Όταν το 1881 οι Τούρκοι αποχώρησαν από τη Θεσσαλία, άφησαν πολλά προβλήματα πίσω τους. Το κυριότερο ζήτημα ήταν το αγροτικό. Έλληνες κεφαλαιούχοι -κυρίως ομογενείς- και μοναστήρια εμφανίστηκαν αμέσως ως ιδιοκτήτες τσιφλικιών, υποκαθιστώντας τους Οθωμανούς προκατόχους τους.

Με την ενσωμάτωση της Θεσσαλίας στην ελληνική επικράτεια, οι κολίγοι βρέθηκαν σε πολύ χειρότερη θέση από εκείνη που βρίσκονταν επί τουρκοκρατίας, αφού ήταν υποχρεωμένοι να δίνουν στον τσιφλικά το ½ ή το 1/3 της παραγωγής και άλλα προϊόντα, ενοίκιο για την βοσκή, κ.λπ.

Όπως ήταν φυσικό, τοπικές και όχι συντονισμένες εξεγέρσεις άρχισαν να ξεσπούν σταδιακά στη Θεσσαλία. Οι τσιφλικάδες, έχοντας χρήματα και την κυβέρνηση με το μέρος τους, και διαθέτοντας τους καλύτερους δικηγόρους, κατορθώνουν μέχρι και δίκες να εξαγοράζουν.

Ηγετική φυσιογνωμία του κινήματος, αποτελεί ο Κεφαλλονίτης νεαρός διανοούμενος και αγωνιστής Μαρίνος Αντύπας, που περιδιαβαίνει τα θεσσαλικά χωριά και ξεσηκώνει τους αγρότες. Οι τσιφλικάδες αποφάσισαν να του κλείσουν το στόμα μια για πάντα, δολοφονώντας τον στις 9 Μαρτίου 1907. Το αίμα του όμως δεν πήγε χαμένο…

Η εξέγερση του Κιλελέρ, η μεγαλύτερη αγροτική κινητοποίηση της νεότερης Ελλάδας, εκτός από την ηρωική της διάσταση, υπήρξε ορόσημο στην ιστορία του αγροτικού κινήματος, γυρίζοντας τον τροχό της μεταρρυθμιστικής πολιτικής των μετέπειτα κυβερνήσεων.

Οριστικά, μια κάποια λύση στο πρόβλημα δόθηκε αρκετά χρόνια αργότερα, το 1923, όταν προέκυψε και το πρόβλημα των χιλιάδων ξεριζωμένων από την Μικρά Ασία. Η θεσσαλική γη, ποτέ δεν θα ξεχάσει, εκείνους που αγωνίστηκαν, φυλακίστηκαν και έδωσαν και τη ζωή τους ακόμα, για μια καλύτερη ζωή, για ελευθερία και δικαιοσύνη.

Καθώς τα χρόνια περνούν, παρ’ όλες τις περιπέτειες και την ανέχεια, αρκετές αγροτικές οικογένειες θα καταφέρουν να σπουδάσουν τα παιδιά τους και γενικότερα να ανεβάσουν το μορφωτικό επίπεδο των επόμενων γενεών.

Θα καταφέρουν έτσι, με το λιγοστό κλήρο, αλλά με πολύ δουλειά και στερήσεις, να ζούνε με αξιοπρέπεια και σεβασμό από τη υπόλοιπη κοινωνία.

Από τα μπλόκα των Θεσσαλών στην πανελλαδική εξέγερση

Κα ενώ είχε επιτευχθεί η μαζικοποίηση των αγροτικών συλλόγων και η άνθηση των συνεταιρισμών που κρατάει μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’80 -εποχή στην οποία παρατηρείται μια αισθητή αύξηση του εισοδήματος των αγροτών- αρχίζουν να εμφανίζονται έντονα σημάδια αποδυνάμωσης και εκφυλισμού του οργανωμένου αγροτικού κινήματος. Κυρίως μέσα από τον κατακερματισμό και την κομματικοποίηση των αγροτικών συλλόγων.

Αυτό ήταν ευνοϊκό πεδίο για την παγκοσμιοποιημένη οικονομία, που σάρωσε τις τοπικές οικονομίες, όχι μόνο στον τρίτο κόσμο αλλά και στην καρδιά της Ευρώπης.

Οι συμφωνίες της GAT και του ΠΟΕ σταθερά επέβαλαν τη δραστική μείωση των αγροτικών επιδοτήσεων, προκειμένου να μην είναι ανταγωνιστική είτε στα (εμμέσως) επιδοτούμενα προϊόντα των ισχυρών της Γης, είτε στα μεταλλαγμένα που όλο και πιο δυναμικά έκαναν την εμφάνισή τους στην παγκόσμια αγορά.

Μέσα σ’ αυτό το κλίμα δεν άργησε να έρθει η αντίστροφη μέτρηση. Αρχίζουν να εμφανίζονται οι πρώτες μειώσεις των τιμών των αγροτικών προϊόντων, η Θεσσαλία εξακολουθεί να παραμένει χωρίς έργα υποδομής, αρδευτικά, αποστραγγιστικά, οδικά δίκτυα, κ.λπ.. Ταυτόχρονα, έχουμε δραστικές αυξήσεις των γεωργικών εφοδίων (σπόρια, λιπάσματα, φάρμακα, κ.λπ.), και δυσβάστακτη τοκογλυφική τακτική από την Αγροτική Τράπεζα.

Πρώτα σημάδια υπερχρέωσης των αγροτών

Ανήμποροι και απροστάτευτοι οι αγρότες, τόσο από την ανικανότητα των συνδικαλιστικών – συνεταιριστικών οργανώσεών τους (ΓΕΣΑΣΕ, ΠΑΣΕΓΕΣ), όσο και από την ασυδοσία της αγοράς που συνοδευόταν βεβαίως και από την έλλειψη στήριξης της πολιτείας, αποτέλεσαν εύκολη λεία στο μοντέλο του ανερχόμενου νεοφιλελευθερισμού.

Τα παραπάνω τροφοδότησαν ανησυχία και αμηχανία όχι μόνο στους αγρότες αλλά και στην ευρύτερη κοινωνία της Θεσσαλίας (επαγγελματίες, έμποροι, μεταποιητές, κ.λπ.). Αυτά ήταν και τα πρώτα σημάδια κρίσης, λίγο πριν από τις κινητοποιήσεις των Θεσσαλών αγροτών που ακολούθησαν.

Εναγωνίως οι αγρότες στα καφενεία και με έντονες συζητήσεις ψάχνουν να βρούνε μία διέξοδο από αυτή την κατάσταση. Εμφανίζονται κοινές υπερκομματικές πρωτοβουλίες αγροτών, είτε μαζικοποιώντας τους ήδη υπάρχοντες αγροτικούς συλλόγους είτε ιδρύοντας καινούργιους, αφήνοντας ουσιαστικά τους συλλόγους- κομματικά παραμάγαζα μόνο ως σφραγίδες. Αυτή η διαδικασία είχε ως αποτέλεσμα μέσα από εκλογές, με μεγάλη συμμετοχή των αγροτών, τη δημιουργία των πρώτων «Ενωτικών» αγροτικών συλλόγων ομοσπονδιών σε επίπεδο νομού.

Μπλόκα στη Θεσσαλία

Έτσι, έχουμε την εμφάνιση των αγροτικών μπλόκων στις εθνικές οδούς…

Οι ελληνικές κυβερνήσεις, ανήμπορες να αντιμετωπίσουν το κοινωνικό φαινόμενο της εξέγερσης των αγροτών, περνάνε στην επίθεση με τους γνωστούς μηχανισμούς που διαθέτουν, κυρίως τα ΜΜΕ και στη συνέχεια τις δυνάμεις καταστολής.

Θυμόμαστε όλοι τις μεθόδους που χρησιμοποίησε η τότε κυβέρνηση (ξεφούσκωμα λάστιχων των τρακτέρ και την καταστροφή κινητήρων βάζοντας ζάχαρη στα ρεζερβουάρ). Οι καταστροφείς εκείνη την εποχή δεν φορούσαν κουκούλες… Απλώς, ήρθαν νύχτα!!!

100 χρόνια μετά το Κιλελέρ, το ελληνικό κράτος αρχίζει να θυμάμαι τον παλιό του εαυτό! Παράλληλα, οι τηλεκανίβαλοι των ΜΜΕ, κατάφεραν μέχρι σ’ ένα βαθμό να στρέψουν την μια κοινωνική ομάδα εναντίον της άλλης. Εργαζόμενοι εναντίον αγροτών, αγρότες εναντίον εργαζόμενων, κυρίως του δημοσίου. Όπου και αυτοί, σήμερα, με τη σειρά τους, άρχισαν να αισθάνονται ανασφάλεια και φόβο μετά και τις τελευταίες μειώσεις των μισθών τους. Και η «γενιά των 700 ευρώ» που γρήγορα έγινε «γενιά των 400 ευρώ» και μάλιστα ανασφάλιστη, να μην έχει κυριολεκτικά πού να στηριχθεί. Έτσι, ΟΛΟΙ πλέον νιώθουν το ίδιο ανασφαλείς όπως και οι ΑΓΡΟΤΕΣ. Η αλληλεγγύη και κοινωνική συνοχή, είναι αναγκαία όσο ποτέ άλλοτε.

Η νέα ΚΑΠ

Με τη νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) αρχίζει μια πιο δραστική μείωση της στήριξης των αγροτικών προϊόντων. Η Ελλάδα παραμένει ως η χώρα που δεν έχει εθνική πολιτική στη γεωργία, αφημένη κυριολεκτικά στον αυτόματο πιλότο της Ε.Ε., εγκαταλείποντας έτσι την ελληνική γεωργία και την ελληνική ύπαιθρο στο έλεος, χωρίς όραμα και στρατηγική.

Γρήγορα άνθισαν τα καρτέλ και κυρίως αυτό του γάλακτος, δίνοντας έτσι ουσιαστικά τη χαριστική βολή στην ελληνική κτηνοτροφία, μοντέλο το οποίο στη συνέχεια επεκτάθηκε και στα υπόλοιπα αγροτικά προϊόντα.

Μετά από τόσα χρόνια στην Ε.Ε. και με τη στήριξη της νέας ΚΑΠ, καταφέραμε το ακατόρθωτο: Από εξαγωγική χώρα που ήμασταν στα αγροτικά προϊόντα, να έχουμε γίνει εισαγωγική. Οι ευθύνες και των ελληνικών κυβερνήσεων είναι τεράστιες. Και πριν βιαστούμε να ρίξουμε ευθύνες κυρίως στους αγρότες, όπως κυνικά αναφέρονται αρκετοί, θα πρέπει να θυμίσουμε ότι οι Έλληνες αγρότες δεν κάνανε τίποτα άλλο από το να εφαρμόσουν τις προτεινόμενες αγροτικές – επιδοτούμενες πολιτικές.

Η εξέγερση του 2009

Αυτή τη φορά τα συναισθήματα που κυριαρχούν στους αγρότες, δεν είναι μόνο η ανησυχία αλλά η αβεβαιότητα και ο φόβος, τόσο για το παρόν όσο και για το μέλλον, που δεν περιορίζεται πλέον μόνο στη Θεσσαλία. Αγροτικά μπλόκα «ξεφυτρώνουν» σε όλη τη χώρα.

Εμφανίζονται στο προσκήνιο, νέα γενιά αγροτοσυνδικαλιστών, κυρίως νέοι σε ηλικία, νέες Συντονιστικές Επιτροπές με νέα θέματα και νέα αιτήματα. Αυτή τη φορά, οι αγρότες ζητάνε το μέλλον τους. Και ο Χατζηγάκης τους δίνει 500 εκ. ευρώ που δεν φτάνουν ούτε για το παρόν τους.

Νίκαια 2010:  Η έκφραση της μικρομεσαίας αγροτιάς

Δεν είναι τυχαίο ότι το μπλόκο της Νίκαιας ήταν το πιο μαζικό, αφού ήταν αυτό που είχε στοχευμένα αιτήματα και εξέφραζε την αγωνία για το συντελούμενο ξεκλήρισμα της μικρομεσαίας αγροτιάς. Αντιπροσωπευτικό δείγμα της οποίας είναι οι αγρότες του νομού Καρδίτσας, όπου ο μέσος κλήρος είναι τα 50 στρέμματα, με τα οποία παλαιότερα μία οικογένεια μπορούσε να μεγαλώσει, να σπουδάσει και να παντρέψει τα παιδιά της. Σήμερα όμως, όσοι έμειναν στη γεωργία, ενοικιάζοντας επιπλέον γη και καλλιεργώντας πάνω από 200 στρέμματα, αδυνατούν πάραυτα να τα φέρουν βόλτα.

Έτσι εμφανίζεται η μαζικοποίηση των αγροτικών συλλόγων. Παλιοί και νέοι αγροτοσυνδικαλιστές παίρνουν στα χέρια τους την υπόθεση του κινήματος, που φαίνεται ότι μπήκε για τα καλά στο δρόμο της χειραφέτησης και της αυτονομίας από την εξάρτηση των κομμάτων. Στα χωριά τους, πλέον, σχεδιάζουν την επόμενη φάση του αγώνα τους, που δεν θα αργήσει να έρθει…

Αβέβαιο το μέλλον

Όσοι ζούμε στα χωριά του κάμπου, έχουμε τη σιγουριά ότι μετά από την τρέχουσα καλλιεργητική περίοδο, τα προβλήματα θα είναι περισσότερο οξυμένα.

Γνωρίζουμε επίσης, ότι οι προτάσεις των δύο κομμάτων εξουσίας δεν μπορούν να φέρουν τις αναγκαίες εκείνες λύσεις που θα διασφαλίσουν την παραμονή των αγροτών στα χωριά τους.

Σ’ αυτή τη φάση της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, οι προτάσεις του δικομματισμού, της Ε.Ε. και του καταρρέοντος νεοφιλελευθερισμού δεν μπορούν να διασφαλίσουν το μέλλον τους. Η σύγκρουση μαζί τους είναι αναπόφευκτη. Συνοδοιπόροι σ’ αυτόν τον αγώνα θα είναι όλα τα θύματα αυτού του μοντέλου της δήθεν ανάπτυξης.

Μια άλλη ανάπτυξη είναι εφικτή, αυτή που θα σέβεται τόσο τους νόμους της φύσης όσο και τους κανόνες της σωστής κατανομής του παραγόμενου πλούτου στα εμπλεκόμενα μέρη (από τον παραγωγό ως τον καταναλωτή). Έτσι μπορούν να παραχθούν ποιοτικά προϊόντα προσιτά στους καταναλωτές, διασφαλίζοντας ένα αξιοπρεπές εισόδημα και στους παραγωγούς.

Και επιτέλους πρέπει να γίνει αντιληπτό, ότι η γεωργία και η εργασία στην ύπαιθρο είναι επιλογή ζωής και όχι τόπος εξορίας. Και αυτό οφείλουν να το σεβαστούν οι πάντες.