Τα φώτα χαμηλώνουν ,η προβολή ξεκινάει. Μια ταινία που αναβιώνει την περιπέτεια αυτοδικίας αλά Τσάρλς Mπρόνσον ,ένας πατέρας που σκοτώνει όλους όσους ενεπλάκησαν στην απαγωγή της κόρης του, μια παραγωγή που έγινε επιτυχία αφού το σενάριο «παίρνω το νόμο στα χέρια μου» γνωρίζει μεγάλη επιτυχία. Ένα σενάριο που στη ζωή παράγει τραγωδίες, αλλά στη μεγάλη οθόνη αντι-ήρωες που μας μένουν αξέχαστοι. H ζωή δεν είναι ταινία που στο τέλος χειροκροτάς και το έργο τελειώνει. Όπως δεν μπορείς να κάνεις πρόβα για το πώς θα ‘’παίξεις¨ την ζωή σου έτσι δεν μπορείς και να σβήσεις τον θάνατο με τους τίτλους τέλους.
Τον τελευταίο όμως καιρό όλο και περισσότερα περιστατικά προσπαθούν να μας πείσουν πως η αυτοδικία δικαιώνεται από τα αισθήματα αδικίας που νιώθουν οι πολίτες και από την πεποίθηση πως το κράτος δεν τους προστατεύει. Πολίτες που εκτελούν χρέη αστυνομικού ,πολίτες που δικάζουν, καταδικάζουν και επιβάλλουν ποινές ,πολίτες που αποφασίζουν να αφαιρέσουν τη ζωή κάποιου σε νόμιμη άμυνα(άραγε που ακριβώς βρίσκονται τα όρια της;) και κάπου πιο εκεί βρίσκονται αυτοί που χειροκροτούν καθώς βλέπουν να αυξάνονται τα θύματα που μετατρέπονται σε θύτες. Παράλληλα επικρατεί το ιδεολόγημα ότι ο καθένας μόνος του ή με μια ομάδα στην οποία εντάσσεται μπορεί να ορίζει και να διεκδικεί το δίκιο του και τελικά να το επιβάλει στους λοιπούς πολίτες ως ¨κανόνα¨.
Οι κανόνες είναι πρότυπα συμπεριφοράς και δράσης, που μια κοινωνία θεωρεί απαραίτητα να υπάρχουν για να κυλάει ομαλά η κοινωνική ζωή. Το ότι υπάρχει και τηρείται ένας κανόνας σημαίνει ότι τα περισσότερα μέλη της κοινωνίας έχουν συμφωνήσει ή έστω σιωπηλά έχουν αποδεχθεί πως είναι απαραίτητος. Όταν διαφωνώ με κάποιον, συζητάω για να βρούμε μια λύση, δεν παίζω ξύλο μαζί του! Η ιδιωτική εκδίκηση αποτελεί κοινωνικό εθισμό σε έναν τρόπο συμπεριφοράς που ακυρώνει την ορθολογική και κριτική σκέψη σχετικά με την επιλογή δράσης(Pierre Bourdieu). Τέτοιες συμπεριφορές στην καθομιλουμένη αναφέρονται ως «αυτοδικία» η οποία παρουσιάζεται είτε ως έκρηξη θυμού είτε ως πεποίθηση του θύτη πως μέσω της πράξης του εφαρμόζει το δίκαιο για το σύνολο των πολιτών. Το αποτέλεσμα είναι να εκδηλώνονται τα γνωστά φαινόμενα βίαιων επιθέσεων κατά πολιτικών, μεταξύ πολιτών προς υπεράσπιση της τιμής και της αξιοπρέπειας (βεντέτα) ή ακόμα και μεταξύ οπαδών.
Το δίκαιο οφείλει να έχει ορθολογική βάση και όχι συναισθηματική αλλιώς παλινδρομούμε σε ένα τρόπο απονομής δικαιοσύνης όπως τότε που οι νόμοι είχαν θρησκευτική υπόσταση(Παλαιά Διαθήκη). Η χρήση βίας από πολίτες ή ομάδες με σκοπό την «δικαίωση» οδηγεί στην υποτίμηση της ίδιας της ανθρώπινης ύπαρξης. Σε μια οργανωμένη κοινωνία δεν δικάζεις με σφαίρες ,ούτε αφαιρείς από τον δράστη το δικαίωμα της υπεράσπισης. Τελικά ποιος είναι αυτός που ορίζει τα όρια και τον βαθμό αγανάκτησης που όταν υπάρχουν δικαιολογούν την αυτοδικία;
Όλοι θα συμφωνήσουμε πως το κράτος δικαίου δεν κάνει σωστά την δουλειά του όπως ορίζεται από το σύνταγμα και αυτό δημιουργεί ένα διάχυτο αίσθημα αδικίας. Η αδυναμία του συστήματος να απονέμει δικαιοσύνη (αρνησηδικία, ατιμωρησία) προκαλεί ανασφάλεια στους πολίτες. Επιπλέον η απογοήτευση από τους φορείς (πχ αστυνομία) τον κάνει να νιώθει απροστάτευτος .Αθροιστικά όλα αυτά μετουσιώνονται σε οργή γίνονται επιθετικότητα και ο πολίτης οδηγείται να λύσει βίαια το πρόβλημα μόνος .
Κλείστε τα μάτια και μεταφερθείτε σε μια τέτοια κοινωνία ανομίας που θα επιβάλλεται το δίκαιο της φυσικής δύναμης, σε ένα περιβάλλον αυθαιρεσίας που μπερδεύονται θύτες και θύματα, στην αναβίωση πρωτόγονων συμπεριφορών με διεκδίκηση του δίκιου μέσω των ροπάλων μας. Ποιός θα ήθελε να ζει σε ένα τέτοιο περιβάλλον? Ας μην γελιόμαστε πάντως, υπάρχει και προσωπική ευθύνη, καθώς στο σημείο αυτό μας οδήγησε και η ανοχή μας σε άλλες μορφές βίας (όπως λεκτική), στις απειλές και στην αγένεια που φτάνει στα όρια της δυσφήμησης.
Αδιαμφισβήτητα η πολιτική ηγεσία έχει μεγαλύτερη ευθύνη από τους απλούς πολίτες. Αν το κράτος έκανε σωστά τη δουλειά του, τότε ο πολίτης δεν θα ένιωθε χαμένος μέσα στον φόβο την ανασφάλεια και την αδικία. Εμείς (οι πολίτες) πρέπει να ξεπεράσουμε την ατολμία μας ,να απαιτήσουμε το αυτονόητο ,ένα κράτος δικαίου που θα ξαγρυπνά και δεν θα κοιμάται και όχι να πάρουμε τα όπλα στα χέρια, έτοιμοι για μάχη. Το Κράτος πρέπει επιτέλους να εγγυηθεί την προσωπική ασφάλεια των μελών του και να προασπιστεί την κοινωνική ειρήνη. Σίγουρα δεν μας αξίζει μια τέτοια κοινωνία, όμως θα αλλάξει μόνο όταν βρεθεί πολιτική ηγεσία να δει την αλήθεια και να μην πιστεύει ότι «ο Έλληνας πολίτης ζει σε πιο ήσυχο περιβάλλον παρά ποτέ» .
Η αυτοδικία είναι επικίνδυνη αφού είναι αποτέλεσμα εσωτερικής ορμής που δεν επιτρέπει τον υπολογισμό ούτε των πράξεων, ούτε των συνεπειών τους , και αν και μπορεί ενίοτε να αιτιολογείται, ποτέ δεν δικαιολογείται.
Λία Ρογγανάκη
ΓΕΝΙΚΟΣ-ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟΣ ΙΑΤΡΟΣ
Επιμ.ΚΥ Μουζακίου-ΠΙ Μητρόπολης
