Η επιχειρηματικότητα έχει πλέον αναγνωριστεί ως ένας σημαντικός παράγοντας οικονομικής ανάπτυξης, καθώς αποτελεί πηγή καινοτομίας και δημιουργίας θέσεων εργασίας και είναι το σύνολο εκείνων των δραστηριοτήτων που αφορούν στη δημιουργία νέων επιχειρήσεων, στην ανανέωση των ήδη υφιστάμενων και στην εισαγωγή νέων προϊόντων και τεχνολογιών. Ορίζεται, επίσης, ως η αναζήτηση επιχειρηματικών ευκαιριών και η προσπάθεια μετατροπής της πρωτοβουλίας σε αποτέλεσμα και της ιδέας σε πράξη, με σκοπό τη δημιουργία οικονομικού κέρδους.
Τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί ένα φαινόμενο σε όλη την Ευρώπη που στη βιβλιογραφία αναφέρεται ως «Ευρωπαϊκό παράδοξο»και είναι η αδυναμία του παραγωγικού συστήματος να εκμεταλλευθεί τα αποτελέσματα της επιστημονικής έρευνας. Δηλαδή, ενώ η παραγόμενη γνώση, οι καινοτομίες και η τεχνολογία αιχμής αυξάνονται με ταχύτατους ρυθμούς, μένουν σε μεγάλο βαθμό αναξιοποίητα από την παραγωγική διαδικασία. Πολλοί επιστήμονες εκτιμούν ότι αυτό το κενό μεταξύ της ακαδημαϊκά παραγόμενης γνώσης και της παραγωγικής διαδικασίαςγεφυρώνει η επιχειρηματικότητα, που αναδεικνύεται έτσι σε ένα παράγοντα κλειδί για την ανάπτυξη, καθώς μεταξύ των άλλων είναι ο μηχανισμός με τον οποίο μετασχηματίζονται οι ιδέες και η παραγόμενη γνώση σε προϊόντα και υπηρεσίες.
Πρόσφατα, στον όρο της επιχειρηματικότητας έχει συμπεριληφθεί η έννοια της επιχειρηματικής νοοτροπίας. Η προτίμηση της αυτοαπασχόλησης ως επαγγελματικής επιλογής, η προθυμία ανάληψης κινδύνων, η αντίληψη των επιχειρηματικών ευκαιριών και η ερμηνεία τους, με βάση τη δημιουργικότητα και τη φαντασία, αποτελούν ορισμένα χαρακτηριστικά της επιχειρηματικής νοοτροπίας. Και η νοοτροπία, όπως και οι δεξιότητες και οι αντιλήψειςκαλλιεργούνται μέσα από το εκπαιδευτικό σύστημα. Ή αυτό θα έπρεπε τουλάχιστον να συμβαίνει.
Η εκπαίδευση με στόχο την προώθηση του επιχειρηματικού πνεύματος των νέων αποτελεί έναν τομέα, ο οποίος έχει επεκταθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, αρχικά στις ΗΠΑ και στη συνέχεια στην Ευρώπη και σε άλλες χώρες καιαφορά στην καλλιέργεια των δεξιοτήτων και του τρόπου σκέψης των εκπαιδευομένων ώστε να είναι σε θέση να μετατρέπουν δημιουργικές ιδέες σε επιχειρηματική δράση. Πρόκειται για μια βασική ικανότητα για όλους τους εκπαιδευόμενους η οποία προάγει την προσωπική ανέλιξη, την ενεργό συμμετοχή των πολιτών, την κοινωνική ένταξη και την απασχολησιμότητα.
Οι φορείς χάραξης πολιτικής στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αναγνωρίζοντας ολοένα και περισσότερο το ρόλο της επιχειρηματικότητας στη μείωση της ανεργίας και στην επίτευξη υψηλότερων επιπέδων οικονομικής ανάπτυξης και καινοτομίας, τονίζουν ιδιαίτερα τη σημασία της εκπαίδευσης για την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και δίνουν έμφαση στην αναγκαιότητάτης.Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δίνει τις κατευθυντήριες οδηγίες, όμως εξαρτάται από την κάθε χώρα σε τι βαθμό θα τις ενσωματώσει στο θεσμικό της πλαίσιο ανάλογα με τις προτεραιότητές της, με συνέπεια να υπάρχουν μεγάλες διαφοροποιήσεις μεταξύ των κρατών- μελών.
Στην περιοχή μας εξελίσσονται τα τελευταία χρόνια σημαντικές πρωτοβουλίες στον τομέα της επιχειρηματικότητας γενικά αλλά και της επιχειρηματικής εκπαίδευσης ειδικότερα, όπως είναι το οικοσύστημα συνεργατισμού και επιχειρηματικότητας, τα ευρωπαϊκά προγράμματα που υλοποιούνται από πολλούς φορείς καθώς και μεμονωμένες πρωτοβουλίες φορέων. Και ενώ σαν παραδείγματα είναι αξιόλογα, δεν μπορούν να προκαλέσουν την επιθυμητή κοινωνική αλλαγή γιατί γίνονται σε μικρή κλίμακα, με αποτέλεσμα να μην έχουν τον προσδοκώμενο αντίκτυπο στην κοινωνία.
Για παράδειγμα, πριν 2 χρόνια είχαμε υλοποιήσει ως Δήμος Καρδίτσας το Ευρωπαϊκό πρόγραμμα YIEL (YouthInclusiveEntrepreneurialLab) που αφορούσε την εφαρμογήκαι στον τόπο μας μιας καλής πρακτικής ενός Δήμου στην Πορτογαλία (Estarreja), στην εκπαίδευση νέων σε καινοτόμες πρακτικές που ενισχύουν την δημιουργική σκέψη και συμβάλλουν στη μετατροπή μιας απλής ιδέας σε επιχειρηματική πρόταση. Στο πλαίσιο του προγράμματος, εκπαιδεύτηκαν στην περιοχή μας 25 νέοι και 5 εξ αυτών ταξίδεψαν σε ένα εκπαιδευτικό σεμινάριο για την επιχειρηματικότητα στην Πορτογαλία.
Ποια είναι η διαφορά μας με τις χώρες όπου τέτοιες πρωτοβουλίες γίνονται πολιτικές, είτε της Κεντρικής Κυβέρνησης είτε της Αυτοδιοίκησης όπου υπάρχει αυτή η αρμοδιότητα, όπως είναι η Πορτογαλία; Ότι εκεί μια καλή πρακτική γίνεται σε μεγάλη κλίμακακαι έχει μεγάλο αντίκτυποενώ στη χώρα μαςμια τέτοια πρωτοβουλία παραμένει μια καλή πρακτική, αφορά λίγους και έχει μικρό αντίκτυπο. Στην Πορτογαλία το θεσμικό πλαίσιο επιτρέπει τους Δήμους να προτείνουν μαθήματα και να παρεμβαίνουν στη διαμόρφωση των σχολικών προγραμμάτων. Οι αρμοδιότητες είναι αποκεντρωμένες και η αυτοδιοίκηση έχει αποφασιστικές και όχι μόνο διεκπεραιωτικές αρμοδιότητες.
Η παραπάνω διαφορά αποτυπώνεται και στη μελέτη που πραγματοποιήθηκε για την επιχειρηματική εκπαίδευση, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού ΠρογράμματοςNES (NetworkofEntrepreneurialSchool – Δίκτυο Επιχειρηματικών Σχολείων) της Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Καρδίτσας. Στο Δήμο Cascaisστην Πορτογαλία η Επιχειρηματική Εκπαίδευση αφορά 5000 παιδιάενώ σε αντίστοιχους Δήμουςστην Ελλάδα ελάχιστα παιδιά καθώς επαφίεται στην καλή θέληση και τις πρωτοβουλίες εκπαιδευτικών ή εκπροσώπων φορέων που θα οργανώσουν μια εκπαίδευση σε κάποια τάξη. Στη συγκεκριμένη περιοχή της Πορτογαλίας, η επιχειρηματικότητα είναι ένα από τα μαθήματα που ο Δήμος προτείνει να διδάσκεται στα σχολεία της αρμοδιότητάς του και χρηματοδοτεί πολλές σχετικές δράσεις που οργανώνονται στο πλαίσιο του μαθήματος (εκπαιδευτικά σεμινάρια από ειδικούς επιστήμονες, επισκέψεις σε επιχειρήσεις, διοργάνωση μαθητικών διαγωνισμών κλπ).
Καταληκτικά, αναδεικνύεται και σ αυτό το πεδίο η ανάγκη αναθεώρησης του θεσμικού πλαισίου στην Ελλάδα γιατί αποτελείμια κορυφαίας σημασίας προϋπόθεση για να μπούμε σε τροχιά ανάπτυξης καθώς τόσο το θεσμικό πλαίσιοόσο και η πολιτική κατάσταση μιας χώραςείναι μεταξύ των χαρακτηριστικών εκείνων που φαίνεται νααποτελούν και ορισμένα από τα θεμελιώδη αίτια και κίνητρατης οικονομικής ανάπτυξης. Και φυσικά ένα από τα σημεία που πρέπει να επικεντρωθεί η αναθεώρηση του θεσμικού πλαισίου είναι η ενίσχυση της αποκέντρωσης με μεταφορά περισσότερων αρμοδιοτήτων και των ανάλογων πόρων στην Τοπική Αυτοδιοίκηση Α’ και Β’ βαθμού, ώστε να αποκτήσουν οι φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης πρωταγωνιστικό ρόλο στην αναπτυξιακή φυσιογνωμία και την ευημερία της περιοχής τους.
Γράφει η Σωτηρία Μπακαλάκου, Οικονομολόγος, MSc, Υποψήφια Διδάκτωρ στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και Δημοτική Σύμβουλος στο Δήμο Καρδίτσας
