Πριν από 100 ακριβώς χρόνια, στις 10 Αυγούστου 1913 υπογράφηκε η Συνθήκη του Βουκουρεστίου η οποία καθόριζε τα σύνορα της Νοτιοανατολικής Ευρώπης μετά από περίπου 500 χρόνια Οθωμανικής κυριαρχίας.
Η Συνθήκη αυτή υπήρξε το αποτέλεσμα του Β’ Βαλκανικού Πολέμου, ενός πολέμου που διήρκεσε μόλις έναν μήνα, αλλά υπήρξε πολύ πιο φανατισμένος, αιματηρός και καταστροφικός από τον Α Βαλκανικό Πόλεμο ο οποίος είχε προηγηθεί.
ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ
ΟΙ πόλεμοι αυτοί, που ονομάσθηκαν Βαλκανικοί Πόλεμοι του 1912-1913, είχαν τεράστια σημασία για την Ελλάδα γιατί οδήγησαν στην απελευθέρωση της Ηπείρου, της Μακεδονίας με τη Θεσσαλονίκη και την Καβάλα, της Κρήτης, καθώς και των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου.
Μετά τη λήξη των Βαλκανικών Πολέμων και την απελευθέρωση εκατομμυρίων αλύτρωτων Ελλήνων η ελληνική επικράτεια αυξήθηκε από τα 63.211 τ.χλμ. στα 120.308 τ.χλμ., ενώ ο πληθυσμός της έφθασε από τους 2.631.952 στους 4.718.221 κατοίκους. Η Ελλάδα συνόρευε πλέον με τη νεοσύστατη Αλβανία, τη Βουλγαρία και τη Σερβία και όχι με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Το μήκος της μεθοριακής γραμμής ανήρχετο σε 712 χλμ, εκ των οποίων τα 250 χλμ. ήταν προς την Αλβανία, τα 222 χλμ. προς τη Βουλγαρία και τα 240 χλμ. προς τη Σερβία.
Για την ιστορία θα πρέπει να αναφέρουμε ότι στον Α Βαλκανικό Πόλεμο, το 1912, οι βαλκάνιοι σύμμαχοι, Ελλάδα, Βουλγαρία, Σερβία και Μαυροβούνιο, ενωμένοι είχαν συγκρουστεί με την Οθωμανική Αυτοκρατορία σε μια αναμέτρηση η οποία είχε τα χαρακτηριστικά της θρησκευτικής σύγκρουσης μεταξύ χριστιανών και μουσουλμάνων αφενός και που πρόβαλλε το ιδεώδες της ελευθερίας των υπόδουλων λαών αφετέρου.
Στο Β’ Βαλκανικό Πόλεμο η Βουλγαρία πλήρωσε ακριβά τις παράλογες απαιτήσεις της, την επιθετικότητα απέναντι στους μέχρι τότε συμμάχους της και τη φιλοπόλεμη επιπολαιότητα των ηγετών της. Αποδείχθηκε, δε , ότι στη διεθνή πολιτική δεν υπάρχουν αυτονόητες συμμαχίες με βάση θρησκευτικές ή πολιτισμικές συγγένειες μιάς και Έλληνες, Σέρβοι και Μαυροβούνιοι συμμάχησαν με τον «προαιώνιο εχθρό» τους, την Οθωμανική Αυτοκρατορία, εναντίον της Βουλγαρίας, ενώ στη συμμαχία αυτή εναντίον της Βουλγαρίας προσχώρησε και η Ρουμανία.
Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΚΑΡΔΙΤΣΙΩΤΩΝ
To αποτέλεσμα των μαχών του Β Βαλκανικού πολέμου οφείλεται κατά ένα μεγάλο ποσοστό στην Εθνική ενότητα που επικρατούσε την εποχή εκείνη και στον μεγάλο πατριωτισμό του Ελληνικού στρατού και του Ελληνικού λαού.
Αυτό βέβαια αφορά ιδιαίτερα την Καρδίτσα μιας και τα στρατιωτικά τμήματα που έδωσαν την «τελική λύση»,στις πλέον μεγάλες, κρίσιμες η αμφίρροπες μάχες των πολέμων και στην Ήπειρο και στη Μακεδονία, αποτελούνταν από στρατιώτες οι οποίοι επιστρατεύθηκαν στη Δυτική Θεσσαλία και, γενικότερα από τη Θεσσαλία. Αξιοσημείωτο είναι ότι, την περίοδο εκείνη και μέχρι και τον πόλεμο του 1940-41, το κάθε στρατιωτικό τμήμα συγκροτούνταν από στρατιώτες μίας συγκεκριμένης περιοχής. Για παράδειγμα το 5ο Σύνταγμα Πεζικού με έδρα τα Τρίκαλα ήταν Δυτικοθεσσαλικό, το 9ο Τάγμα Ευζώνων του 1/38 Συντάγματος Ευζώνων που είχε έδρα την Καρδίτσα ήταν επίσης Δυτικοθεσσαλικό. Ενώ η 1η Μεραρχία ,η επονομαζόμενη «Σιδηρά Μεραρχία», ήταν γενικότερα Θεσσαλική.
Τα τμήματα αυτά υπήρξαν κατά τεκμήριο τα αποφασιστικότερα και τα αποτελεσματικότερα στρατιωτικά τμήματα του ελληνικού στρατού κατά τους Βαλκανικούς πολέμους του 1912 και 1913 και απετέλεσαν χωρίς, την παραμικρή υπερβολή το ισχυρότερο όπλο του ελληνικού στρατού. Χωρίς την καταλυτική δράση αυτών των την τμημάτων –ιδιαίτερα στις πλέον κρίσιμες και καθοριστικές περιστάσεις- κατά πάσα πιθανότητα άλλα θα ήταν τα αποτελέσματα στα πεδία των μαχών. Ίσως, δε, διαφορετικά θα ήταν και η χάραξη των συνόρων, τουλάχιστον εκείνο το χρονικό διάστημα. Όλοι γνώριζαν εκείνη την περίοδο και τιμούσαν την συμβολή αυτών των στρατιωτικών τμημάτων και αυτό είναι καταγεγραμμένο, σε αρκετές περιπτώσεις, στα επίσημα έγγραφα της στρατιωτικής και πολιτικής ηγεσίας.
Αργότερα, δε, σχεδόν όλοι οι διοικητές τους τιμήθηκαν από το Ελληνικό Κράτος και δικαίως πέρασαν στην ιστορία της Ελλάδος σαν ήρωες.
ΤΟ 1/38 ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΕΥΖΩΝΩΝ
Το δυτικοθεσσαλικό 9ο Τάγμα Ευζώνων, του 1ου( η 1/38) Συντάγματος, με διοικητές τον Ν.Γωργούλη, τον Ι.Βελισσαρίου και τον Διον. Παπαδόπουλος υπήρξε κατά την άποψή μου το γενναιότερο και αποτελεσματικότερο στρατιωτικό τμήμα της Ελλάδας όχι μόνον στη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων αλλά σε ολόκληρη την νεότερη ιστορία του Ελληνικού Έθνους. Υπήρξε ο κύριος πρωταγωνιστής των κρισιμότερων μαχών των Βαλκανικών Πολέμων.
Συγκεκριμένα ,για του λόγου το αληθές, ήταν αυτό που έκρινε, σε μεγάλο βαθμό, το αποτέλεσμα στις μάχες στα Γιαννιτσά για την κατάληψη της Θεσσαλονίκης, την απελευθέρωση των Ιωαννίνων, το Λαχανά , τη Βέτρινα, το Σιδηρόκαστρο και το ύψωμα 1378 πλησίον της Τζουμαγιάς στην τελευταία, νικηφόρα μάχη του πολέμου (καθοριστική για τη Μακεδονία, δυο μέρες πριν την υπογραφή της ανακωχή). Μάλιστα στην μάχη αυτή από τους περίπου 1000 οπλίτες του τάγματος έμειναν «σώοι και αβλαβείς» μόνον 75 στρατιώτες και ένας υπολοχαγός, ενώ οι 700 περίπου σκοτώθηκαν και οι 250 τραυματίστηκαν.
Την περίοδο μετά τη λήξη των Βαλκανικών Πολέμων όλοι γνώριζαν και τιμούσαν το 9ο
Τάγμα και γενικότερα το 1ου (1/38) Σύνταγμα Ευζώνων ως το αποτελεσματικότερο και γενναιότερο τμήμα του Ελληνικού στρατού.
Γράφει ὁ κριτικὸς τοῦ πολέμου γιὰ το Ευζωνικό της περιοχής μας: «Ὡς ἀσύγκριτος Ὀλυμπιονίκης τῶν νεοτέρων ἐθνικῶν ἀγώνων, ἐξορμᾶ ἀπὸ τὴν Ἐλασσόνα, τὸ Σαραντάπορο, εἰσέρχεται στὴ Θεσσαλονίκη, ἀναδιπλώνεται στὴν Ἤπειρο σὰν ἀστραπὴ καὶ γίνεται ὁ ἐλευθερωτής τῶν Ἰωαννίνων. Ἐπανέρχεται στὴ Μακεδονία καὶ στὸ Λαχανᾶ, προκαλεῖ τρομερὴ ἤττα στοὺς βουλγάρους μὲ ἀποτέλεσμα τὴν ἄτακτη φυγὴ τους. Ἀνέρχεται στὸ Μπέλες, διέρχεται τὸ Στρυμόνα καὶ τὰ στενὰ τῆς Κρέσνας, διώχνει τοὺς βούλγαρους καὶ στήνει πάνω στὸ πολύνεκρο ὕψωμα τῆς Ἄνω Τζουμαγιᾶς τὸ αἰώνιο τρόπαιο τῆς ἑλληνικῆς δόξας. Αὐτὸ ἔστησε καὶ στὸ τέρμα τοῦ ἀγῶνα τὴ σημαῖα τοῦ θριάμβου πάνω στὴν ἀνδροκτόνο κορυφὴ 1.378, ὡς αἰῶνιο δεῖγμα θυσίας γιὰ τὰ ἰδανικὰ τῆς πατρίδος…»
Όλοι γνώριζαν, τότε, ότι ενώ πολλοί αγωνίσθηκαν, επαναστάτησαν ή θυσιάσθηκαν κατά καιρούς για την απελευθέρωση της Ηπείρου και της Μακεδονίας και ότι αρκετοί σχεδίασαν στους στρατιωτικούς χάρτες στις διπλωματικές συναντήσεις και διασκέψεις ή τα παρασκήνια το αποτέλεσμα κρίθηκε τελικά μόνον στα πεδία των μαχών των δύο σύντομων Βαλκανικών. Κρίθηκαν κυρίως, σε ορισμένες κρίσιμες, αμφίρροπες, καθοριστικές μάχες όπου έλαμψε, η θέληση, ο πατριωτισμός, η αυτοθυσία και η ικανότητα του δυτικοθεσσαλού στρατιώτη, και είναι αυτό καταγεγραμμένο, στα επίσημα στρατιωτικά έγγραφα της εποχής.
Μετά το τέλος των πολέμων όλοι αναγνώριζαν και τιμούσαν δημόσια την μοναδική συμβολή των τμημάτων αυτών στην απελευθέρωση της Ηπείρου και τις Μακεδονίας. Θα ήθελα να αναφέρω δύο παραδείγματα.
Ο ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΕϊΝΤΟΥ
Το 1/38 Σύνταγμα Ευζώνων (στο οποίο περιλαμβάνονταν και το 9ο Τάγμα Ευζώνων )μετά το τέλος των πολέμων και την υπογραφή της Συνθήκης του Βουκουρεστίου αποσύρθηκε από τα σύνορα και εγκαταστάθηκε αρχικά στην περιοχή των Σερρών , ενώ στις 10 Ιανουαρίου 1914, μεταφέρθηκε στην Καρδίτσα, στην έδρα του.
Στις 25 Ιανουαρίου ήλθε στην Καρδίτσα ο Γάλος στρατηγός Εϊντού ο οποίος ήταν, από τον Απρίλιο του 1911, επικεφαλής των Γάλων αξιωματικών που ανέλαβαν την αναδιοργάνωσαν του Ελληνικού στρατού πριν την έναρξη των πολέμων.
Έφτασε σιδηροδρομικώς στην Καρδίτσα όπου του επιφυλάχθηκε επίσημη πανηγυρική υποδοχή στο Σιδηροδρομικό Σταθμό. Εκεί εκτός του συναχθέντος μεγάλου πλήθους λαού, ήλθαν προς υποδοχή του στρατηγού σι αξιωματικοί του 1ου Ευζωνικού Συντάγματος και του 3ου Ιππικού Συντάγματος τα οποία είχαν την έδρα τους στην Καρδίτσα.
Ο Γάλλος στρατηγός έκανε εκτενή αναφορά στο Ευζωνικό της Καρδίτσας και όπως έγραψε τότε ο τοπικός τύπος μεταξύ των πολλών άλλων ανέφερε και τα εξής:
«Όσον αφορά τα διάφορα στρατιωτικά σώματα, ένα έχω να σημειώσω, ότι οι αξιωματικοί οι οποίοι ηγούνται των ταγμάτων της πόλης σας, πρέπει να χρήζουν μεγάλου σεβασμού, διότι πρόκειται για τα τάγματα εκείνα, τα οποία σύσσωμος ο ευρωπαϊκός τύπος υπερβολικά εξύμνησε, τόσο για την αντοχή τους, όσο και για την ανδρεία τους και τα οποία οι Τούρκοι και οι Βούλγαροι ονόμασαν “διαβολικά τάγματα..»
Η ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
Στις 15 Οκτωβρίου του 1914 και για αρκετές ημέρες όλες οι Αθηναϊκές εφημερίδες με σχόλια και εκτενή άρθρα εξυμνούσαν το Ευζωνικό της Καρδίτσας αναφερόμενες σε μία πρωτοβουλία του τότε βασιλιά να τιμήσει το ευζωνικό της περιοχής μας.
Όλοι τότε θεωρούσαν επιβεβλημένη την ανάγκη να τιμήσει η πολιτεία το γενναιότερο και αποτελεσματικότερο τμήμα του ελληνικού στρατού και το πρώτο βήμα έγινε με βασιλικό Διάταγμα με βάση το οποίο η τότε Βασίλισσα ονομάσθηκε τιμητικά ΑΡΧΗΓΟΣ ΤΩΝ ΕΥΖΩΝΩΝ.
Έτσι λοιπόν στις 15-10-1914 η εφημερίδα ΕΘΝΟΣ γράφει :« Διά Β. διατάγματος υπογραφέντος και δημοσιευθέντος σήμερον η Α.Μ. η Βασίλισσα ονομάζεται επίτιμος διοικητής του 1ου ευζωνικού συντάγματος του φέροντος αύξοντα αριθμό 38, του εδρεύοντος ως γνωστόν εν Καρδίτση.»
Μία μέρα αργότερα η εφημερίδα ΕΣΤΙΑ ενημερώνει τους αναγνώστες ότι τιμητικά αλλάζει το διακριτικό ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΕΥΖΩΝΙΚΟΥ και ότι: «..εκανονίσθη ότι οι αξιωματικοί και οπλίται του εν λόγω συντάγματος θα φέρουν εις το εξής επί των επωμίδων, αντί του αριθμού του Σώματός των, το γράμμα «Σ» μετά στέμματος….»
Η εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ σε κύριο άρθρο της σχολιάζει«Είναι δε το Σύνταγμα τούτο η εκπροσώπησις της ταχύτητος και της ορμής εις την νίκην των τελευταίων πολέμων.
Παρά τους βράχους του Μπιζανίου και τας ακρωρείας της Τζουμαγιάς, κατά την κατάληψιν του Λαχανά και εις την εκπόρθησιν τρις δια της λόγχης του υψομέτρου 1079 τρεφόμενα επί ημέρας με αγριόμηλα τα ευζωνάκια δεν αφήκαν κορυφήν απάτητον, εις την οποίαν να μη στηλώσουν την Ελληνικήν σημαίαν. Ο μόνος όστις τους κατεδίωξεν εις τους πολέμους υπήρξεν η Επιμελητεία του Ελληνικού στρατού. Αλλά και αυτή δεν κατόρθωσε να τους φθάσει..»
Επίσης η ίδια εφημερίδα στις 24-10-1914 γράφει στην πρώτη σελίδα : « Ο Διοικητής του 38 ου ευζων. Συντάγματος συνεχάρη τηλεγραφικώς εκ μέρους του Συντάγματος την Α.Μ. την Βασίλισσαν επί τω διορισμώ Της ως επιτίμου διοικητού.
Η Α. Μεγαλειότης απήντησε ευχαριστούσα και ευχομένη όπως το Σύνταγμα συνεχίσει τα ηρωικά κατορθώματα του. Εδήλωσε προς τούτοις ότι θα προσπαθήσει να μεταβεί εις Καρδίτσαν προς επίσκεψιν του Συντάγματος.»
ΣΗΜΕΡΑ
Σήμερα 100 χρόνια μετά, σε όλες τις επετειακές εκδηλώσεις που έγιναν στις πόλεις της Μακεδονίας και της Ηπείρου που τότε ελευθερώθηκαν, καθώς και σε αυτές που διοργάνωσε η πολιτεία κανένας δεν θυμήθηκε τους ήρωες της νεότερης ιστορίας. Καλώς, ενδεχόμενα, αναφέρθηκαν για παράδειγμα στα Γιάννενα και στον Αλή Πασσά και στην Θεσσαλονίκη στην πολυπολιτισμική σύνθεσή της…. αλλά έστω και μία λέξη για τους πρωταγωνιστές των γεγονότων δεν θα έπρεπε να υπάρξει;
Αξιοσημείωτο είναι τέλος το γεγονός ότι οι περισσότεροι εδώ στην Καρδίτσα αγνοούν την δράση των παππούδων τους καθώς και την μεγάλη συμβολή τους στην απελευθέρωση της Μακεδονίας και της Ηπείρου. Ούτε επίσης υπάρχει κάποιο Σύνταγμα ή κάποια μεγάλη στρατιωτική μονάδα(όπως ήταν τότε το Ευζωνικό και το Σύνταγμα Ιππικού) που να έχει έδρα την πόλη μας. Τα κριτήρια στην Ελλάδα της εποχής μας, στην Ελλάδα της μεγάλης κρίσης σε όλους τους τομείς, δυστυχώς είναι μικροπολιτικά και τοπικιστικά και υπερισχύουν πάντα οι σκοπιμότητες και τα διάφορα συμφέροντα. Γνωρίζοντας λοιπόν αυτό οι δραστήριοι, κατά καιρούς, πολιτικοί και βουλευτές άλλων περιοχών φρόντισαν να τα εγκαταστήσουν στις πόλεις τους με κύριο επιχείρημα ότι είναι αναγκαίες για την τόνωση της τοπικής τους αγοράς. Έτσι στο Νομό Λάρισας είναι εγκατεστημένες 18 μεγάλες στρατιωτικές μονάδες και στο νομό Μαγνησία ς 23.
Στην Καρδίτσα αντίθετα η τελευταία στρατιωτική μονάδα απομακρύνθηκε από την πόλη μας μετά την μεταπολίτευση με παρέμβαση ,όπως λέγεται, γνωστού πολιτικού προσώπου και Υπουργού της Κοζάνης χωρίς ουσιαστική αντίδραση. Γιατί στην εποχή μας αποδείχθηκε πως οι Καρδιτσιώτες εκλέγουν, κυρίως, εκπροσώπους που νοιάζονταν περισσότερο για την σφραγίδα των Αθηνών και τις εξελίξεις της κεντρικής πολιτικής σκηνής και λιγότερο για τον τόπο τους.
Σε κάθε περίπτωση, έστω και καθυστερημένα, η Καρδίτσα θα πρέπει να αναδείξει αυτά τα γεγονότα και να τιμήσει τους δικούς της ανθρώπους.
Στην πρόσφατη επίσημη εκδήλωση της παράδοσης της σημαίας του 5ου Συντάγματος Πεζικου (που διασώθηκε από το ύψωμα 731 το 1941) στη ΣΜΥ στα Τρικάλων επεδίωξα και συνάντησα τον Αρχηγό ΓΕΕΘΑ στρατηγό κ. Κωσταράκο. Μου έκανε μεγάλη εντύπωση ότι είναι όχι μόνον καλά ενημερωμένος για την ιστορία του ευζωνικού Συντάγματος αλλά και θαυμαστής της δράσης και των κατορθωμάτων του. Είπε, δε, ότι είναι διατεθειμένος να παρευρεθεί σε κάποιες εκδηλώσεις και πρωτοβουλίες στην Καρδίτσα και αυτό το μετέφερα και στον Αντιπεριφερειάρχη Καρδίτσας.
Ανεξάρτητα από όλα αυτά, πιστεύω ότι τα επόμενα χρόνια επιβάλλεται να υπάρξουν σχετικές πρωτοβουλίες. Ενδεχόμενα, αφού ολοκληρωθεί η κατασκευή και η τοποθέτηση του έφιππου ανδριάντα του Καραϊσκάκη στην κεντρική πλατεία της πόλης, θα πρέπει επιδιωχθεί η κατασκευή και μνημείου προς τιμήν των ευζώνων της Καρδίτσας.
Θα είναι αυτό μακροχρόνια προβολή και επένδυση για την περιοχή μας και κυρίως η εκπλήρωση μιας υποχρέωσης και ενός μεγάλου καθήκοντός μας.
