Την προσπάθεια της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Καρδίτσας για την εξεύρεση λατομικών περιοχών στο νομό, περιέγραψαν συνοπτικά στα πλαίσια του δεύτερου αναπτυξιακού συνεδρίου Καρδίτσας οι κ.κ. Κατσαρός Ευάγγελος, Πολιτικός Μηχανικός ΑΠΘ, Πρόεδρος Νομαρχιακού Συμβουλίου Καρδίτσας, Σελούντος Κώστας, Γεωλόγος – Γεωτεχνικός Μηχανικός, Σταμούλης Χρήστος, Μηχανικός Παραγωγής και Διοίκησης – Υπεύθυνος Τμήματος Περιβάλλοντος Ν. Καρδίτσας, Βαρελάς Βάιος, Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ.
Περιγραφή
Είναι γνωστό ότι ο κλάδος των αδρανών αποτελεί ζωτικής σημασίας κλάδο της μεταλλευτικής δραστηριότητας για όλες τις εθνικές οικονομίες. Ακόμη και την περίπτωση που συνυπολογίσουμε την παραγωγή ενεργειακών ορυκτών, τα αδρανή υλικά αντιπροσωπεύουν πάνω από το 50% της συνολικής παραγωγής ορυκτών πρώτων υλών παγκοσμίως.
Στην Ελλάδα δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι ο κλάδος αποτελεί την μεγαλύτερη “βιομηχανία” της Χώρας, τόσο από άποψη παραγωγής όσο και λόγω του μεγάλου αριθμού των λατομείων. Συγκεκριμένα τα αδρανή υλικά κατέχουν επίσης το 50% περίπου της συνολικής παραγωγής ΟΠ και το 40% του συνόλου των εγκατεστημένων μονάδων (λατομείων, ορυχείων κλπ) που είναι εξαπλωμένες σε όλους του νομούς της επικράτειας.
Η χωροθέτηση των λατομείων αδρανών, παρά το γεγονός οτι ξεκίνησε πολύ πριν την διαμόρφωση του Εθνικού Χωροταξικού (από τον Ν.1428/84 οπότε ο καθορισμός λατομικών περιοχών καθίσταται υποχρεωτικός για τη Διοίκηση ενώ υπήρχε και η δυνατότητα του δυνητικού καθορισμού ήδη από τον Ν. 386/1976), έχει καθυστερήσει σημαντικά ώστε ένα μεγάλο μέρος των υλικών να προέρχεται από μη κατάλληλους ή παράνομους χώρους λαθροεξόρυξης ή λαθροαπόληψης (αμμοληψίες από ποτάμια κ.α.) με ανεξέλεγχτες επιδράσεις στο περιβάλλον αλλά και την οικονομία της χώρας. Με τον Ν.1428/84 ήδη το θέμα έχει αποκεντρωθεί στις Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις (Ν.Α.) της Χώρας, ως αρμόδιες να μελετήσουν τις ανάγκες και να προωθήσουν την επιλογή των «λατομικών περιοχών». Δυστυχώς όμως, η πενταετής αρχική περίοδος εφαρμογής του νόμου έληξε με ελάχιστες καθορισμένες «περιοχές», η διάταξη παρατάθηκε για μια πενταετία με τον Ν.2115/93 και στη συνέχεια εκ νέου με τον Ν.2702/99 με τελευταία την 5ετή παράταση του Ν.3335/05.
Σήμερα, οι ίδιες οι Ν.Α., οι οποίες αδειοδοτούν τα λατομεία αδρανών από το 1976 (Ν.386/76, Ν1428/84, Ν2113/93) αλλά και οι Περιφέρειες της χώρας (διενεργούν τις μισθώσεις των δημοσίων λατομείων από το 1994, Ν.2218/94), δεν είναι πάντοτε σε θέση να γνωρίζουν πόσα ακριβώς λατομεία λειτουργούν στην επικράτειά τους, παράνομα, ποια είναι η δυναμικότητά τους και πόσα από αυτά πληρούν τις προϋποθέσεις ώστε να ενταχθούν σε λατομικές περιοχές. Δυστυχώς, καθημερινά χάνεται μια μεγάλη ευκαιρία, που θα μπορούσε να αποτελέσει παράδειγμα χωροταξικού σχεδιασμού και μάλιστα με την συναίνεση των τοπικών φορέων κάθε νομού.
Κατόπιν των ανωτέρω, κρίνεται εξαιρετικά δύσκολο στην κεντρική διοίκηση, να εφαρμόσει στρατηγικές λήψης αποφάσεων σε εθνικό επίπεδο για το συγκεκριμένο θέμα. Ουδείς μπορεί σήμερα να απαντήσει με βεβαιότητα, πόση από την εκτιμώμενη συνολική ετήσια παραγωγή των 100 εκατ. τον. αδρανών υλικών σε επίπεδο χώρας (για το 2007), προέρχονται από νόμιμες δραστηριότητες («εντός» ή «εκτός») ή όχι και να εφαρμόσει έστω πρωτόγονη στατιστική κατανομής της παραγωγής ανά περιφέρεια, νομαρχία είτε κατανομή ανάλογα με το είδος, τη διάθεση αλλά και τις τιμές των προϊόντων (ποιότητες, κοκκομετρία κλπ) στην εγχώρια αγορά.
Το ζήτημα, δεν εξαντλείται μόνο στην επάρκεια σε αδρανή υλικά αλλά (έπρεπε να) αποτελεί σημαντικότατο εργαλείο για την προστασία του περιβάλλοντος που προσβάλλεται βάναυσα από την λαθροεξόρυξη, για την προώθηση της ασφάλειας εργαζομένων και περιοίκων, τη συμβολή στον ποιότητα των υλικών, την κατοχύρωση είσπραξης μεγάλων χρηματικών ποσών που νόμιμα δικαιούται η τοπική αυτοδιοίκηση κ.α.
Και τέλος αποτελεί πρόκληση για τις τοπικές κοινωνίες, να αποδείξουν ότι δεν αποτελούν ένα πεδίο από κυρίως αντικρουόμενα (κι ενίοτε συμπλέοντα) μικροσυμφέροντα αλλά νοιάζονται πραγματικά για το καλό της περιοχής και φυσικά το εθνικό συμφέρον. Δυστυχώς, φαίνεται ότι θα χρειαστούν πολλές ακόμη απώλειες ευκαιριών, πολλές ακόμη γκρίζες διαδρομές, για να αντιληφθούμε ότι η το ατομικό μας συμφέρον τελικά δεν αντιστρατεύεται το συνολικό αλλά αντίθετα εκπορεύεται από αυτό.
Στα πλαίσια αυτά γίνεται μια προσπάθεια να εντοπισθούν οι περιοχές στον Νομό Καρδίτσας που θα μπορούσαν να χωροθετηθούν ως λατομικές έτσι ώστε το τεράστιο πρόβλημα των αδρανών που έχει ο νομός μας να βρεί το δρόμο προς την λύση.
