Tο στρατηγικό σχέδιο ανάπτυξης του Νομού για την προγραμματική περίοδο 2007-2013, συζητήθηκε χθες στο Νομαρχιακό Συμβούλιο Καρδίτσας. Την εισήγηση έκανε ο Νομάρχης Καρδίτσας κ. Αλεξάκος, ο οποίος και ανέφερε:
Το αναπτυξιακό όραμα του νομού Καρδίτσας
Λαμβάνοντας υπόψη την Εθνική Αναπτυξιακή Στρατηγική όπως αυτή εκφράζεται στο Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς 2007 – 2013 (ΕΣΠΑ) καθώς και την πιο εξειδικευμένη Περιφερειακή Αναπτυξιακή Στρατηγική όπως αυτή εκφράζεται μέσω του Χωροταξικού Σχεδίου της Περιφέρειας Θεσσαλίας και του Περιφερειακού Στρατηγικού Σχεδίου 2007 – 2013, κρίνεται απαραίτητο να οριστεί το Αναπτυξιακό όραμα του νομού και να προσδιοριστεί, όσο το δυνατόν με μεγαλύτερη ακρίβεια, ο ρόλος των διαφόρων επιπέδων ανάπτυξης που θα επιλεγούν για το νομό. Σύμφωνα με το ΕΣΠΑ κεντρικό στοιχείο της εθνικής αναπτυξιακής στρατηγικής αποτελεί η περιφερειακή διάσταση και η εξειδίκευση των αναπτυξιακών παρεμβάσεων. Το μέλλον κάθε ελληνικής περιφέρειας εξαρτάται από την ανταγωνιστικότητα του παραγωγικού ιστού της η οποία συνδέεται άμεσα με τις επενδύσεις σε κλάδους παραγωγής που είναι εκτεθειμένοι στον εθνικό και διεθνή ανταγωνισμό. Η προσαρμογή των αγορών εργασίας και προϊόντων και η βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος και της δημόσιας διοίκησης θα συνεισφέρουν στη διεύρυνση της παραγωγικής βάσης, την αύξηση της παραγωγικότητας και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της εξωστρέφειας της οικονομίας των Περιφερειών της χώρας. Ειδικότερα, η αύξηση της επιχειρηματικής δραστηριότητας σε προϊόντα και υπηρεσίες που ανταγωνίζονται στη διεθνή αγορά ή διαθέτουν βάσιμες μελλοντικές προοπτικές, συντελεί στην ισχυροποίηση της βάσης ανάπτυξης κάθε Περιφέρειας με πολλαπλασιαστικές επιδράσεις στο παραγόμενο προϊόν, το εισόδημα και την απασχόληση. Η στρατηγική ανάπτυξης της χώρας ολοκληρώνεται με τη χωρική της διάσταση, με την εισαγωγή στον προβληματισμό συγκεκριμένων στοιχείων που προκύπτουν από τη θεώρηση της γεωγραφικής – φυσικής διάστασης του χώρου. Η εξισορροπημένη και αειφόρος χωρική ανάπτυξη φιλοδοξεί να ικανοποιήσει, ταυτόχρονα, στόχους που συνδέονται άρρηκτα με την οικονομία, την κοινωνία και το περιβάλλον. Η στρατηγική της περιφερειακής ανάπτυξης εστιάζει στη διαμόρφωση ευρύτερων και ανταγωνιστικότερων χωρικών ενοτήτων, με την εφαρμογή προσαρμοσμένης αναπτυξιακής στρατηγικής και τη δημιουργία ενός μικρού αριθμού ανταγωνιστικών πόλων ανάπτυξης σε αυτές. Αποσκοπεί στον εμπλουτισμό του προβληματισμού που συνάγεται από τη περιφερειακή και θεματική θεώρηση με πρόσθετα στοιχεία τα οποία θα συμβάλλουν στη διαμόρφωση προτεραιοτήτων και στην ιεράρχησή τους καθώς και στην εξειδίκευση δράσεων των συγκεκριμένων πολιτικών που με τον τρόπο αυτό θα καταστούν αποτελεσματικότερες. Επίσης μέσα από τον εξειδικευμένο προβληματισμό της χωρικής διάστασης μπορούν να συναχθούν συμπεράσματα ιδιαίτερα χρήσιμα για την αντιμετώπιση με ολοκληρωμένο τρόπο των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν συγκεκριμένα χωρικά σύνολα. Επισημαίνονται τρεις στόχοι άμεσα συνδεδεμένοι με το χώρο, οι οποίοι και προσδιορίζουν το περιεχόμενο της χωρικής ανάπτυξης: η ανάπτυξη ενός ισόρροπου και πολυκεντρικού αστικού συστήματος και μιας νέας σχέσης πόλης – υπαίθρου, η εξασφάλιση της ισότητας πρόσβασης στις υποδομές και στη γνώση, καθώς και η αειφόρος ανάπτυξη και ορθολογική διαχείριση και προστασία της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς. Σύμφωνα με τα παραπάνω θα πρέπει να αντιμετωπιστεί η αναπτυξιακή διαδικασία του νομού εντός ενός νέου χωρικού πλαισίου αναφοράς πέραν της διοικητικής διαίρεσης της χώρας, επιδιώκοντας συνεργασίες με όμορες περιοχές. Έτσι, προκύπτει ότι το πρώτο βήμα, για τον προσδιορισμό του αναπτυξιακού οράματος του νομού, είναι η οριοθέτηση των ενιαίων χωρικών συνόλων, στα οποία μπορούν να συμμετέχουν ως υποσύνολα περιοχές του νομού. Ως ενιαίο χωρικό σύνολο ορίζεται μια γεωγραφική ενότητα – περιοχή η οποία βρίσκεται υπό την αιγίδα αντιμετώπισης κοινών αναπτυξιακών προβλημάτων και θέτει κοινούς αναπτυξιακούς στόχους, η ολοκληρωμένη προσέγγιση των οποίων δύναται να αναδείξει την περιοχή – ενότητα σε ανταγωνιστικό πόλο ανάπτυξης. Η ομάδα μελέτης, λαμβάνοντας υπόψη τη βιβλιογραφική αναφορά διερευνητικών και αναπτυξιακών μελετών που έχουν υλοποιηθεί για το νομό Καρδίτσας από φορείς της τοπικής και της περιφερειακής αυτοδιοίκησης και ερευνητικά κέντρα (Πανεπιστημιακά ιδρύματα) αλλά και τα αποτελέσματα θεματικών, κλαδικών και χωρικών συναντήσεων που έχουν υλοποιηθεί μέχρι σήμερα από την Αναπτυξιακή Καρδίτσας Α.Ε., καταλήγει σε τρεις γεωγραφικές – χωρικές ενότητες οι οποίες δύναται να παίξουν τον ρόλο πόλων ανάπτυξης και στις οποίες μπορούν να συμμετέχουν περιοχές του νομού ως υποσύνολα. Έτσι, οι, μέχρι σήμερα, διακριτές περιοχές του νομού Καρδίτσας που δύναται να συμμετέχουν σε ευρύτερες χωρικές, οικονομικές και κοινωνικές ενότητες και να αποτελέσουν με τον τρόπο αυτό λειτουργικά σύνολα, είναι:
Α) Η πόλη της Καρδίτσας η οποία σε συνεργασία με την πόλη των Τρικάλων ισχυροποιούν το δίπολο Καρδίτσα- Τρίκαλα, σε συνάφεια με το χωροταξικό Σχέδιο της Περιφέρειας Θεσσαλίας. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με το χωροταξικό σχέδιο Θεσσαλίας, η χωρική δομή της Περιφέρειας έχει ως στόχο το Ανατολικό τμήμα της, το οποίο είναι και το περισσότερο ανεπτυγμένο, να καταστεί ισχυρός πόλος ανάπτυξης σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, ενώ το Δυτικό τμήμα να ενισχυθεί, ώστε να είναι σε θέση να στηρίξει τις αναπτυξιακές διαδικασίες και να αποτελέσει την πύλη της περιφέρειας προς το Δυτικό και Βόρειο άξονα της χώρας. Παράλληλη επιδίωξη είναι η ενίσχυση της σύνδεσης των δύο τμημάτων και ειδικότερα των δύο κέντρων του δυτικού τμήματος με την έδρα της Περιφέρειας. Όσον αφορά στη χωρική διάρθρωση της περιφέρειας ο υπάρχον άξονας ανάπτυξης μεταξύ Βόλου και Λάρισας επεκτείνεται προς βορρά και νότο καλύπτοντας το Ανατολικό Τμήμα, ενώ υλοποιείται στο Δυτικό τμήμα δεύτερος άξονας ανάπτυξης παράλληλος προς τον προηγούμενο, μεταξύ Καρδίτσας και Τρικάλων, επεκτεινόμενος προς Καλαμπάκα – Εγνατία Βόρεια και προς Λαμία Νότια. Δημιουργούνται δύο Ζώνες ανάπτυξης με αντίστοιχες ζώνες ημερήσιων μετακινήσεων. Η Ανατολική με κύριους πόλους τη Λάρισα και το Βόλο που θα λειτουργήσουν ως ισχυρό δίπολο και η Δυτική με κύριους πόλους την Καρδίτσα και τα Τρίκαλα και δευτερεύοντες τους Σοφάδες, το Μουζάκι, την Πύλη και την Καλαμπάκα. Σύμφωνα με τα παραπάνω το δίπολο Καρδίτσα – Τρίκαλα μπορεί να αποτελέσει ένα ενιαίο λειτουργικό σύνολο με κοινούς στόχους και κοινό όραμα σε απόλυτη συνάφεια με την Περιφερειακή και Εθνική αναπτυξιακή στρατηγική.
Β) Ο ορεινός όγκος του νομού ο οποίος αποτελεί ένα κομμάτι των ορεινών όγκων που διατρέχουν τη χώρα από το βορρά μέχρι το νότο. Στο επίπεδο αυτό, κρίνεται απαραίτητη η συνεργασία με τους όμορους νομούς Φθιώτιδας, Ευρυτανίας, Άρτας και Τρικάλων για την οριοθέτηση ενός λειτουργικού συνόλου στον ορεινό όγκο με τη συμμετοχή περιοχών και από τους τέσσερις νομούς. Η δημιουργία μιας τέτοιας ενότητας βρίσκεται σε απόλυτη συνάφεια με την Εθνική Στρατηγική η οποία ενόψει της 4ης Προγραμματικής Περιόδου αντιμετωπίζει τις 3 εμπλεκόμενες Περιφέρειες, Θεσσαλίας, Στερεάς Ελλάδας και Ηπείρου ως ενιαία χωρική ενότητα με κοινούς αναπτυξιακούς στόχους και ένα Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα.
Γ) Η πεδινή ζώνη του νομού Καρδίτσας η οποία μπορεί να ενταχθεί στην ενιαία ενότητα που λέγεται Θεσσαλικός κάμπος και απαιτεί τη συνεργασία μεταξύ των τεσσάρων Θεσσαλικών νομών και του νομού Φθιώτιδας.
Το δεύτερο βήμα, για τον προσδιορισμό του αναπτυξιακού οράματος του νομού, είναι ο προσδιορισμός των ενιαίων θεματικών λειτουργικών συνόλων, στα οποία μπορούν να συμμετέχουν ως υποσύνολα κοινωνικές και οικονομικές δραστηριότητες του νομού. Για παράδειγμα, ενδεικτικά θεματικά λειτουργικά σύνολα στα οποία μπορεί να συμμετέχει ο νομός είναι «οι πόλεις με ποδήλατα», «οι δρόμοι του κρασιού», «περιοχές με λίμνες» «ιαματικός τουρισμός» κλπ. Ο καθορισμός των θεματικών ενοτήτων του νομού με τις οποίες μπορεί να συμμετέχει σε ευρύτερα λειτουργικά σύνολα επιδιώκει την ανάπτυξης εθνικών, ευρωπαϊκών ή ακόμη και διεθνών συνεργασιών, με στόχο την ανταλλαγή εμπειρίας και την τόνωση της εξωστρέφειας. Τα θεματικά λειτουργικά σύνολα αποτελούν επιπλέον, παράγοντα διαφοροποίησης και «τοποθέτησης» του Νομού στον εθνικό και Ευρωπαϊκό χάρτη ανταγωνιστικότητας των περιοχών. Ο διαρκής εμπλουτισμός τους είναι δείγμα θετικής αναπτυξιακής πορείας.
Το τρίτο βήμα είναι η διάγνωση, και σε επίπεδο εφαρμογής η οργάνωση, της διαδικασίας ανάπτυξης τοπικών και υπερτοπικών συνεργασιών με στόχο τη δημιουργία εταιρικής επιχειρηματικότητας υψηλών δυνατοτήτων. Όπως έχει ήδη αναφερθεί, σύμφωνα με το ΕΣΠΑ, η αύξηση της επιχειρηματικής δραστηριότητας σε προϊόντα και υπηρεσίες που ανταγωνίζονται σε διεθνή αγορά ή διαθέτουν βάσιμες μελλοντικές προοπτικές, συντελεί στην ισχυροποίηση της βάσης ανάπτυξης κάθε Περιφέρειας με πολλαπλασιαστικές επιδράσεις στο παραγόμενο προϊόν, το εισόδημα και την απασχόληση.
Ο νομός οφείλει να καθορίσει τους κλάδους, τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τα οποία παράγονται ή μπορούν να παραχθούν από το τοπικό παραγωγικό σύστημα που έχουν δυνατότητες ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος. Μέσα από διαδικασίες κοινωνικής διαβούλευσης και με τη συμμετοχή των πολιτών του νομού θα πρέπει να προσδιοριστούν οι ρόλοι όλων των επιχειρηματικών επιπέδων του παραγωγικού ιστού και να αναληφθούν συγκεκριμένες δράσεις με στόχο την αύξηση της επιχειρηματικότητας, τη δημιουργία ανταγωνιστικού περιβάλλοντος και την αύξηση της ελκυστικότητας του Νομού σε επενδύσεις. Ωστόσο, ένα σημαντικό κεφάλαιο ανάπτυξης των επενδύσεων και της επιχειρηματικότητας που δεν έχει ακόμη αξιοποιηθεί επαρκώς, είναι οι καταγόμενοι από το Νομό επιχειρηματίες που έχουν αναλάβει επιτυχημένη δραστηριότητα σε άλλες περιοχές και το εξωτερικό. Αυτοί, κάτω από συγκεκριμένες προϋποθέσεις είναι δυνατόν να αποτελέσουν τη βάση δημιουργίας τοπικών αλλά εξωστρεφών επιχειρηματικών δικτύων. Προς την επίτευξη αυτού του στόχου και με την υποστήριξη των φορέων και των μηχανισμών του νομού αλλά και της τοπικής αυτοδιοίκησης πρέπει να χρησιμοποιηθούν όλα τα διαθέσιμα εργαλεία και μέσα όπως είναι τα τρέχοντα χρηματοδοτικά προγράμματα, η ανάπτυξη στοχευμένων συνεργασιών κλπ.
Ως τέταρτο βήμα για τη σύνθεση του αναπτυξιακού οράματος είναι η ενσωμάτωση της ιστορίας, των παραδόσεων και του πολιτισμού του τόπου στα σύγχρονα δεδομένα. Πιο απλοϊκά, η ιστορική εξέλιξη ενός τόπου δημιουργεί μέσω των κοινών βιωμάτων το «συλλογικό ασυνείδητο», την τοπική ταυτότητα ή με άλλα λόγια τη νοοτροπία με την οποία αντιμετωπίζονται τα πολιτιστικά στοιχεία του τόπου και τα στοιχεία του κοινωνικού και οικονομικού συστήματος σε σχέση αλληλεξάρτησης μεταξύ τους.
Το πέμπτο βήμα της σύνθεσης του αναπτυξιακού οράματος του νομού είναι η ενσωμάτωση της έννοιας «αειφόρος» (ή διαφορετικά βιώσιμη) ανάπτυξη σε όλες τις παραπάνω διαδικασίες. Η ανάπτυξη στην οποία θα στοχεύσει ο νομός θα πρέπει, εκτός από τα παραπάνω χαρακτηριστικά (ολοκληρωμένη, συμμετοχική, ανταγωνιστική κλπ) να είναι αειφόρος. Πρέπει τα οφέλη της να μπορούν να τα απολαύσουν και οι επόμενες γενιές.
Τέλος, το έκτο και τελευταίο βήμα είναι η ενσωμάτωση της έννοιας της ποιότητας σε κάθε οικονομική και κοινωνική δραστηριότητα του νομού. Στο σημείο αυτό πρέπει να τονιστεί ότι ο νομός Καρδίτσας διαθέτει τις προϋποθέσεις για την παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών φιλικών στο περιβάλλον και την εφαρμογή αποτελεσματικής περιβαλλοντικής πολιτικής. Διαθέτει έναν ορεινό όγκο με πλούσιο υδατικό δυναμικό, ο οποίος έχει αναπτύξει ήπιας μορφής παραγωγικά συστήματα και έναν εύφορο κάμπο ο οποίος έχει τη δυνατότητα παραγωγής προϊόντων και υπηρεσιών υψηλής ποιότητας.
Η έννοια της «ποιότητας» θα πρέπει να είναι η ομπρέλα όλων των δραστηριοτήτων του νομού για τη δημιουργία ενός βιώσιμου φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος.
Συμπερασματικά μπορεί να ειπωθεί ότι, η σύνθεση του αναπτυξιακού οράματος προϋποθέτει τον προσδιορισμό της επιθυμητής θέσης που θέλουμε να έχει ο νομός στις επόμενες δεκαετίες. Από τα δεδομένα προκύπτει ότι ο νομός αδυνατεί να εξελιχθεί τις επόμενες δεκαετίες σε ένα μεγάλο αστικό ή βιομηχανικό κέντρο και να ανταγωνιστεί τα είδη υπάρχοντα και σε αναπτυξιακή εξέλιξη κέντρα της Ελλάδας με κοντινότερα τη Λάρισα και το Βόλο. Μπορεί όμως να επιδιώξει με επιτυχία τη θέση ενός επαρχιακού νομού με ποιοτικό παραγωγικό ιστό σε όλα τα οικονομικά επίπεδα και ένα ποιοτικό φυσικό και δομημένο περιβάλλον που θα εξασφαλίσει στους κατοίκους ένα βελτιωμένο βιοτικό επίπεδο, ώστε να αναδειχθεί σε πρότυπο βιώσιμης ανάπτυξης.
