ΜΑΥΡΟΜΑΤΙ, ΟΞΥΑ (Σιάμ), ΠΕΥΚΟΦΥΤΟ , ΠΟΡΤΗ, ΓΕΛΑΝΘΗ, ΛΑΖΑΡΙΝΑ
ΜΑΥΡΟΜΑΤΙ
Περιγραφή
Σε μια απόσταση 30 χλμ. από την Καρδίτσα, στη σκιά των Αγράφων, φτάνουμε στην ιδιαίτερη πατρίδα του Γεώργιου Καραϊσκάκη, το Μαυρομμάτι. Το χωριό ανήκει στο Δήμο Μουζακίου και σ_ αυτό υπάγονται οι οικισμοί Μαυρομματίου και Συνεταιρισμού Γ. Καραϊσκάκη.
Παραγωγή – Οικονομία
Πρόκειται για ένα μεγάλο χωριό με 1.800 κατοίκους μόνιμους, ο αριθμός των οποίων αυξάνεται σε 2.200 κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Πηγές εισοδημάτων των κατοίκων του Μαυρομματίου είναι η γεωργία -καλλιέργειες βάμβακος, καπνού, καλαμποκιού, σιταριού, τεύτλων, μηδικής και αμπελιών- , η κτηνοτροφία -εκτροφή αιγοπροβάτων- και η τέχνη -ξυλόγλυπτα, έπιπλα, κουφώματα.
Ιστορία – Μνημεία – Αξιοθέατα
Το όνομα του χωριού οφείλεται στο μεγαλοκτηματία Θεόδωρο Μαυρομμάτη, ο οποίος αναφέρεται σε μια απογραφή του 1454. Αρχικά το Μαυρομμάτι ήταν κτισμένο στη θέση Βάρα (αγροτική περιοχή), απ_ όπου λόγω της ελονοσίας, κατά την παράδοση, μεταφέρθηκε στη θέση Καλυβάκι. Κατά την Τουρκοκρατία οι κάτοικοι έφυγαν και εγκαταστάθηκαν στο δάσος του Μαυρομματίου στη θέση Αγ. Αικατερίνη και μετά την απελευθέρωση κατέβηκαν πάλι στον κάμπο, στη σημερινή θέση του χωριού. Στην πλατεία του χωριού με τα πλατάνια, στήθηκε το 1990 χάλκινος έφιππος αδριάντας του Γ. Καραϊσκάκη που καταγόταν από εδώ, έργο του γλύπτη Γεωργίου Παππά. Ενδιαφέροντα είναι τα παλιά πετρόχτιστα σπίτια του χωριού, καθώς και οι παραδοσιακές βρύσες.
Έθιμα – Παραδόσεις
2 χλμ. πριν το χωριό, στο δάσος, συναντάμε το πολύ αξιόλογο μοναστήρι του Αγ. Γεωργίου (Καραϊσκάκη) Μαυρομματίου, με σωζόμενο καθολικό αθωνίτικου τύπου, όπου υπηρετούσε η καλόγρια μητέρα του ήρωα. Το μοναστήρι κτίστηκε περίπου το 1550 ενώ οι τοιχογραφίες της Μονής χρονολογούνται το 1657. Οι εκκλησίες είναι αρκετές στο Μαυρομμάτι. Σε υψώματα βρίσκονται τα ξωκλήσια της Αγ. Αικατερίνης και του Προφήτη Ηλία και ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει τη θέα του λόφου του Αγ. Νικολάου με το ομώνυμο ξωκλήσι. Στο χωριό βρίσκονται οι εκκλησίες Αγ. Νικολάου, του Αγ. Ιωάννη, των Αγ. Αναργύρων και της Αγ. Μαρίνας.
Φυσική Ομορφιά – Δραστηριότητες
Οι κορυφές Κρανιώτης, Κοτρώνα, Αλωνάκι και «Σουφλιρό Κοτρώνι» προσφέρουν όμορφη θέα. Τα κρυστάλλινα νερά των πηγών Αγ. Αικατερίνης (από καλό δασικό δρόμο), Αγ. Γεωργίου, της ιαματικής πηγής «Σκέντου» στο Ν τμήμα του χωριού, Αγ. Νικολάου στο Α τμήμα, «Ρίζα» και «Καναλάκος» επίσης στο Ν τμήμα και της «Τσιάμη Βρύσης» έλκουν τους επισκέπτες. Ο Πάμισος ποταμός, μήκους 3 χλμ. περίπου, πηγάζει από την ορεινή Αργιθέα και χύνεται στον Πηνειό ποταμό. Τέλος κοντά στη μονή του Αγ. Γεωργίου, 2,5 χλμ. νοτιότερα, βρίσκεται το σπήλαιο όπου γεννήθηκε το 1782 ο Καραϊσκάκης (εκεί κατέφυγε η καλόγρια μητέρα του όταν προχώρησε η εγκυμοσύνη της) και δίπλα η σπηλιά «Καρακοφωλιά».
Πολιτισμός – Εκδηλώσεις
Κάθε χρόνο στις 9 Μαΐου διεξάγεται στο Μαυρομμάτι το πανηγύρι του Νέου Αγ. Νικολάου του Μαρούλη, με λειτουργία και διανομή φαγητού στους προσκυνητές. Ο Ν. Μαρούλης ήταν ένας καλός τεχνίτης που βοήθησε την περιοχή επί Τουρκοκρατίας, κατασκευάζοντας φράγμα για την άρδευση των καλλιεργειών. Επίσης κάθε χρόνο τη 2η μέρα του Πάσχα (23/4), διεξάγονται τα «Καραϊσκάκεια» με δοξολογία, κατάθεση στεφάνου, δεξίωση και με την εμφάνιση παραδοσιακών χορευτικών συγκροτημάτων. Ο Αθλητικός Σύλλογος Μαυρομματίου «Ο Καραϊσκάκης» διαθέτει Ποδοσφαιρική Ομάδα.
ΟΞΥΑ (Σιάμ)
Περιγραφή
Η Οξυά ανήκει στο Δήμο Μουζακίου. Σ_ αυτή υπάγονται οι οικισμοί Βαγένια, Παλαιοχώρι, Πλατάνια, Ζαμανάτικο, Παλιάμπελα, Κούρα, Μεσοράχη, Μεγάλη Βρύση, Σούλα, Δάφνη και Συκιά. Απέχει από την Καρδίτσα 56 χλμ και βρίσκεται σε υψόμετρο 900 μ.
Παραγωγή – Οικονομία
Η Οξυά έχει 250 μόνιμους κατοίκους το χειμώνα που κατά τους θερινούς μήνες αυξάνονται σε 800. Ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Στο χωριό ασκούνται ακόμη δύο παραδοσιακά επαγγέλματα, του ράφτη για τις κάπες των τσοπάνηδων και του βαρελά.
Ιστορία – Μνημεία – Αξιοθέατα
Η παλιότερη ονομασία του χωριού ήταν Σιάμ από τη σύντμηση της πρώτης ονομασίας Σιάμος. Σύμφωνα με την παράδοση, το χωριό πρέπει να ιδρύθηκε την περίοδο 1393-1422. Η ονομασία Οξυά δόθηκε με διάταγμα το 1930, εξαιτίας του ιστορικού δάσους οξυάς που βρίσκεται στη ΝΑ πλευρά του χωριού. Γύρω στο 1770 πέρασε από την Οξυά ο Άγ. Κοσμάς ο Αιτωλός. Σώθηκε μια φράση στο τέλος της ομιλίας προς του κατοίκους που έμοιαζε με προφητεία, ότι «με τον καιρό θα σκορπιστεί το χωριό τόσο, που δε θα ακούγεται ο κόκορας από τη μία άκρη ως την άλλη». Πράγματι μετά από εκατό χρόνια, το χωριό σκορπίστηκε όπως είναι και σήμερα. Σήμερα λειτουργεί ο μύλος στα Παλιάμπελα, πετρόχτιστος, ηλικίας περίπου ενός αιώνα ενώ στον οικισμό Παλαιοχώρι υπάρχει παλιό τοξωτό γεφύρι που ενώνει τον οικισμό με το κέντρο της Οξυάς. Παλιό γεφύρι υπάρχει και στη θέση «Τσιλιγκέικα».
Έθιμα – Παραδόσεις
Αξιόλογο μνημείο να επισκεφθεί κάποιος είναι η Ι. Μονή Αγ. Τριάδος, που ιδρύθηκε στις αρχές του 17ου αι. και είναι χτισμένο σε μικρό πλάτωμα. Το καθολικό είναι τρίκογχος σταυρεπίστεγος ναός με τοιχογραφίες του 1682. Στην Οξυά και την περιοχή της υπάρχουν αρκετές εκκλησίες: στο κέντρο του χωριού του Αγ. Δημητρίου, του Αγ. Ιωάννη, του Προφήτη Ηλία, το ξωκλήσι του Αγ. Γεωργίου βόρεια, της Αγ. Κυριακής, το ξωκλήσι της Αγ. Βαρβάρας, το μικρό εκκλησάκι της Παναγίας στο κέντρο του χωριού, της Αγ. Παρασκευής στον οικισμό Πλατάνια και το ξωκλήσι του Αγ. Νικολάου στο Βλάσι.
Φυσική Ομορφιά – Δραστηριότητες
Η Οξυά είναι χτισμένη στις βόρειες πλευρές της Καράβας (2.184 μ. υψ.) και την περιβάλλουν οι κορυφές Μάλιας (1.970 μ. υψ.), Βουτσικάκι (2.154 μ. ) και Αη Λιά ή Προφήτη Ηλία (1.758 μ. υψ.), καθώς και δάση οξυάς και ελάτης. Το χωριό της Οξυάς χωρίζεται σε δύο τμήματα από ένα φυσικό όριο, τον ποταμό Πάμισο. Η κύρια πηγή του Πάμισου είναι η «Καράβα». Άλλες πηγές είναι: «Μάτι» κοντά στη βρύση Αλαμανή, «Αγ. Βαρβάρα», «Παλιάμπελα», «Αχυρώνες» και «Γκέκα». Στο χωριό υπάρχουν και πολλές βρύσες με σπουδαιότερη από όλες τη «Ζέρφη».
Πολιτισμός – Εκδηλώσεις
Του Αγίου Πνεύματος στο μοναστήρι της Αγ. Τριάδας γευματίζουν όλοι οι παρευρισκόμενοι στο προαύλιο, όπου ψήνονται αρνιά, και ακολουθεί γλέντι. Του Προφήτη Ηλία στις 20/7 στο εκκλησάκι της Αγ. Κυριακής διεξάγεται το μεγαλύτερο πανηγύρι του χωριού. Στις 26/7 της Αγ. Παρασκευής στον οικισμό Πλατάνια, στις 24/8 του Αγ. Κοσμά του Αιτωλού στον Άγ. Γεώργιο Συκιάς και στις 8/9 του Γενεσίου της Θεοτόκου στον οικισμό Παλαιοχώρι, πραγματοποιούνται πανηγύρια. Στις 23/7 γίνεται το ετήσιο Αντάμωμα των Αργιθεατών στον Αυχένα της Οξυάς, στο ξωκλήσι του Αγ. Νικολάου. Ενδιαφέροντα είναι και τα έθιμα της Οξυάς που συνδέονται με τους νερόμυλους του χωριού και τη γέννηση των παιδιών. Τρεις Σύλλογοι φροντίζουν για τις εκδηλώσεις στην Οξυά: ο Σύλλογος των απανταχού Οξυωτών Καρδίτσας «Ο Άγ. Δημήτριος», ο Αρχαιολογικός Λαογραφικός Πολιτιστικός Σύλλογος Μοναστηρίου και ο Σύλλογος Οξυωτών Νέας Αγχιάλου «Η Οξυά».
ΠΕΥΚΟΦΥΤΟ
(Νεβροβούνιστα)
Περιγραφή
Το Πευκόφυτο είναι ένα όμορφο χωριό, χτισμένο σε 730 μ. υψόμετρο. Ανήκει στο Δήμο Μουζακίου και περιλαμβάνει τους οικισμούς Νησιά, Χαραυγή, Βαμβακιές και Πάδη. Απέχει 40 χλμ. από την Καρδίτσα και 10 χλμ. από το Μουζάκι.
Παραγωγή – Οικονομία
Οι κάτοικοι το χειμώνα είναι γύρω στα 180 άτομα, ενώ το καλοκαίρι ο αριθμός τους αυξάνεται σε 420. Ο Χρήστος Τύμπου ασκεί ακόμη το παραδοσιακό επάγγελμα του μυλωνά και οι Μπάλλας Χριστόφ., Καραβίδας Λάμπρος και Παπαθανασίου Λάμπρος ασκούν τα επαγγέλματα του γανωματή και του μαραγκού.
Ιστορία – Μνημεία – Αξιοθέατα
Η παλιότερη ονομασία του χωριού ήταν Νεβροβούνιστα. Σύμφωνα με την παράδοση, το χωριό ιδρύθηκε το 15ο αι. Ο πληθυσμός του Πευκόφυτου προέρχεται από την Ήπειρο. Σημαντικό είναι το παλιό πέτρινο τοξωτό γεφύρι, η «Παλαιοκαμάρα», που σύμφωνα με την παράδοση είναι έργο του Αγ. Βησσαρίωνος. Σώζονται ακόμη δύο πέτρινοι νερόμυλοι, στη θέση Βαμβακιές.
Έθιμα – Παραδόσεις
Η ενοριακή εκκλησία των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου είναι αγιογραφημένη ολόκληρη, χτίστηκε το 1863 και ανακαινίστηκε το 1952. Υπάρχουν και άλλοι νεότεροι ναοί (της Παναγίας, του Αγ. Αθανασίου, του Προφήτη Ηλία κ.ά). Στη θέση «Παλαιά Θεοτόκος» ύστερα από αρχαιολογικές ανασκαφικές έρευνες αποκαλύφτηκαν τα θεμέλια προϋπάρχοντος ναού με ψηφιδωτά δάπεδα.
Φυσική Ομορφιά – Δραστηριότητες
Ο ποταμός της περιοχής πηγάζει από την Καράβα και χύνεται στον Πηνειό. Η παρόχθια χλωρίδα είναι πλούσια σε πλατάνια και βελανιδιές. Η ιχθυοπανίδα περιλαμβάνει πέστροφες, μπριάνες και κεφάλια. Στο Πευκόφυτο υπάρχουν τέσσερις πηγές: της «Καλογριάς το ρέμα», της «Νύφης το ρέμα», η «Συκιά» και το «Ξερόρεμα». Από τις κορυφές «Φακή» (780 μ. υψ.) και «Παναγιά» (730μ. υψ.) η θέα προς το θεσσαλικό κάμπο είναι μαγευτική. Υπάρχουν τα ενδιαφέροντα δάση του Άνω και Κάτω Ζάβατου-Ρύγκια-Βλάχου-Χαλκερά-Κάτω Αιλιάς- με καστανιές και έλατα όπου ενδημούν γεράκια, κοτσύφια, τσίχλες, κίσσες, ζαρκάδια και αγριογούρουνα.
Πολιτισμός – Εκδηλώσεις
Το χωριό πανηγυρίζει στις 29/6 που η Εκκλησία μας τιμά τη μνήμη των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου, με εκδηλώσεις στην πλατεία του χωριού με παραδοσιακά χορευτικά συγκροτήματα και δημοτική ορχήστρα. Στη συνέχεια το γλέντι μεταφέρεται στα καφενεία μέχρι το πρωί. Επίσης το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου με πρωτοβουλία του Προοδευτικού Συλλόγου, στην πλατεία του χωριού διοργανώνονται γλέντι και πολιτιστικές εκδηλώσεις. Σε τοπικά θέματα Ιστορίας και Λαογραφίας δραστηριοποιείται ο Προοδευτικός Σύλλογος Πευκόφυτου «Η Ανάπλασις».
ΠΟΡΤΗ
Περιγραφή
Γενική περιγραφή: Σε απόσταση 6 χλμ. ΝΔ του Μουζακίου και 33 χλμ. από την Καρδίτσα, βρίσκεται η Πορτή, χτισμένη σε 650 μ. υψόμετρο. Το πέρασμα από το Μουζάκι προς την Πορτή είναι εντυπωσιακό ανάμεσα από δύο βραχώδη βουνά και τον ποταμό Πάμισο να κυλά ανάμεσα τους. Η Πορτή ανήκει στο Δήμο Μουζακίου και σ’ αυτή υπάγονται οι οικισμοί Μαρτίνι, Μέλιγος και Παλαιόκαστρο.
Παραγωγή – Οικονομία
Οι μόνιμοι κάτοικοι είναι γύρω στους 300, το καλοκαίρι όμως αυξάνονται στους 550. Αντλούν το εισόδημά τους από την κτηνοτροφία, τη γεωργία και τις οικοδομικές εργασίες.
Ιστορία – Μνημεία – Αξιοθέατα
Οι γραπτές πηγές (αρχαίες και νεότερες) μάς παραδίδουν αρκετές αναφορές του ονόματος του χωριού. Από τον αρχαίο συγγραφέα Πολύβιο η Πορτή αναφέρεται ως «Άκρον», όπου υπήρχε στρατόπεδο του βασιλιά των Αθαμάνων, Αμύνανδρου. Η θέση Παλαιόκαστρο παρουσιάζει μάλιστα αρχαιολογικό ενδιαφέρον, καθώς σώζονται εκεί λείψανα αρχαίων τειχών. Επί Τουρκοκρατίας αναφέρεται ως Μπορτί ή Πορτί, το μέρος όπου ο Καραϊσκάκης συνάντησε το Ν. Στούρναρη. Στο χωριό υπάρχουν δύο νερόμυλοι και στο ποτάμι υπάρχει τοξωτό γεφύρι.
Έθιμα – Παραδόσεις
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον επισκέπτη παρουσιάζει η εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου (1592), σε ρυθμό τρίκλιτης ξυλόστεγης βασιλικής με 6 ξύλινους κίονες στον κυρίως ναό και 2 στο νάρθηκα. Το ιερό του ναού ξαναχτίστηκε το 1781, ενώ ο νάρθηκας χτίστηκε το 1804. Διασώζονται αξιόλογες τοιχογραφίες που χρονολογούνται ως και το 16ο αι. Επίσης στην Πορτή υπάρχουν οι εκκλησίες του Αγ. Νικολάου (1872) και του Αγ. Γεωργίου (1895).
Φυσική Ομορφιά – Δραστηριότητες
Από τις κορυφές Κούτσιμπος (1.131 μ. υψ.), Τσιλίγκα (1.000 μ. υψ.), καθώς και από την κορυφή του Πέργου, η θέα προς το θεσσαλικό κάμπο είναι μοναδική. Το βουνό Ίταμος προσφέρεται για πανοραμική απόλαυση της θεσσαλικής πεδιάδας, ενώ για περίπατο προσφέρεται το δάσος από καστανιές και δρυς. Στη θέση «Σκάλα» υπάρχουν σπηλιές.
Πολιτισμός – Εκδηλώσεις
Τοπικά πανηγύρια διοργανώνονται στις 20 Ιουλίου (του Προφήτη Ηλία) και στις 15 Αυγούστου, με εμφάνιση χορευτικών συγκροτημάτων και δωρεάν διανομή φαγητού. Επίσης στις 21 Μαΐου (Αγ. Κων/νου και Ελένης) στον οικισμό του Μέλιγου. Στην Αθήνα εδρεύει ο Εκπολιτιστικός Σύλλογος Απανταχού Πορτιωτών «Ο Πλάτανος».
ΓΕΛΑΝΘΗ
Περιγραφή
3 χλμ. Α του Μουζακίου βρίσκεται η Γελάνθη που ανήκει στο Δήμο Μουζακίου.
Ιστορία – Μνημεία – Αξιοθέατα
Ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (1813) με το χαρακτηριστικό του οκταγωνικό τρούλο και το καμπαναριό τού 1889, δεσπόζει μεγαλοπρεπής.
Φυσική Ομορφιά – Δραστηριότητες
Η διαδρομή είναι ιδιαίτερα ευχάριστη την άνοιξη με αμπελώνες και πλατάνια να σκιάζουν το δρόμο. Για περίπατο προσφέρεται η «Αλέα» προς το χωριό Μουριά και το «Δασάκι» κατάφυτο από βελανιδιές και φτελιές.
Πολιτισμός – Εκδηλώσεις
Τοπικά πανηγύρια διοργανώνονται στις 15/8 (Δεκαπενταύγουστος)και του Αγ. Γεωργίου. Αξίζει να συμμετάσχει κανείς στην εκδήλωση που διοργανώνει ο Μορφωτικός Σύλλογος την Καθαρή Δευτέρα με παραδοσιακή μουσική και προσφορά νηστίσιμων εδεσμάτων.
ΛΑΖΑΡΙΝΑ
Περιγραφή
Η Λαζαρίνα ανήκει διοικητικά στο Δήμο Μουζακίου.
Ιστορία – Μνημεία – Αξιοθέατα
Το αρχοντικό του 1896 που κληροδότησε ο τσιφλικάς Χρ. Ζωγράφος, καθώς και τα μνημεία βιομηχανικής κληρονομιάς (το α΄ εργοστάσιο ζάχαρης στην Ελλάδα και το ορυζοποιείο), στέκουν ακόμη ως μάρτυρες της βιομηχανικής και οικονομικής δραστηριότητας της εποχής. Τα σωζόμενα τμήματα των κτιρίων αυτών αποτελούν πόλο έλξης για τους επισκέπτες του τόπου, ενώ τα τελευταία χρόνια γίνονται προσπάθειες για την ανακατασκευή και μετατροπή του εργοστασίου σε βιομηχανικό μουσείο. Στη Λαζαρίνα υπάρχει επίσης Ιπποφορβείο, οργανωμένη μονάδα όπου εκτρέφονται άλογα ιπποδρόμου. Παλιά υπήρχαν εδώ τα Πρότυπα «Ιπποφορβεία Λαζαρίνας», με προσωπικό που αποτελούνταν από Ούγγρους ειδικούς, οι οποίοι φρόντιζαν για την παραγωγή αλόγων εκλεκτής ράτσας.
Πηγή: www.ecoguide.gr
