Μετά από την επιτυχημένη διοργάνωση των εθίμων του κύκλου του χρόνου στη συνοικία Καμινάδων (Σεργιάνι της Πασχαλιάς, Μπιρμπιρίτσα, πανηγύρι Αγίας Τριάδας), με τη συμβολή του Πολιτιστικού Συλλόγου της συνοικίας, ένα άλλο γεγονός έρχεται να αναταράξει τα στάσιμα ύδατα της πολιτιστικής ζωής της πόλης μας εν μέσω θέρους. Και αυτό, που θα ανάψει φωτιά και οι «Καμινάδες» θα καπνίσουν-τονίζοντας με αυτόν τον τρόπο ότι κάτι γίνεται ή κάτι έχουμε-, είναι το γεγονός της διοργάνωσης ενός πανηγυριού προς τιμήν του αγίου Φανουρίου. Τα παραπάνω ανακοίνωσε ο Πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Καμινάδων κ. Νίκος Λάμπρου, ο οποίος πλαισιωμένος από τους συνεργάτες του, παραχώρησε χθες συνέντευξη τύπου. Ο εορτασμός πέραν του εκκλησιαστικού σκέλους θα περιλαμβάνει την προσφορά παραδοσιακού φαγητού του πλέον πιο συνηθισμένου για την πεδινή ζώνη της περιοχής της Καρδίτσας, χορούς από τη χορευτική ομάδα του Συλλόγου και χορό για τους παρευρισκομένους. Και δε σταματά μόνο σ’ αυτά αλλά προς τιμήν του Αγίου ο εορτασμός θα είναι τριήμερος, αφού πέρα από το Πανηγύρι, το Περιφερειακό Θέατρο Καρδίτσας και το Θέατρο Σκιών του Μάκη Χάρμπα θα δώσουν παραστάσεις στην πλατεία της περιοχής αυτής στις τελευταίες αυγουστιάτικες νύχτες του μήνα σ’ αυτή, προσπαθώντας να κάνει πράξη το σκοπό ζωής της περιοχής, που είναι η πολιτιστική αναβάθμισή της.
Λίγα λόγια για τον Άγιο Φανούριο
Ποιος είναι ο Άγιος αυτός που θα τιμήσουμε με τη δέουσα λαμπρότητα και ευλάβεια; Σύμφωνα με το συναξάρι του οι ειδήσεις είναι λίγες και ασαφείς. Σε πλήρη συμφωνία με το όνομά του , η εικόνα του Αγίου φανερώθηκε ξαφνικά στα τείχη της πόλης της Ρόδου, τα οποία επισκεύαζαν, στις 27 Αυγούστου, οπότε και έκτοτε εορτάζεται. Οι εργάτες βρήκαν στα τείχη της πόλης τα ερείπια μιας εκκλησίας με φθαρμένες εικόνες. Μεταξύ αυτών βρέθηκε και μία στην οποία ο μητροπολίτης Νείλος(1355 – 1369) διάβασε την επιγραφή «Άγιος Φανούριος ή Φανώ». Η εικόνα απεικόνιζε τον Άγιο Φανούριο με ρωμαϊκή στρατιωτική στολή. Στο ένα χέρι κρατά μια λαμπάδα και στο άλλο ένα σταυρό. Τριγύρω απεικονίζονται τα 12 μαρτύριά του. Αν και ο Άγιος ήταν άγνωστος, ο μητροπολίτης ανακαίνισε την ερειπωμένη εκκλησία και καθιέρωσε γιορτή την ημέρα εύρεσης της εικόνας. Ετσι η Ρόδος απέβη κέντρο λατρείας, όπου αναφέρονται πολλά θαύματα.
Η λατρεία απλώθηκε γρήγορα στα Δωδεκάνησα την Κρήτη, την Κύπρο, τη Χίο, τη Λέσβο κι έπειτα στην υπόλοιπη Ελλάδα, σε βαθμό που ο άγιος είναι σήμερα ένας από τους δημοφιλέστερους αγίους της Εκκλησίας μας. Όσον αφορά στην λατρεία του Αγίου στην Κρήτη, όπου εμφανίζεται ιδιαίτερα έντονη, η πρώτη μαρτυρία στο νησί εντοπίζεται με την προσθήκη το 1426 εγκάρσιου κλίτους στη Μονή Βαλσαμονέρου(τώρα Βροντησίου), στο νομό Ηρακλείου, το οποίο είναι αφιερωμένο στον άγιο και στο οποίο σώζονται μάλιστα δύο εικόνες του αγίου φιλοτεχνημένες από τον σπουδαίο εικονογράφο Άγγελο(α΄ μισό 15ου αιώνα).
Η εύρεση και η εξάπλωση της λατρείας του Αγίου είχε ως συνέπεια και την δημιουργία λαογραφικών φαινόμενων, για τα οποία και θα γίνει μια μικρή αναφορά. Ο άγιος έγινε δημοφιλέστερος λόγω της παρήχησης του ονόματος προς το ρήμα φαίνω, φανερώνω, δηλαδή αποκαλύπτω, παρουσιάζω κάτι. Έχει τη δύναμη να τα φανερώνει όλα τα χαμένα αντικείμενα, με την επίκληση, « Άγιε Φανούριε, φανέρωσέ μου ή το». Αυτή η ιδιότητα του αγίου επεκτάθηκε, προς παντός στην Κρήτη και στη Θεσσαλία αργότερα, στην ανεύρεση κλεμμένων ζώων, κυρίως αιγοπροβάτων, και στην κατ’ ακολουθίαν αποκάλυψη του ζωοκλέφτη. Και γι’ αυτό οι βοσκοί στην Κρήτη, Θεσσαλία τον θεωρούν προστάτη τους και, ως ποιμένα, φύλακα των ποιμνίων. Την ημέρα εκείνη, μάλιστα, εορτάζεται και η μνήμη του οσίου ποιμένα του Αιγυπτίου, σα να ήθελε να δηλωθεί και κάποια σχέση με τη φύλαξη ποιμνίων και φανερωμένων. Επίσης, σε μερικά μέρη, όπως στην Κρήτη, ο άγιος θεωρείται ως ιατήρ άγιος διαφόρων νοσημάτων και, ιδιαίτερα, των πονοκεφάλων. Ο άγιος θεωρείται ότι φανερώνει και την τύχη.
Διάφορα είναι τα τάματα, που προσφέρουν για την ανεύρεση χαμένων ή κλεμμένων πραγμάτων. Με τα χρόνια όμως, ως τάμα έχει επικρατήσει σχεδόν αποκλειστικά το ψήσιμο της πίτας, της πασίγνωστης φανουρόπιτας, άπαξ ή τρία Σάββατα. Ανεξάρτητα πάντως από οποιαδήποτε τάμα έχει επικρατήσει οι νοικοκυρές να ζυμώνουν την ημέρα της γιορτής του Αγίου ή την παραμονή(Καρδίτσα) και αφού διαβαστεί από τον ιερέα, να μοιραστεί σε συγγενείς και στον υπόλοιπο κόσμο με την ευχή: «Ο Θεός σ’χωρέσ’ τη μάνα του αγίου Φανουρίου». Υπάρχουν διάφορες παραδόσεις για τη μάνα και την κακία της, καθώς και ότι είναι στην κόλαση και ο άγιος προσπάθησε να τη σώσει. Με άλλες παραδόσεις γίνεται για τη συγχώρεση της αδελφής ή του αναδόχου του αγίου. Στην Κρήτη και στην Καρδίτσα και οι ανύπανδρες κοπέλες ψήνουν τη πίτα, για να τους φανερώσει ή να τους φέρει ένα καλό γαμπρό. Η φανουρόπιτα παρασκευάζεται με εννιά ή επτά λογιών υλικά και είναι σχεδόν πάντοτε νηστίσιμη.
Σύμφωνα με την παράδοση, που ο Άγιος θεωρείται από τους βοσκούς προστάτης των ποιμένων, των ποιμνίων αλλά και της υγείας και των δύο, ανθρώπων και ζώων, κάποιοι άνθρωποι στη συνοικία των Καμινάδων, οι οποίοι και ασχολούνται και με την κτηνοτροφία, αφιερώνουν τα ζωντανά τους για τη χάρη του Αγίου, διασώζοντας μ’ αυτόν τον τρόπο μια παράδοση αιώνων με την προσφορά των σφαχτών για την κοινή τράπεζα μετά την ευχαριστιακή τράπεζα και μάλιστα με κέντρο και γύρω από το ναό. Οι άνθρωποι αυτοί, που οφείλουμε να τους μνημονεύσουμε, είναι ο κ. Δημήτρης Φαλάρας, ο κ. Αναστάσιος Παλαιοχωρίτης και η κ. Κουφόπουλος Ευάγγελος, οι οποίοι όλοι συνδέονται είτε με συγγενικούς είτε με φιλικούς σκοπούς, και τους οποίους ευχαριστούμε εκ βάθους καρδίας για τη δυνατότητα, που χάρισαν στο Σύλλογο Καμινάδων, ο οποίος και ανέλαβε όλη τη οργάνωση, να συνεχίσει την παράδοση χρόνων και μάλιστα στις Καμινάδες, μια συνοικία με ιδιαίτερη πολιτιστική ταυτότητα εξαιτίας της λειτουργίας ως αγροτικής κοινότητας ως τα τέλη του 19ου αιώνα.
Όπως, επίσης, ευχαριστούμε και τους υπόλοιπους δωρητές, επώνυμους και ανώνυμους, όπως τον κ. Λαδιά Χρήστο για τη δωρεά τοπικών οίνων, για την προσφορά τους και τη συμβολή τους στην αναμενόμενη επιτυχία της όλης διοργάνωσης και για τους οποίους ο Σύλλογος θα κάνει ιδιαίτερη μνεία την ημέρα εκείνη. Από τις γυναίκες, που θα αναλάβουν όλη την προετοιμασία παρασκευής του φαγητού, έως και τους υπόλοιπους, οι οποίοι καθημερινά αυξάνονται και προσφέρουν για τον άγιο και τη χάρη του. Όλα αυτά, λοιπόν, τη νύχτα της 27ης Αυγούστου 2009, ημέρας Πέμπτης, έξω από το ναό του Αγίου Φανουρίου στη συνοικία Καμινάδων Καρδίτσας, με ώρα έναρξης των πολυήμερων εκδηλώσεων την εβδόμη απογευματινή (19:00μ.μ.) και με την επιτέλεση παράκλησης προς τιμήν του Αγίου και αρτοκλασίας. Και μ’ αυτό τον τρόπο οι Καμινάδες θα βγάλουν καπνό από τις πολυήμερες εκδηλώσεις και θα συνεχίσουν να καπνίζουν με τις υψηλού επιπέδου εκδηλώσεις καθ’ όλη τη διάρκεια του φθινοπώρου και του χειμώνα, αφού έπεται και συνέχεια και οι κάτοικοι μπορούν να αναφωνήσουν «έχομεν σύλλογον»…
Κωνσταντίνος Πεσλής,
Ιστορικός – Λαογράφος
Τακτικός Επιστ. Συνεργάτης Πολιτιστικού Συλλόγου Καμινάδων Καρδίτσας
