«Όλοι θέλουν να καταλάβουν τη ζωγραφική. Γιατί δεν προσπαθούν να καταλάβουν το κελάηδημα των πουλιών; Τους αρέσει η νύχτα, ένα λουλούδι, τόσα πράγματα γύρω τους, χωρίς να τα καταλαβαίνουν. Γιατί πρέπει οπωσδήποτε να καταλάβουν τη ζωγραφική;»
Π. Πικάσο
Η ζωγραφική είναι τέχνη ευρηματική που σε κάνει να ταξιδεύεις, να οραματίζεσαι, να δημιουργείς, να αναπολείς, να συνθέτεις κόσμους και αξίες, να παίζεις με τα χρώματα και τα σχήματα, διαμορφώνοντας κόσμους της φαντασίας, φυσικούς ή υπερβατικούς, που σε κάνει πιο ευαίσθητο, πιο παρατηρητικό, πιο εκλεκτικό. Η εισαγωγή αυτή γράφεται με αφορμή τη συνέντευξη της εφημερίδας «Γνώμη» στον Καρδιτσιώτη ζωγράφο Νίκο Γκαμαλέτσο, που άνοιξε για μας την πόρτα του εργαστηρίου του και μας εξέθεσε ένα δείγμα της δουλειάς του, της δικής του οπτικής, της δικής του προσπάθειας που ξεπερνά την πεζή και τετριμμένη πραγματικότητα, βρίσκει δημιουργικά διέξοδο στον κόσμο της εικαστικής τέχνης. Ας δούμε λοιπόν τη γοητευτική ιστορία της ζωγραφικής από τη συνέντευξη που ακολουθεί, έχοντας στο νου μας ότι κι εμείς μετέχουμε έμμεσα ή άμεσα στην εξέλιξή της, καθορίζοντας τη στάση μας όχι μέσα από εισαγόμενα ερμηνευτικά σχήματα, αλλά εξερευνώντας αυτό τον κόσμο ισότιμα και εξαρχής.
Ερ.: Πότε καταλάβατε ότι έχετε έφεση στη ζωγραφική και πότε ξεκινήσατε να ζωγραφίζετε;
Ν. Γκαμαλέτσος: Θα ήταν κοινότοπο να πω πως ξεκίνησα να ζωγραφίζω από μικρό παιδί, γιατί όλα τα παιδιά ζωγραφίζουν. Η αλήθεια είναι ότι και εγώ ζωγράφιζα, ιδιαίτερα όμως στα γυμνασιακά μου χρόνια είχα αναπτύξει μια ιδιαίτερη αγάπη στη ζωγραφική και επειδή ήμουν λιγάκι ζωηρός στο σχολείο, συνήθιζα να ζωγραφίζω φιγούρες των ηρώων της επανάστασης του ’21 και να τις κολλώ στους τοίχους της τάξης, προκειμένου να αποσπώ καλύτερους βαθμούς από τους καθηγητές μου. Αυτό αργότερα, όταν πέρασε στο Πανεπιστήμιο, έτυχε εκεί να γνωρίσω κάποια παιδιά από τη Σχολή Καλών Τεχνών, που μέσα από τις συζητήσεις μου ενίσχυσαν αυτή την έφεση που είχα από το Γυμνάσιο. Στη συνέχεια έκανα κάποια σχέδια τα οποία έδειχνα στους φίλους μου και όταν τελείωσα τις σπουδές και γύρισα στην Καρδίτσα είχα ήδη συνδεθεί με μια ομάδα ζωγράφων που όλοι μαζί βάλαμε ως στόχο ένα φιλόδοξο σχέδιο να φτιάξουμε μια ομάδα πιο συγκροτημένη, η οποία εν συνεχεία έφτιαξε τον Εικαστικό Όμιλο Καρδίτσας και μέσα από τις δραστηριότητές του, μας δόθηκε η δυνατότητα να συζητάμε για τη δουλειά μας, να βγαίνουμε όλοι μαζί στη φύση να ζωγραφίζουμε κλπ, έως ότου κάποια στιγμή το 1995, όντας μέλος του Δ.Σ. του Εικαστικού Ομίλου και γνωρίζοντας ήδη τον μετέπειτα δάσκαλό μου, Θεόδωρο Πάντο ο οποίος ηγούνταν μιας ομάδας παιδιών εδώ στην Καρδίτσα, ερχόμενος συχνά στην πόλη μας μάς μύησε περισσότερο στον κόσμο της ζωγραφικής, μας έμαθε να ζωγραφίζουμε και όλη μου αυτή η παιδεία σταμάτησε το 2001. Από τότε ουσιαστικά απογαλακτίστηκα και άνοιξα το εργαστήριο αυτό.
Ερ.: Από το 2001 λοιπόν λειτουργείτε ατομικά και συμμετέχετε κατά καιρούς στις ομαδικές εκθέσεις που γίνονται στον Εικαστικό Όμιλο Καρδίτσας ή όπου αλλού. Αν μπορούσαμε να αναφέρουμε έναν αριθμό έργων που έχετε φτιάξει από το 2001 μέχρι και σήμερα, ποιος θα ήταν αυτός;
Ν. Γκαμαλέτσος: Το θέμα δεν τίθεται σε καμία περίπτωση ποσοτικά. Διότι, για παράδειγμα, από το 2001 έως και σήμερα που μιλάμε, έχουν μεσολαβήσει τρεις εκθέσεις στις οποίες για να κάνεις μια καλή παρουσία χρειάζεται ένας ικανός αριθμός έργων. Μ’αυτή λοιπόν την έννοια υπάρχει ένας πολύ σημαντικός αριθμός έργων.
Ερ.: Από τις οποίες (εκθέσεις) φαντάζομαι, τα περισσότερα έργα έχουν πωληθεί. Μόνο στην Καρδίτσα;
Ν. Γκαμαλέτσος: Σ’ όλη την Ελλάδα και μερικά έχουν πουληθεί εκτός Ελλάδος.
Ερ.: Τα θέματα που συνήθως ζωγραφίζεται τι είναι;
Ν. Γκαμαλέτσος: Αν το προσεγγίζαμε αυτό θεματολογικά, με την έννοια δηλαδή του τι απεικονίζουν, θα έλεγα ότι είναι κυρίως τοπία, προσωπογραφίες, νεκρές φύσεις, φιγούρες.
Ερ.: Από πού αντλείται τη θεματολογία σας; Από τι είστε επηρεασμένος; Πάντα ζωγραφίζατε τα ίδια θέματα και επί εποχή Πάντου;
Ν. Γκαμαλέτσος: Όταν ένας μαθητής κάνει μαθήματα ζωγραφικής, η ζωγραφική είναι σχέδιο. Τα σχέδια αυτά είναι είτε προσωπογραφίες, είτε τοπία. Όλα αυτά έχουν ένα σχέδιο πάνω τους. Συνήθως τα σχέδια που φτιάχνουν οι ζωγράφοι είναι τα ίδια. Αν δούμε στην ιστορία της ζωγραφικής υπήρξαν ζωγράφοι που έφτιαχναν πορτρέτα, ταυτόχρονα έφτιαχναν τοπία, νεκρές φύσεις. Για παράδειγμα ο Σεζάν ήταν ένας χαρακτηριστικός εκπρόσωπος της πολύ-διάστασης του θέματος που παρουσίαζε. Έφτιαχνε τα πάντα. Και όχι μόνο αυτός. Αν όμως το δούμε με την έννοια της κατακτημένης επιδεξιότητας σε κάποιο θέμα όπου εξαιτίας αυτής της επιδεξιότητας κάποιος προσπαθεί να πλασαριστεί σαν «ειδικός επί του είδους», τότε αυτό αποκρύπτει μια πονηριά. Αν δηλαδή κάποιος εμφανίζεται ως πορτρερίστας, αυτό σημαίνει ότι θέλει να πλασάρετε έτσι στην αγορά για να έχει ένα ικανοποιητικό έσοδο και ότι έχει κατακτήσει τα πάντα γύρω από τα θέμα αυτό. Έτσι σου δίνουν την εντύπωση ότι είναι τόσο εξειδικευμένοι όσο τους θέλει και η ίδια η αστική κοινωνία, η οποία κατευθύνει τον άνθρωπο στο να παράγει ο ίδιος ένα και μοναδικό προϊόν στο οποίο θα είναι πολύ εξειδικευμένος.
Ερ.: Σαν απλός άνθρωπος που δεν έχει ιδιαίτερες γνώσεις πάνω στην τέχνη, όταν κοιτάζω έναν πίνακα τι θα πρέπει να καταλάβω; Τι σκεφτόταν ο καλλιτέχνης όταν τον ζωγράφιζε; Ποιο είναι το βαθύτερο νόημα του πίνακα; Για παράδειγμα κοιτώντας «Τα λιωμένα ρολόγια» (The Persistence of Memory) του Dali τι πρέπει να καταλάβω;
Ν. Γκαμαλέτσος: Βάλατε πολλά ζητήματα τώρα. Ο Dali ήταν μια εξαιρετική περίπτωση καλλιτέχνη. Ήταν εκπρόσωπος ενός κινήματος, του σουρεαλισμού, που για να το κατανοήσουμε (το κίνημα του σουρεαλισμού) θα πρέπει να κατανοήσουμε αρχικά τι ήθελε ο σουρεαλισμός εκείνη την εποχή να παρουσιάσει. Σε κάθε περίπτωση δηλαδή θα πρέπει να έχουμε κάποιες γνώσεις. Όταν κάποιος επισκέπτεται μια έκθεση και βλέπει μπροστά του έναν πίνακα, αυτή η φάση κατά την οποία βλέπει το έργο είναι το σημείο άφιξής του. Με το σημείο άφιξης εννοώ το σημείο της κατακτημένης του κουλτούρας. Ο καθένας μας πάει με κάποια εφόδια για να δει ένα έργο. Επομένως όταν κάποιος καλείται να δει ένα έργο τέχνης σαν αυτό που αναφέραμε του Dali, εάν δεν έχει την αντίστοιχη κουλτούρα δεν θα καταλάβει τίποτα. Θα καταλάβει κάποια άλλα έργα τα οποία είναι ανάλογα της κατακτημένης του κουλτούρας. Επομένως για να καταλάβει κάποιος ένα έργο ζωγραφικής πρέπει να ξέρει τι είναι η ζωγραφική, τι υλικά χρησιμοποιούνται, ποια είναι τα στοιχεία εκείνα που κάνουν τη ζωγραφική να είναι ζωγραφική και πως ένα έργο ζωγραφικό, είναι ένα ζωγραφικό έργο τέχνης.
Ερ.: Δηλαδή με ποια κριτήρια πρέπει να επιλέγουμε ένα έργο τέχνης για να το βάλουμε στο σπίτι μας; Όχι φυσικά με το αν ταιριάζει με το χαλί ή τον καναπέ μας!
Ν. Γκαμαλέτσος: Κάποιος που θα επιλέξει ένα έργο, θα είναι αντίστοιχο και ευθέως ανάλογο με την κουλτούρα του. Ότι κουλτούρα έχει κάποιος, τέτοιο έργο θα πάρει! Αν δείξεις σε κάποιον ένα έργο που έχει πλαστικά στοιχεία επάνω του -που η ζωγραφική τα ζητά αυτά- και του πεις ότι αυτό το έργο είναι καλό, αν δεν καταλάβει ή δεν γνωρίζει για τα στοιχεία αυτά, δεν πρόκειται να το πάρει. Όλα τελικά είναι θέμα της κατακτημένης κουλτούρας του καθενός.
Ερ.: Τονίζοντας ξανά ότι δεν έχω ιδιαίτερες σχέσεις με την τέχνη, θα ήθελα να ρωτήσω κάτι που αναρωτιέται πιστεύω και ο περισσότερος κόσμος. Θα πάρω ως παράδειγμα το πιο γνωστό έργο του Πικάσο, την «Guernica», όπου είναι ένας πίνακας τεραστίων καταρχήν διαστάσεων, χαρακτηρισμένος από όλους ως το κορυφαίο έργο τέχνης όλων των εποχών. Για τους απλούς ανθρώπους το συγκεκριμένο έργο είναι πολλές φιγούρες και πολλά νοήματα ανακατεμένα σε έναν πίνακα. Γιατί αν έναν αντίστοιχο μπερδεμένο πίνακα έφτιαχνε ένας άσημος ζωγράφος θα χαρακτηριζόταν από τους κριτικούς ως «βλακεία» και η «Guernica» είναι κορυφαίο;
Ν. Γκαμαλέτσος; Θα πω ξανά ότι είπα παραπάνω. Επίσης είναι θέμα κουλτούρας. Το συγκεκριμένο έργο φτιάχτηκε στην περίοδο του εμφυλίου πολέμου της Ισπανίας και συγκλόνισε τόσο πολύ τον καλλιτέχνη που θέλησε να παρουσιάσει την φασιστική θηριωδία με τον τρόπο αυτόν που τελικά την παρουσίασε. Κατά καιρούς οι ζωγράφοι έχουν αποτυπώσει πολλά συγκλονιστικά γεγονότα που υπήρξαν στην ιστορία της ανθρωπότητας. Η φόρμα και τα πλαστικά μέσα που χρησιμοποίησε ο Πικάσο για τη δημιουργία αυτού του έργου ήταν αποτέλεσμα μιας συνεχούς διαδικασίας «ανακάλυψης» από τον ίδιο, ο οποίος αναιρούσε τα παλιά. Νέα στοιχεία δηλαδή στα πλαστικά μέσα. Από την άποψη αυτή και μόνο το έργο γίνεται συγκλονιστικό.
Ερ.: Για να γίνει κάποιος ένας διάσημος και πετυχημένος καλλιτέχνης, τι χρειάζεται; Το σωστό timing ή έναν καλό manager;
Ν. Γκαμαλέτσος: Η σκληρή δουλειά. Δεν είναι αυτοσκοπός να γίνει κάποιος διάσημος. Στο δικό μου κόσμο η έννοια της διασημότητας δεν είναι αυτοσκοπός. Ο ζωγράφος είναι η πραγμάτωση του ιδιωτικού χαρακτήρα του ανθρώπου. Δηλαδή το είδος «άνθρωπος» κατά τον Αριστοτελικό όρο είναι ένα ζώο πολιτικό. Με την πιο κυριολεκτική έννοια. Όχι απλά ένα εξωστρεφές κοινωνικό ζώο αλλά ένα ζώο που η εξωτερίκευσή του γίνεται μόνο μέσα στην κοινωνία. Επομένως όταν ο άνθρωπος πραγματώνει το είδος του τα βγάζει καλλιτεχνικά. Άρα λοιπόν η επιδίωξη του ζωγράφου θα είναι να ζωγραφίζει όχι να γίνει διάσημος.
Ερ.: Στο δικό σας εργαστήριο παραδίδεται μαθήματα σε παιδιά, ή είναι ένας εντελώς προσωπικός χώρος;
Ν. Γκαμαλέτσος: Είναι εντελώς προσωπικό χώρος, δεν κάνω μαθήματα.
Ερ.: Δεν το αναφέρω για βιοποριστικούς λόγους, αλλά για τη μετάδοση των γνώσεων που έχετε αποκτήσει τόσα χρόνια στη νέα γενιά.
Ν. Γκαμαλέτσος: Σε καθαρά εικαστικού είδους παρεμβάσεις δεν έχω κάνει μαθήματα, σε άλλους είδους παρεμβάσεις που αφορούν επί παραδείγματι στον πολιτισμό, έχω κάνει (διαλέξεις, σεμινάρια κλπ).
Ερ.: Δεν θα σας ενδιέφερε να αποκτήσετε έναν μεγαλύτερο χώρο όπου θα στεγάζετε το δικό σας προσωπικό εργαστήρι και έναν ακόμη χώρο όπου θα φιλοξενείτε τη νέα γενιά που έχει τέτοιες καλλιτεχνικές ανησυχίες;
Ν. Γκαμαλέτσος: Δεν διαθέτω τόσο πολύ χρόνο για να ασχοληθώ με κάτι τέτοιο.
