Παρά την αύξηση και πρόοδο των σύγχρονων διαγνωστικών μεθόδων, οι αιφνίδιοι θάνατοι αθλητών στα γήπεδα εξακολουθούν να συμβαίνουν και μάλιστα να αυξάνονται διαχρονικά. Οι περιπτώσεις αιφνίδιου θανάτου λόγω καρδιακών αιτιών ανέρχονται στις 2.1 ανά 100.000 αθλητών έναντι 0.7 ανά 100.000 μη αθλητών κατ’ έτος. H συστηματική και εντατική αθλητική προπόνηση επιφέρει τεράστια επιβάρυνση στο καρδιαγγειακό σύστημα και εγκυμονεί κινδύνους καρδιαγγειακών συμβαμάτων, ιδιαίτερα σε άτομα που επιδίδονται στον πρωταθλητισμό, με πιο επιρρεπείς τους αθλητές των ανταγωνιστικών κυρίως αθλημάτων όπως το ποδόσφαιρο, η καλαθοσφαίριση και η κολύμβηση. Το φαινόμενο του αιφνίδιου θανάτου σε αθλητές εγείρει πρακτικά δύο βασικά ερωτήματα. Αρχικά, τι είδους εκτίμηση χρειάζεται πριν ασχοληθούν με τις αθλητικές δραστηριότητες και εν συνεχεία εάν επιτρέπεται η άσκηση (και αν ναι, τι είδους) σε ασθενείς με ιστορικό καρδιαγγειακής νόσου. Οι απαντήσεις είναι περίπλοκες καθώς και αμφιλεγόμενες και εξαρτώνται κυρίως από την ηλικία (άνω ή κάτω των 35 ετών), την υποκείμενη καρδιακή νόσο και το είδος της αθλητικής δραστηριότητας. Επομένως, η ανάγκη του συστηματικού προαγωνιστικού καρδιολογικού ελέγχου των αθλητών βασιζόμενη σε σαφή διαγνωστικά κριτήρια κρίνεται επιτακτική.
Πρωτόκολλο καρδιολογικού ελέγχου αθλητών
Η ανίχνευση των καρδιακών νοσημάτων σε αθλητές απαιτεί την εφαρμογή συγκεκριμένου πρωτοκόλλου διαλογής στο οποίο προεξάρχοντα ρόλο έχει το ιστορικό, η κλινική εξέταση και το ΗΚΓ.
Ατομικό αναμνηστικό. Κάθε αθλητής θα πρέπει να ελέγχεται για συμπτώματα θωρακικού άλγους ή δυσφορίας κατά την άσκηση, συγκοπτικά ή προσυγκοπτικά επεισόδια, δύσπνοια ή εύκολη κόπωση μη συμβατή με το επίπεδο της σωματικής αθλητικής δραστηριότητας, συστολική υπέρταση ή προηγούμενο καρδιακό φύσημα.
Οικογενειακό ιστορικό. Πρέπει να γίνονται ερωτήσεις για το αν κάποιο μέλος της οικογένειας είχε εμφανίσει καρδιακό επεισόδιο ή αιφνίδιο θάνατο πριν την ηλικία των 50 ετών λόγω καρδιαγγειακής νόσου, καθώς και αν υπάρχει ιστορικό HCM, διατατικής μυοκαρδιοπάθειας, ARVC, συνδρόμου Marfan, κλινικά σημαντικών αρρυθμιών και συνδρόμου μακρού QT ή άλλου είδους καναλοπάθειας. Σημαντική είναι η συμβολή του σε υποκλινικές μορφές νόσων αλλά και στην εντόπιση πιθανής μυοκαρδίτιδας (ειδικά της οικογενούς μορφής της που μπορεί να κρύβει αρρυθμιογόνο μυοκαρδιοπάθεια της αριστερής κοιλίας – ALVC).
Κλινική εξέταση. Σε αυτήν συμπεριλαμβάνεται η ακρόαση της καρδιάς σε ύπτια και καθιστή θέση, η ψηλάφηση των σφύξεων των μηριαίων αρτηριών, η μέτρηση της αρτηριακής πίεσης και στα δύο άκρα σε καθιστή θέση και ο έλεγχος για οφθαλμολογικά ή μυοσκελετικά ευρήματα ενδεικτικά συνδρόμου Marfan (π.χ. μεγαλακρία).
ΗΚΓ. Το 2010 η Ευρωπαϊκή Καρδιολογική Εταιρεία έδωσε τις κατευθυντήριες οδηγίες για την ερμηνεία του ΗΚΓ των αθλητών και το 2012 ανακοινώθηκαν τα κριτήρια του Seattle.Τα ανανεωμένα κριτήρια που ανακοινώθηκαν το 2014 χωρίζουν τα ηλεκτροκαρδιογραφικά ευρήματα σε τρεις κατηγορίες . Στην πρώτη κατηγορία περιλαμβάνονται οι φυσιολογικές παραλλαγές του ΗΚΓ. Στην δεύτερη συγκαταλέγονται ασυμπτωματικοί αθλητές έχοντας είτε ένα από τα αναφερόμενα κριτήρια και που δεν χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης είτε τουλάχιστον δύο εξ αυτών οπότε αντιμετωπίζονται ως επί παθολογικού. Στην τρίτη κατηγορία περιλαμβάνονται ηλεκτροκαρδιογραφικά ευρήματα που επιβάλλουν περαιτέρω καρδιολογικό έλεγχο.
Υπερηχογράφημα καρδιάς. Πρέπει να πραγματοποιείται σε αθλητές υψηλών επιδόσεων, που επιδίδονται σε ιδιαίτερα ανταγωνιστικά αθλήματα και σε κάθε αθλητή με οικογενειακό ιστορικό υπερτροφίας αριστερής κοιλίας, ARVC ή αιφνίδιου καρδιακού θανάτου, καθώς και σε περιπτώσεις με παθολογικό ΗΚΓ ή συμπτωματολογία κατά τη διάρκεια της άσκησης. Σε συνδυασμό με τη μαγνητική τομογραφία καρδιάς (MRI) παρέχει μια πιο λεπτομερή δομική και λειτουργική αξιολόγηση της καρδιάς και αναδεικνύει περιοχές ίνωσης και μικροανευρυσμάτων.
Ο αιφνίδιος καρδιακός θάνατος είναι ένα πραγματικό πρόβλημα δημόσιας υγείας και συγχρόνως προσωπικό ζήτημα για κάθε αθλητή. Η έγκαιρη ανίχνευση και διαχείριση «ύποπτων» αθλητών μπορεί να τροποποιήσει ευνοϊκά την έκβαση της υποκείμενης νόσου και να μειώσει την πιθανότητα αιφνίδιου καρδιακού θανάτου. Μεγάλο πρόβλημα στην κλινική πράξη αποτελούν οι υποκλινικές μορφές των καρδιαγγειακών νοσημάτων που μπορεί να οδηγήσουν σε αιφνίδιο καρδιακό θάνατο. Το ιδανικό θα είναι ο προαγωνιστικός έλεγχος να διεξάγεται από έναν ιατρό εκπαιδευμένο ως προς αυτό (να είναι σε θέση έστω να υποψιαστεί τη νόσο και να παραπέμψει σε ειδικά κέντρα). Στόχος του καρδιολογικού ελέγχου των αθλητών δεν είναι ο αποκλεισμός τους από την άσκηση, αλλά η σωστή συμβουλευτική ως προς το είδος και τους χαρακτήρες της άσκησης ώστε να είναι όσο το δυνατόν πιο ακίνδυνη και ωφέλιμη για τους ίδιους αλλά και για να αποφευχθούν τυχόν επιπλοκές απότοκοι ακραίων δραστηριοτήτων.
