Καλημέρα σας καλή χρονιά σας
τώρα ήρθαμι στην αφιντιά σας
να τραγ᾽δήσουμι το Λάζαρό μας.
– Ξύπνα, Λάζαρε, και μην κοιμάσι
5 ήρθε η μάνα σου από την πόλη
σι φιρι χαρτί και κομπολόϊ
του ζουνάρι σου μαργαριτάρι
του μαντήλι σου φεγγολογάει.
Κι του χρόν’
Είναι το κύριο τραγούδι του Λαζάρου, που καταγράφηκε από την περιοχή των Καμινάδων, και είναι ένα από τα αγυρτικά τραγούδια του Λαζάρου, που τραγουδούσαν τα μικρά κορίτσια, στην παραπάνω κοινότητα. Είναι τα κάλαντα του Λαζάρου και τα οποία στην παραπάνω κοινότητα τραγουδούν τα κορίτσια προσχολικής και σχολικής ηλικίας την Πέμπτη του Λαζάρου στην παραπάνω συνοικία ακολουθώντας τον άγραφο και απαράβατο εθιμικό κανόνα της πόλης της Καρδίτσας «να τα λέν την Πέμπτ’», με εξαίρεση την περσινή χρονιά, όπου η Πέμπτη του Λαζάρου συνέπιπτε με την εορτή του Ευαγγελισμού μεταθέτοντάς τα την Παρασκευή, πράγμα σπάνιο. Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Καμινάδων θα συνεχίσει και το Σάββατο, 17-04-2011, και από τις 11:00 το πρωΐ, πρώτα, στις αρχές της πόλης και έπειτα στη συνοικία των Καμινάδων και γύρω από το ναό της Παναγίας, την επιτέλεση του δρωμένου.
Όπως σημειώνει ο καθηγητής Δημ. Λουκάτος: «Είναι ποικίλοι οι τρόποι στους οποίους εκφράζεται, και οι μορφές που πήρε με τα χρόνια το αναμνηστικό αυτό έθιμο της ανάστασης του Λαζάρου, στην Ελλάδα…Μπορούμε ευτυχώς να πούμε, ότι διατηρείται εδώ κι εκεί, με όλες αυτές τις γραφικές εκδηλώσεις του, έστω κι αν ολοένα σε μικρότερες ηλικίες, ή αν το παίρνουν κάποτε στα χέρια τους δημοτικά σχολεία, με παραδοσιακή καθοδήγηση και χρέος». Εδώ την καθοδήγηση αναλαμβάνει ο Πολιτιστικός Σύλλογος Καμινάδων με την καθοδήγηση του επιστημονικού συνεργάτη του Συλλόγου, κ. Πεσλή Κωνσταντίνου, και της χοροδιδασκάλου του Συλλόγου, κ. Νίκης Λάμπρου, καθώς και με τη στήριξη και συμπαράσταση του προέδρου του Συλλόγου, κ. Νικολάου Λάμπρου.
Το δρώμενο είναι γνωστό σε όλη τη Θεσσαλία, τη Μακεδονία και τη Θράκη ως «Λαζαρίνες», γιατί το έθιμο-δρώμενο πραγματοποιείται από κορίτσια σήμερα μικρότερης ηλικίας και παλαιότερα και από μεγαλύτερης ηλικίας. Το έθιμο είναι γνωστό και από τους περιηγητές του τέλους του 18ου και των αρχών του 19ου αιώνα. Στην περιοχή της Καρδίτσας τα κορίτσια τραγουδούν με τη συνοδεία αγοριών, τα οποία κρατούσαν μεγάλες «μαγγούρες», με τις οποίες εμπόδιζε τα σκυλιά να πλησιάσουν τις Λαζαρίνες. Υπήρχε παλαιότερα και γι’ αυτόν ανάλογο τραγούδι, το οποίο αναφέρει και ο Βασ. Αναγνωστόπουλος από την περιοχή Παλαμά, ενώ μεγάλη υπήρξε και η ανάμνηση του σκυλομάγγου, που πέρασε και στο χώρο της λογοτεχνίας, με το γνωστό μυθιστόρημα «Ο Σκυλομάγγος» του συγγραφέα Μάνθου Παπάγγελου, με πληροφορίες και εξαιρετικές αναμνήσεις από το χωριό Ματαράγγα Καρδίτσας.
Οι προετοιμασίες για το «Λάζαρη» αρχίζουν μια εβδομάδα πριν από το Σάββατο του Λαζάρου. Σα γύρω χωριά και στην Καρδίτσα έφτιαχναν το Σάββατο του Λαζάρου, γνωστή ως «Λαζαρόπιτα», με διάφορα χόρτα, νηστήσιμη, και για τον Σκυλομάγκο, που θα τις συνόδευε και θα τις προστάτευε. Την ώρα που ψήνονταν η πίτα οι Λαζαρίνες τραγουδούσαν το παρακάτω τραγούδι: «Ψήσου, πιτούλα μ’ ψήσ’ και ροϊδοκοκκιννήσ’………….να σι φάν’ οι Λαζαρίνες, να σι φάει ο σκυλομάγκος». Μάλιστα, πρέπει ν’ αναφέρουμε ότι όλη η εβδομάδα και εκκλησιαστικά είναι αφιερωμένη στην ανάσταση του Λαζάρου και οι προετοιμασίες και το τελετουργικό λάμβαναν χώρα όλη την εβδομάδα.
Επίσης, δύο ημέρες ή μία πριν οι Λαζαρίνες πήγαιναν και μάζευαν λουλούδια κάθε λογής για να στολίσουν τα καλαθάκια: πασχαλίτσες, παπαρούνες, αγριολούλουδα διάφορα άσπρα, κόκκινα, κίτρινα. Μάλιστα, κατά το μάζεμα των λουλουδιών έλεγαν και ένα ειδικό τραγούδι, που ορισμένες φορές το χόρευαν στους αγρούς και στα λιβάδια. Στο σπίτι κατόπιν στόλιζαν το καλάθι αρχίζοντας από τα κάτω προς τα πάνω. Στο στόλισμα του καλαθιού έλεγαν και άλλο τραγούδι. Ο Σκυλομάγκος έφτιαχνε συνήθως για τις Λαζαρίνες το «λαζαρόξυλο». Και σήμερα σε πολλά χωριά η Λαζαρίνα κρατάει το Λαζαρόξυλο που είναι συνήθως από φροξυλιά ή μια απλή και σταθερή βέργα. Χαράσσουν το ξύλο κοχλιωτά με σουγιά και βγάζουν τη φλούδα. Ακολούθως, βάφουν τη μία λωρίδα πράσσινη και την άλλη κόκκινη. Το κάτω μέρος κίτρινο και το πάνω μέρος γαλάζιο.
Στα διάφορα σπίτια οι Λαζαρίνες με τα στολισμένα καλάθια και τα λαζαρόξυλα, που τα χτυπούσαν και στο έδαφος, προτρέποντας και τη γη να ξυπνήσει από τον χειμωνιάτικο λήθαργο, έλεγαν μαζί με το κύριο τραγούδι του Λαζάρου, που είναι γραμμένο στην αρχή, και διάφορα παινέματα, δηλαδή ευχετικά τραγούδια, ανάλογα στο πρόσωπο για το οποίο τραγουδούσαν, λ.χ. μικρό αγόρι, ανύπαντρο κορίτσι ή αγόρι κ.α. Και τα διάφορα παινέματα παραλλάσσουν τη μελωδία από το κύριο τραγούδι του Λαζάρου, λειτουργώντας με αυτόν τον τρόπο και ηχητικά διαφοροποιημένα για τον σκοπό επίτευξης. Μάλιστα, σήμερα λέγεται μόνο το τραγούδι του Λαζάρου και το οποίο είναι διαφορετικό σήμερα από αυτό που έλεγαν οι Λαζαρίνες της εποχής εκείνης.
Αυτό το παλαιό τραγούδι του Λαζάρου θα ακουστεί ξανά από το στόμα των μικρών παιδιών στη συνοικία των Καμινάδων το Σάββατο του Λαζάρου. Επίσης, τα παιδιά με τις παραδοσιακές ενδυμασίες θα περάσουν από την εκκλησία και θα τραγουδήσουν έξω από αυτή, το ειδικό άσμα, που υπήρχε, όταν οι Λαζαρίνες περνούσαν από τον ναό. Στα σπίτια οι Λαζαρίνες «θα πουν» στους νοικοκυραίους, που θα τους περιμένουν και αυτοί με τα καλά τους «στράνια», το τραγούδι του Λαζάρου, όπως και τα παινέματα, τα οποία συντήρησε η προφορική μνήμη- παρόλη την αστικοποίηση, που υπέστη η περιοχή-, για τα ανύπανδρα παιδιά, καθώς και θα χορέψουν τα «Λαζαριάτικα» τραγούδια συμπληρώνοντας με αυτό τον τρόπο όλη την τυπολογία του εθίμου. Για να πούμε όλοι μαζί «Καλή Πασχαλιά και καλοκαρδισμένη» καθώς «Και του χρόν’».
Πεσλής Κωσνταντίνος
Ιστορικός – Λαογράφος
