Κατ’ αρχή να συγχαρούμε κι εμείς τους διοργανωτές της διημερίδας αλλά να επισημάνουμε ότι ως φορέας του νομού μας, που, μεταξύ των άλλων, εκφράζουμε την ανησυχία μεγάλης μερίδας συμπολιτών μας για τις δρομολογημένες επεμβάσεις στο φυσικό και υδάτινο πλούτο της περιοχής, θεωρούμε πως έπρεπε να μας δοθεί και ανάλογη δυνατότητα να τοποθετηθούμε. Τούτο, όμως, δεν έγινε, η δε σχετική παρέμβαση που ετοιμάζαμε και από το προεδρείο μας είχε προταθεί για το τέλος της διημερίδας, δεν κατέστη τελικά δυνατή, εξαιτίας των καιρικών συνθηκών στην περιοχή τη συγκεκριμένη ημέρα.
Παρακολουθώντας, ωστόσο, με εκπροσώπους μας το μεγαλύτερο μέρος της διημερίδας, είχαμε και την ευκαιρία να διαπιστώσουμε και τις ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες θέσεις και οι απόψεις των ομιλητών αναφορικά με τη βιώσιμη διαχείριση του νερού. Όπως ότι ο 3ος παγκόσμιος πόλεμος θα γίνει για το νερό (αλήθεια, γιατί προεξοφλούμε έναν ακόμα παγκόσμιο πόλεμο;), ότι το νερό αποτελεί πολύτιμο αγαθό σε ανεπάρκεια, κάποιοι επισήμαναν τη σημαντικότητα και σημασία του νερού, την ανάγκη για ποιοτικό νερό στους πολίτες, κ.λ.π.. Και κάποιοι άλλοι αναφέρθηκαν και στη δυνατότητα αξιοποίησης του νερού για καθαρή ενέργεια.
Και το τελευταίο είναι ζήτημα με το οποίο ως φορέας έχουμε έρθει και οι ίδιοι αντιμέτωποι, διαπιστώνοντας την κατά συρροή αδειοδότηση για εγκατάσταση μικρών υδροηλεκτρικών τόσο στην περιοχή μας όσο και στον υπόλοιπο ορεινό όγκο της χώρας, χωρίς τον απαιτούμενο σχεδιασμό και στη λογική του όπου ρέμα και ποτάμι βάζουμε και από ένα, δύο ή και περισσότερα μικρά υδροηλεκτρικά, τα οποία, παρεμπιπτόντως, ουδόλως πρέπει να ταυτίζουμε σε χρησιμότητα και απόδοση με τα μεγάλα του είδους.
Θέλει πολύ χρόνο και χώρο ν’ αναφερθούμε διεξοδικά στις πάμπολλες παρατυπίες και παραβάσεις της εθνικής ή ευρωπαϊκής νομοθεσίας, που διαπιστώνουμε μελετώντας τις αδειοδοτήσεις των συγκεκριμένων έργων, στην παντελή έλλειψη ενημέρωσης και πραγματικής διαβούλευσης με τις τοπικές κοινωνίες, στις σοβαρές αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την κατασκευή και λειτουργία των ίδιων έργων (για τα οποία φυσικά τοπία και ποτάμια αλλοιώνονται δραματικά ή και εξαφανίζονται), στις αυθαίρετες και ανεξέλεγκτες επεμβάσεις στο περιβάλλον (σε βαθμό, μάλιστα, που να στοιχειοθετούνται, ενδεχομένως, μέχρι και ποινικά αδικήματα), στην ανατροπή των υδρολογικών δεδομένων των θιγόμενων περιοχών που συνεπάγονται οι για πολλά χιλιόμετρα εκτροπές των νερών από τις κοίτες των ποταμών, κ.λ.π..
Οπότε, όπως είναι και λογικό, εδώ θα εστιάσουμε μόνο σ’ ορισμένα ζητήματα που άπτονται και του θέματος της προαναφερθείσας διημερίδας. Όπως είναι η διαπίστωσή μας ότι μέχρι σήμερα όλα, σχεδόν, τα μικρά υδροηλεκτρικά έχουν αδειοδοτηθεί χωρίς Σχέδια Διαχείρισης Υδάτων, όπως επιτάσσει η ευρωπαϊκή Οδηγία 2000/60, αφού όλες σχεδόν οι αδειοδοτήσεις έγιναν πριν το έτος 2014, που καταρτίστηκαν τα πρώτα τέτοια Σχέδια. Αλλά ακόμα κι όταν τα Σχέδια αυτά εκπονήθηκαν, ουσιαστικά δεν επηρέασαν καθόλου την ισχύουσα διαδικασία.
Αλήθεια, με ποια αναγκαία για την επιβίωση κάθε υδάτινου σώματος «οικολογική παροχή» αδειοδοτούνται σήμερα τα μικρά υδροηλεκτρικά; Πριν τα Σχέδια διαχείρισης υδάτων και μέχρι την κατάρτισή τους ίσχυε ως οικολογική παροχή το 30% της μέσης θερινής ροής, κ.λ.π.. Με την κατάρτιση των πρώτων Σχεδίων διαχείρισης υδάτων, που έπρεπε να είναι προσαρμοσμένα στην Ευρωπαϊκή Οδηγία 2000, η οικολογική παροχή αυξήθηκε στο 50% της μέσης ετήσιας ροής. Σήμερα, μετά την πρώτη αναθεώρησή τους, τα Σχέδια διαχείρισης δεν προβλέπουν απολύτως τίποτα σχετικά. Τι έγινε, λοιπόν; Την ξεχάσαμε την Οδηγία 2000; Ή μήπως δεν απέμειναν άλλα ρέματα και ποτάμια για αδειοδότηση, οπότε δε χρειάζεται να μιλάμε και για ύψος οικολογικής παροχής;
Σχετικά και με βάση στοιχεία της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας, να επισημάνουμε ότι σήμερα υπολογίζεται να έχει αδειοδοτηθεί για μικρά υδροηλεκτρικά μέχρι και το 80% των ορεινών ρεμάτων και ποταμών της χώρας μας καθώς και ότι κάθε τέτοια αδειοδότηση, πέρα από τις επιδοτήσεις κάποιων εκατομμυρίων ευρώ, αποφέρει και «άδεια χρήσης νερού» στον ιδιώτη επενδυτή. Και μπορεί το τελευταίο να ακούγεται, ίσως κάτι το απλό, απόλυτα φυσιολογικό και καθόλου επικίνδυνο αλλά πώς να πιστέψουμε ότι είναι έτσι, όταν ακούμε τον ιδιώτη επενδυτή μικρού υδροηλεκτρικού να δηλώνει δημόσια πως «…όποιος θέλει νερό για τον κήπο του, τώρα πρέπει να έρθει σε μένα»;
Μήπως, λοιπόν, όλα τα προηγούμενα σημαίνουν και ότι κάθε συζήτηση για «βιώσιμη διαχείριση υδάτινου δυναμικού» είναι σήμερα άνευ αντικειμένου; Γιατί, όταν ήδη το 80% των ορεινών ρεμάτων και ποταμών μας, στην ουσία, δηλαδή, οι ίδιες οι πηγές του υδάτινου πλούτου μας, έχουν δεσμευθεί για το σκοπό και με τον τρόπο που προαναφέραμε, τι έχει απομείνει, άραγε, να διαχειριστούμε; Κι αν είναι έτσι, που για εμάς έτσι είναι, αντιλαμβανόμαστε τι αυτό μπορεί να σημαίνει για την παραγωγική ανάπτυξη ενός τόπου αλλά και για αυτή την ίδια, ακόμα, την επιβίωσή του;
Από ομιλητές στη διημερίδα ειπώθηκε – και μας βρίσκει απόλυτα σύμφωνους – πως η έννοια της βιώσιμης διαχείρισης του υδάτινου πλούτου μας εμπεριέχει, σε κάθε περίπτωση, και την έννοια της ορθολογικής και συνετής από κάθε άποψη χρήσης του.
Στα πλαίσια, λοιπόν, μιας τέτοιας «βιώσιμης» και ορθολογικής διαχείρισης του υδάτινου πλούτου μας θεωρούμε αναγκαίο και η κάθε επιλογή χρήσης ή «αξιοποίησής» του ν’ αξιολογείται στη βάση όχι μόνο των όποιων ωφελημάτων, υποτιθέμενων ή μη, αυτή αναμένεται ν’ αποφέρει αλλά και των όποιων αρνητικών, ενδεχομένως, συνεπειών ή και κινδύνων, που απ’ αυτή πιθανολογούνται. Και στη βάση αυτή επιβάλλεται ν’ αναλογιστούμε κι αν η προερχόμενη από μικρά υδροηλεκτρικά ενέργεια (που δεν ξεπερνά κατά μέσο όρο τα 2,5 MW ανά μικρό υδροηλεκτρικό και δε θα πρέπει να ξεπερνά τον ανώτατο στόχο των 350 MW πανελλαδικά), με την όποια συμβολή της στην κάλυψη των ενεργειακών αναγκών της χώρας ( που σήμερα έχει ήδη σύνολο εγκατεστημένης ισχύος τριπλάσιας των αναγκών της), είναι αρκετή ν’ αντισταθμίσει την απορρέουσα απ’ αυτά περιβαλλοντική καταστροφή αλλά και τις συνέπειες από την αναγκαστική δέσμευση του ορεινού υδάτινου δυναμικού μας, με τις όποιες (σημαντικές κατά τη γνώμη μας) επιπτώσεις που αυτό θα έχει στην επιβίωση των τοπικών κοινωνιών και στην παραγωγική διαδικασία.
Και, τέλος, ας μην ξεχνάμε πως όσοι σήμερα «βγαίνουν στα κάγκελα», όπως χαρακτηριστικά και πάλι ειπώθηκε, και δεν επιτρέπουν να γίνονται έργα όπως η λίμνη Πλαστήρα, εκείνο που θέλουν ν’ αποτρέψουν είναι οι αυθαιρεσίες απέναντι στο περιβάλλον απ’ όσους επιχειρούν σε βάρος του, στ’ όνομα της προστασίας του και με στόχο αποκλειστικά και μόνο το δικό τους κέρδος. Όσοι, λοιπόν, είναι αρμόδιοι και θεωρούν πως χρειαζόμαστε και νέες «λίμνες Πλαστήρα» ας τις υλοποιήσουν κιόλας. Αλλά τηρώντας τους νόμους…..
Δική μας θέση είναι πως, σε κάθε περίπτωση, έννοιες όπως «βιώσιμη διαχείριση νερού», «το νερό ως μοχλός ανάπτυξης», ως πηγή «παραγωγής ενέργειας» κ.λ.π., δεν πρέπει να μας κάνουν να ξεχνάμε πως το νερό είναι και πρέπει να παραμείνει φυσικό και δημόσιο αγαθό. Ένα αγαθό που δεν πρέπει να το στερούνται ούτε οι ανθρώπινες κοινωνίες αλλά ούτε και κανένα από τα υπόλοιπα έμβια όντα πάνω στη γη, η ύπαρξη των οποίων διαδραματίζει το δικό της ρόλο στην αλυσίδα της ζωής του πλανήτη, με τη διατάραξη της τελευταίας να μη θεωρείται απειλή μικρότερη απ’ αυτή άλλων, υποτιθέμενων ή μη, κινδύνων για τη σωτηρία του.
Του Δικτύου Φορέων και Πολιτών για την προστασία των Αγράφων
