτων βίας / κακοποίησης που αντιμετωπίζει. Κι είναι ακριβώς αυτό το σημείο, “η πρώτη φορά” εξωστρέφειας του συναισθηματικού κόσμου των κακοποιημένων γυναικών που καθιστά ιδιαίτερα δύσκολο το έργο της συμβούλου. Απαιτείται διακριτικότητα στην υποβολή των ερωτήσεων και λεπτότητα στον χειρισμό της κάθε περίπτωσης κατά τη διαδικασία που η σύμβουλος επιχειρεί να συλλέξει όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες προκειμένου να σχηματίσει άρτια και πολύπλευρη εικόνα της κατάστασης.

2. Επιδίωξη και εξασφάλιση αμοιβαίας συμφωνίας για την επίτευξη των στόχων:Στη συνέχεια η σύμβουλος αποσαφηνίζει ότι η ψυχική ισορροπία θα επέλθει αν η γυναίκα είναι αποφασισμένη να συνυπογράψει ένα “άτυπο συμβόλαιο” για την επίτευξη των στόχων (με την σύμβουλο), προσανατολισμένο στην αμφότερη εμπιστοσύνη, ασφάλεια, αποδοχή, κατανόηση και σεβασμό.

3. Εξατομικευμένη διάγνωση και αξιολόγηση αναγκών και υφιστάμενων ικανοτήτων / δεξιοτήτων και αποκτηθέντων προσόντων:Στη συνάντηση αυτή η σύμβουλος ενδιαφέρεται κυρίως για τις “κρυμμένες δυνάμεις” & δυνατότητες της γυναίκας οι οποίες μπορούν ν΄ αποτελέσουν μοχλό εσωτερικής ενδυνάμωσης και αφετηρία επαγγελματικής αποκατάστασης.

4. Κατάρτιση ατομικού σχεδίου δράσης: Με κεντρικό άξονα την αποφασιστικότητα της γυναίκας να απαλλαγεί από το ενδοοικογενειακό ή συντροφικό καταπιεστικό – καταστροφικό περιβάλλον καταρτίζεται το ατομικό σχέδιο δράσης, το οποίο περιλαμβάνει τα βήματα και τη διαδικασία που θ΄ ακολουθηθεί για την ψυχική ισορροπία της ωφελούμενης και (όπου απαιτείται) την ομαλή ανάπτυξη των παιδιών της.

5. Ενημέρωση και πληροφόρηση για εργασιακά, θεσμικά και νομικά ζητήματα: Η συμβουλευτική διαδικασία των γυναικών που δέχονται βία στηρίζεται σε μια δέσμη αλληλοσυμπληρούμενων ενεργειών. Η γυναίκα εκτός από την ψυχολογική ενίσχυση και την ηθική τόνωση που τη συνεπικουρεί σε όλα τα στάδια της εσωτερικής ταλάντευσης (ποτέ η διακοπή μιας σχέσης δεν είναι απλή υπόθεση), λαμβάνει υποστήριξη τόσο σε επίπεδο εργασιακής ένταξης – επανένταξης όσο και σε επίπεδο νομικής κάλυψης-επίλυσης του ζητήματος.

6. Διασύνδεση με εξειδικευμένες υπηρεσίες / δομές κατάρτισης, απασχόλησης και παροχής κοινωνικής προστασίας και την παραπομπή σε υπηρεσίες και παροχές προνοιακού χαρακτήρα αυτές, όπου απαιτείται:

Η ιδιαιτερότητα και η μοναδικότητα των περιπτώσεων με τις οποίες ασχολήθηκε το τμήμα απαιτούσε πολλές φορές την ανάπτυξη επαγγελματικών δεξιοτήτων ή την καλλιέργεια υφιστάμενων κλίσεων των γυναικών, καθώς και την παροχή υπηρεσιών προνοιακού χαρακτήρα, προκειμένου ν΄ αντιμετωπίσουν τα αρχικά στάδια της νέας πραγματικότητας.

7. Δημιουργία εναλλακτικών λύσεων στο πρόβλημα: Βασική υποχρέωση και μέριμνα της συμβούλου καθ΄ όλη τη διάρκεια της συμβουλευτικής διαδικασίας των γυναικών είναι η παρουσίαση όλων των εναλλακτικών επίλυσης τους προβλήματος. Είναι κατά κύριο λόγο διαδραστική διαδικασία και περιλαμβάνει κυρίως διάλογο και σκέψη.

8. Εξέταση των πιθανών επιπτώσεων κάθε εναλλακτικής: Η εμπερία της συμβούλου θα βοηθήσει την γυναίκα ν΄ αποκτήσει σφαιρική άποψη επί των συνεπειών (θετικών ή αρνητικών) που συνεπάγεται η λήψη των προσωπικών της αποφάσεων.

9. Επαναξιολόγηση στόχων, εναλλακτικών και επιπτώσεων: Αρκετές φορές απαιτείται (λόγω εσωτερικών διλλημάτων/συγκρούσεων ή εξωγενών αλλαγών/μεταβλητών) η επαναξιολόγηση των στόχων και η επανακατάρτιση του ατομικού σχεδίου δράσης.

10. Λήψη απόφασης ή πραγματοποίηση επιλογής: Το στάδιο αυτό θεωρείται το πλέον καθοριστικό για την εξελικτική πορεία των γυναικών, καθώς θα πρέπει να πάρουν οι ίδιες την ευθύνη της ανατροπής ή όχι των υφιστάμενων δεδομένων. Είναι το στάδιο της ανάσχεσης φυλικών στερεοτύπων, της υπέρβασης ηθικών αναστολών και της αναχαίτισης περιβαλλοντικών επιρροών.

11. Παρακολούθηση (Follow–up): Η παρακολούθηση των γυναικών που δέχονται τη βοήθεια από τα στελέχη του ΚΓΚ είναι μια δυναμική διαδικασία και πραγματοποιείται σε όλες τις φάσεις της συμβουλευτικής διαδικασίας.

Αξίζει να σημειωθεί επίσης, ότι το τμήμα ανταποκρίθηκε, δίνοντας βασικές κατευθυντήριες γραμμές και σε περιπτώσεις γυναικών οι οποίες εξέφρασαν τηλεφωνικά (λόγω της αποφυγής προσωπικής έκθεσης ή της απόστασης) την ανάγκη ενημέρωσης για θέματα ενδοοικογενειακής βίας, η/και ξενώνων φιλοξενίας. (Στις περιπτώσεις αυτές αποσαφηνίστηκε ότι η τηλεφωνική επικοινωνία δεν υποκαθιστά την φυσική παρουσία)

2. Την ενημέρωση, στήριξη και ενδυνάμωση ευπαθών κοινωνικά ομάδων γυναικών (μετανάστες, παλιννοστούντες, κλπ)

Στο τμήμα απευθύνθηκαν το προηγούμενο έτος 2 γυναίκες οι οποίες αντιμετώπιζαν προβλήματα κοινωνικής περιθωριοποίησης και εργασιακού αποκλεισμού λόγω των πολιτισμικών, και εθνικών τους ιδιαιτεροτήτων. Βασικός στόχος των στελεχών του τμήματος ήταν η συνέργεια και η μεθοδικότητα προκείμενου να αρθούν τα εμπόδια που έμμεσα ευθύνονται για την δυσχερή προσβασιμότητα των ωφελουμένων σε βασικά αγαθά και υπηρεσίες.

3. Την ενημέρωση, στήριξη και ενδυνάμωση γυναικών με ψυχολογικά προβλήματα λόγω οικογενειακών δυσχερειών (θάνατος συγγενικού προσώπου, εφηβικές διαταραχές, παραβατικότητα ανηλίκων κλπ)

Το στελεχιακό δυναμικό του τμήματος αντιμετώπισε επίσης και 22 περιπτώσεις γυναικών οι οποίες αναζητούσαν υποστήριξη σε ψυχολογικό επίπεδο λόγω της αιφνίδιας ή φυσιολογικής απώλειας κάποιου συγγενικού τους προσώπου. Άλλωστε η διαχείριση του πένθους, δεν είναι μία εύκολη διαδικασία. Κάθε άνθρωπος ενεργεί, συναισθάνεται και σκέφτεται διαφορετικά για την απώλεια. Η στήριξη που απαιτείται σε περίπτωση που το άτομο δεν μπορεί να επιστρέψει στην καθημερινότητα, χρειάζεται να έχει και εξειδικευμένη προσέγγιση.

Επίσης υπήρχαν και περιπτώσεις γυναικών που ζήτησαν τη βοήθεια των συμβούλων προκειμένου να λάβουν οδηγίες σχετικά με τη διαχείριση επικοινωνιακών προβλημάτων μέσα στην οικογένεια. Η ανισορροπία που προκαλείται από την αλλαγή συμπεριφοράς κάποιου μέλους μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ψυχολογία της γυναίκας (μητέρας – συζύγου) και να αναζητήσει την υποστήριξη των ειδικών προκειμένου ν΄ αναδιοργανωθούν οι σχέσεις και να επανέλθει η ενδοοικογενειακή ηρεμία.

4. Την πληροφόρηση – ευαισθητοποίηση του μαθητικού πληθυσμού σχετικά με το σχολικό εκφοβισμό, την διαχείριση άγχους και του έμφυλου επαγγελματικού προσανατολισμού.

Βασικός στόχος του στελεχιακού δυναμικού του τμήματος κατά τη χρονική περίοδο Ιανουάριος – Δεκέμβριος 2012 ήταν η εξωστρέφεια και η παρεμβατική δραστηριότητα σε θέματα που άπτονται της εφηβικής ηλικίας (διαχείριση άγχους, επαγγελματικός προσανατολισμός) αλλά και της ομαλούς λειτουργίας της σχολικής κοινότητας (σχολική βία – bullying). Οι εισηγήσεις που πραγματοποιήθηκαν στα σχολεία του νομού, απευθύνθηκαν στους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές, προκειμένου να υπάρξει μια ολοκληρωμένη και αποτελεσματική προσέγγιση των θεμάτων αυτών τα οποία έχουν άμεση σχέση με την σωστή ανάπτυξη των παιδιών, την διαχείριση παραβατικών συμπεριφορών και κατ΄ επέκταση την υποστήριξη και προαγωγή της εκπαίδευσης.

Ειδικότερα τα θεματικά αντικείμενα που αναπτύχθηκαν από τα στελέχη ήταν τα εξής:

• Παρουσίαση – συζήτηση στην τάξη για τον ορισμό & τις μορφές της ενδοσχολικής βίας και του εκφοβισμού

• Παρουσίαση – συζήτηση για τις επιπτώσεις του εκφοβισμού

• Ενημέρωση σχετικά με το γιατί η ενδοσχολική βία και ο εκφοβισμός δεν είναι αποδεκτά από το σχολείο

• Τρόποι & προτάσεις για πρόληψη φαινομένων αντικοινωνικής συμπεριφοράς

• Παροχή ευκαιριών για θετική έκφραση της επιθετικότητας (π.χ. μέσω των αθλημάτων)

• Ευαισθητοποίηση και συνεργασία με τους γονείς, προκειμένου να σταματήσει ο κύκλος αναπαραγωγής και ενθάρρυνσης της ενδοσχολικής βίας

• Διαχείριση άγχους – μαθητών και ο ρόλος του γονέα

Ακολουθεί αναλυτική καταγραφή των παρεμβάσεων που έγιναν στις σχολικές μονάδες

6/03/2012: Ομιλία στους μαθητές του 5ου Γυμνασίου Καρδίτσας με θέμα «Σχολικός Εκφοβισμός- Bullying».

28/03/2012: Ομιλία στο 4ο Δημοτικό Σχολείο Καρδίτσας, στους μαθητές της Ε΄ και ΣΤ΄ τάξης, με θέμα «Σχολικός Εκφοβισμός- Bullying».

30/03/2012: Ομιλία στο Δημοτικό Σχολείο Αγίας Τριάδας, στους μαθητές της Γ΄, Δ΄, Ε΄ και ΣΤ΄ τάξης, με θέμα «Σχολικός Εκφοβισμός- Bullying».

2/04/2012: Ομιλία στο Δημοτικό Σχολείο Ιτέας, στους μαθητές της Δ΄, Ε΄ και ΣΤ΄ τάξης, με θέμα «Σχολικός Εκφοβισμός- Bullying».

3/04/2012: Ενημέρωση για τις δράσεις του Κέντρου Γυναικών και ειδικότερα του Τμήματος Υποστήριξης Γυναικών Ευπαθών Κοινωνικών Ομάδων, στους μαθητές της Ά τάξης του 4ου Λυκείου στο πλαίσιο ενός project με θέμα η επιλογή επαγγέλματος σύμφωνα με το φύλο.

4/04/2012: Ομιλία στο Δημοτικό Σχολείο Βλοχού, στους μαθητές της Γ΄, Δ΄, Ε΄ και ΣΤ΄ τάξης, με θέμα «Σχολικός Εκφοβισμός- Bullying».

5/04/2012: Ομιλία στους μαθητές του Γυμνασίου-Λυκείου Ιτέας με θέμα «Σχολικός Εκφοβισμός- Bullying».

6/04/2012: Ομιλία στο 1ο Λύκειο Καρδίτσας στους μαθητές της Γ΄ τάξης με θέμα « Η διαχείριση του άγχους κατά την περίοδο των πανελληνίων εξετάσεων».