Το Ιστορικό-Λαογραφικό Μουσείο «Λ. και Ν. Σακελλαρίου» του ΔΟΠΑΚ, υπό την αιγίδα του Δήμου Καρδίτσας και με την υποστήριξη των Φίλων Μουσείου Πόλης και του Δικτύου Μουσείων Νομού Καρδίτσας, οργάνωσε με μεγάλη επιτυχία την Παρασκευή 28 και το Σάββατο 29 Σεπτεμβρίου σεμινάριο με τίτλο «Εισαγωγή στην Προφορική Ιστορία» στο κεντρικό κτήριο του μουσείου πόλης. Στη μνήμη του αξέχαστου Πέτρου Κομπορόζου, το μουσείο άνοιξε τις πύλες του και καλωσόρισε την ομάδα της Ένωσης Προφορικής Ιστορίας με επικεφαλής την πρόεδρό της, Ρίκη Βαν Μπούσχοτεν, ομ. καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και διεθνώς καταξιωμένη ερευνήτρια στο πεδίο της προφορικής ιστορίας και της κοινωνικής ανθρωπολογίας. Σκοπός του σεμιναρίου ήταν η συγκρότηση ομάδας προφορικής ιστορίας, η οποία θα εκπαιδευόταν στη μεθοδολογία λήψης προφορικών μαρτυριών για να την εφαρμόσει στην πράξη, με απώτερο στόχο την ανάδυση και στην Καρδίτσα μιας ιστορίας «από τα κάτω», που να δίνει λόγο και φωνή σε όλους τους ιστορικά δρώντες, επιφανείς και μη.
Το ενδιαφέρον του κοινού της πόλης υπήρξε μεγάλο, καθώς το σεμινάριο παρακολούθησαν 50 περίπου άτομα, 20 από τα οποία εκδήλωσαν την επιθυμία να συμμετέχουν στην Ομάδα Προφορικής της Καρδίτσας. Αξίζει να σημειώσουμε ότι η «ΟΠΙΚΑ», όπως θα ονομάζεται η Ομάδα Προφορικής Ιστορίας της Καρδίτσας, είναι η Τρίτη συλλογικότητα που θα στεγάσει το μουσείο, μετά το σωματείο των Φίλων του (2005) και το Δίκτυο Ιστορίκών και Λαογραφικών Μουσείων & Συλλογών ν. Καρδίτσας (2009). Αυτή τη στιγμή λειτουργούν περισσότερες από 30 ομάδες προφορικής ιστορίας σε όλη την Ελλάδα και τα αποτελέσματα της δράσης τους είναι εντυπωσιακά, καθώς οργανώνουν τακτικά πανελλήνιες συναντήσεις και πολλές τοπικές δράσεις με μεγάλη απήχηση στις τοπικές κοινωνίες. Κι αυτό γιατί, όπως εξήγησε η επιστημονικά υπεύθυνη του σεμιναρίου, η προφορική ιστορία δεν είναι ένα τυπικό ακαδημαϊκό πεδίο αλλά έχει σχεδόν χαρακτήρα κινήματος που στόχο έχει να δώσει τη δυνατότητα σε καθημερινούς ανθρώπους να καταθέσουν τα δικά τους ιστορικά βιώματα, φέρνοντας στο φως άγνωστες πτυχές του παρελθόντος και αναδεικνύοντας πλευρές της πραγματικότητας που παραβλέπει η «μεγάλη» ιστορία.
Την Παρασκευή, πρώτη ημέρα του σεμιναρίου, μετά την αλληλογνωριμία εισηγητών και συμμετεχόντων, τέθηκε το ζήτημα από την επιστημονικά υπεύθυνη του μουσείου Δρ. Φωτεινή Λέκκα, «Γιατί μια ομάδα Προφορικής Ιστορίας στην Καρδίτσα;» σε σχέση με το Μουσείο Πόλης, τους στόχους, τον χαρακτήρα και τη συλλεκτική του πολιτική. Η πολυσχιδία του υλικού του έχει στόχο την ιστορική πολυφωνία. Συγκεκριμένα, το Μουσείο, από την ίδρυσή του, το 1980, έχει μετεξελιχθεί από Λαογραφικό σε ένα σύγχρονης αντίληψης Μουσείο Πόλης και ότι η συλλογή του από 352 αντικείμενα, τον Αύγουστο του 2003, εκτινάχθηκε σε 5.817 (τα 2.565 φωτογραφίες), όλα από δωρεές δημοτών και φορέων ή από «εκκαθαρίσεις» δημοτικών κτηρίων. Το υλικό αυτό έχει καταγραφεί και τεκμηριωθεί. Ένα άλλο κομμάτι της συλλεκτικής δραστηριότητας του μουσείου αφορά στο ανενεργό αρχείο του Δήμου Καρδίτσας και σε μικρές ιδιωτικές αρχειακές συλλογές, καθώς και 2.000 περίπου τόμοι παλαιοτύπων, από τον 17ο αιώνα και εξής. Το αρχείο του μουσείου συμπληρώνει και ένα μικρός για την ώρα αριθμός προφορικών μαρτυριών Καρδιτσιωτών, περίπου 20.
Η κύρια εισηγήτρια του σεμιναρίου Ρίκη Βαν Μπούσχοτεν εξήγησε τι είναι η Προφορική Ιστορία και για ποιους λόγους η κοινότητα θα πρέπει να ασχοληθεί μ΄ αυτήν, εστιάζοντας κυρίως στον εκδημοκρατισμό που μπορεί να επιφέρει στο κυρίαρχο ιστορικό αφήγημα. Ο Γιάννης Χαραλάμπου, έκανε μια εμπεριστατωμένη παρουσίαση των τεχνικών βιντεοσκόπησης και ηχογράφησης, καθώς και του τεχνικού εξοπλισμού που χρειάζεται κανείς για να ασχοληθεί αποτελεσματικά με το αντικείμενο αυτό. Η πρώτη μέρα έκλεισε με συγκινητικά και νοσταλγικά, με δύο οπτικοακουστικές παραγωγές για την Πορτίτσα: η πρώτη ήταν η μαρτυρία της Καλλιόπης Τσακανίκα (1860-1974) το Πάσχα του 1967, την οποία είχε εντοπίσει ο Πέτρος Κομπορόζος το 2000. Πρόκειται για μια μοναδική ιστόρηση των συνθηκών ζωής στα χωριά των Αγράφων στην Ύστερη Τουρκοκρατία, με ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες πληροφορίες για το φαινόμενο της ληστοκρατίας και την οικονομική ζωή της περιοχής. Η δεύτερη ήταν το ντοκυμαντέρ για την καθημερινή ζωή του χωριού με τίτλο «Η Πορτίτσα τον καιρό του Πνεύματος», μια προσπάθεια του Συλλόγου Πορτίτσας «Το Πνεύμα» να διασώσει τοπικές ασχολίες, ήθη και έθιμα του χωριού. Αξίζει να σημειώσουμε ότι ο Πέτρος Κομπορόζος υπήρξε ψυχή της συγκεκριμένης πρωτοβουλίας, όπως και όλης της δουλειάς που συντελέστηκε στο μουσείο πόλης από το 2003 ως τον Ιούλιο του 2018.
Το Σάββατο, δεύτερη ημέρα του σεμιναρίου, η πολυγραφότατη τρικαλινή συγγραφέας και ερευνήτρια, Μαρούλα Κλιάφα, εξήγησε μέσα από την πλούσια εμπειρία της πως η προφορική ιστορία βοηθάει να προσεγγίσουμε αθέατες όψεις της επίσημης ιστορίας. Στη συνέχεια η Ρίκη Βαν Μπούσχοτεν μαζί με τους συνεργάτες της ιστορικούς Δρ. Αντώνη Αντωνίου και Κερασία Μαλαγιώργη, παρουσίασαν τις τεχνικές της συνέντευξης και την όλη διαδικασία από την επιλογή των πληροφορητών ως την απομαγνητοφώνηση και την αξιοποίηση της μαρτυρίας, αναλύοντας τη μεθοδολογία της. Το θεωρητικό μέρος συμπλήρωσε βιωματικό εργαστήριο, στο οποίο οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να πάρουν μια προφορική μαρτυρία και στη συνέχεια να την αξιολογήσουν. Τα μέλη της «ΟΠΙΚΑ», όπως θα ονομάζεται η Ομάδα Προφορικής Ιστορίας της Καρδίτσας, δεσμεύτηκαν να πραγματοποιήσουν την ιδρυτική συνάντηση της ομάδας μέσα στον Οκτώβριο.
Την επομένη του σεμιναρίου ο Αλέξης Παπαχελάς έγραφε συμπτωματικά στην εφημερίδα «Καθημερινή»: «Αν έχω κάτι να σας προτρέψω να κάνετε, σήμερα, αύριο, είναι να πάρετε ένα μαγνητόφωνο ή μια κάμερα και να καταγράψετε […]. Αναζητήστε επιστολές, ημερολόγια, φωτογραφίες, κομμάτια της Ιστορίας μας που μπορεί να βρίσκονται καταχωνιασμένα, έτοιμα για πέταμα…».
