Το Ζαχαρουργείο (1894-1909)
Το έτος 1894 Ο Ηπειρώτης στην καταγωγή Χρηστάκης – Εφέντης Ζωγράφος, ομογενής από την Κωνσταντινούπολη, ίδρυσε στην περιοχή, η οποία και σήμερα λέγεται Ζωγραφία, μεταξύ των χωριών Μαυρομματίου – Μαγουλίτσας – Λαζαρίνας, το πρώτο στα Βαλκάνια Εργοστάσιο Ζακχάρεως.
Το οίκημα του Εργοστασίου, μήκους 124, πλάτους 28 και ύψους 8 μέτρων, σώζεται και σήμερα μισσερειπωμένο. Λειτουργούσε με ατμολέβητες και η ζάχαρη παραγόταν από τεύτλα, τα οποία οι ιδιοκτήτες καλλιεργούσαν στο ιδιόκτητο τσιφλίκι τους.
Γενικά, από το 1894 μέχρι το 1899 το Εργοστάσιο είχε μεγάλες ζημιές, γιατί και η ποσότητα των τεύτλων που καλλιεργούνταν ήταν μικρή – επομένως, μικρή και η ποσότητα της παραγόμενης ζάχαρης -, ενώ το κόστος λειτουργίας του Εργοστασίου πολύ μεγάλο.
Το 1898 πέθανε ο ιδρυτής του Εργοστασίου Χρηστάκης – Εφέντης και τη διεύθυνσή του ανέλαβαν οι δύο γιοι του, που ήταν σπουδασμένοι στην Ευρώπη. Αγοράστηκαν καινούργια μηχανήματα και τρακτέρ για την καλλιέργεια των τεύτλων, οπότε η παραγωγή βελτιώθηκε σημαντικά. Από το έτος 1900 και εξής, το εργοστάσιο είχε σημαντικά κέρδη.
Τέλος, το έτος 1909 το Εργοστάσιο Ζακχάρεως αναγκάστηκε να αναστείλει τη λειτουργία του, εξαιτίας του αθέμιτου ανταγωνισμού που υπέστη με την εισαγωγή ζάχαρης από το εξωτερικό και τη φορολογία που επιβλήθηκε. Καθ’ όλο το διάστημα λειτουργίας του οι αδελφοί Ζωγράφου δαπάνησαν το μυθικό για την εποχή ποσό των 4.230.000 δραχμών.
Το Εργοστάσιο Επεξεργασίας Ρυζιού
Το Εργοστάσιο Επεξεργασίας Ρυζιού – κοινώς ρυζόμυλοι – ιδρύθηκε το έτος 1877 από το Χρηστάκη – Εφέντη Ζωγράφο στο χωριό Λαζαρίνα και επεξεργαζόταν 150 τόνους ρυζιού το χρόνο κατά μέσον όρο. Το ρύζι καλλιεργούνταν στα κτήματα του Ζωγράφου στη Λαζαρίνα και αρδεύονταν από τον ποταμό Πάμισο (Μπλιούρη). Υπολογίζεται ότι καλλιεργούνταν 450 στρέμματα αγρών το χρόνο με ρύζι.
Το Ιπποφορβείο
Το έτος 1895 ιδρύθηκε στη Λαζαρίνα από τον ίδιο ιδιοκτήτη του τσιφλικιού Χρηστάκη Ζωγράφο και Ιπποφορβείο, το οποίο εξέτρεφε ίππους ευγενικής καταγωγής, οι οποίοι προορίζονταν για τις ιπποδρομίες και πουλιόνταν στην Ελλάδα και στο Εξωτερικό.
Από όλα τα δημιουργήματα του φιλοπρόοδου ομογενούς Χρηστάκη – Εφέντη Ζωγράφου και των παιδιών του, διατηρείται σήμερα μόνο το Ιπποφορβείο, το οποίο υπό τη διεύθυνση της εταιρείας «ΙΠΠΟΤΟΥΡ» επεκτείνει τον κύκλο των εργασιών της και προοδεύει. Σώζεται επίσης η οικία του Ζωγράφου (κονάκι), καθώς και τα ερείπια του Ζαχαρουργείου, το οποίο περιγράψαμε παραπάνω.
