Γιορτάσθηκε προχθές με επισημότητα η επέτειος της Εθνικής Αντίστασης που έχει καθιερωθεί η Κυριακή 25η Νοεμβρίου. Όπως δε, συμβαίνει και με τους εθνικούς αγώνες των Ελλήνων για τα 100 τελευταία χρόνια, οι Καρδιτσιώτες και γενικότερα οι Θεσσαλοί υπήρξαν πρωταγωνιστές και σ’ αυτό το δύσκολο και γεμάτο θυσίες αγώνα. Κάτι που είναι άγνωστο στους περισσότερους ίσως γιατί την ιστορία την γράφουν οι νικητές και οι παράγοντες των Αθηνών. Ίσως όμως να ισχύει ότι «αυτοί που δημιουργούν την ιστορία δεν έχουν χρόνο να την προβάλλουν». Έχουμε όμως και εμείς ευθύνη εδώ στην περιοχή μας που δεν προβάλλουμε τις δικές μας επιτυχίες, που αγνοούμε την ιστορία, την προσφορά των δικών μας ανθρώπων και την ταυτότητα της περιοχής μας.
Αλλά πώς να μην συμβεί και αυτό όταν στον τόπο μας υπάρχουν εκλεγμένοι σε διάφορες θέσεις που εκλέγονται ή και ξαναεκλέγονται… και δεν νοιάζονται ούτε καν για την ανάπτυξη και το μέλλον του τόπου μας.
Και όμως η Καρδίτσα υπήρξε η πρώτη ελεύθερη πόλη στην Ευρώπη ενώ εδώ πρωτοαποφασίσθηκε, πρωτοξεκίνησε και επετεύχθη σε ολόκληρη τη Θεσσαλία το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο.
Στην Καρδίτσα επίσης, στις 20 Απριλίου του 1942 κηρύχθηκε η πρώτη στην Ελλάδα γενική απεργία. Το Αντάρτικο Αεροδρόμιο, η «Μάχη της Σοδειάς» στον κάμπο, οι πολλές –μικρές και μεγάλες- μάχες στα ορεινά και ημιορεινά του Νομού, η αθρόα συμμετοχή του πληθυσμού στον Αγώνα και οι τεράστιες θυσίες είναι μερικά μόνο από τα γεγονότα εκείνης της περιόδου που αποδεικνύουν τη μεγάλη συμβολή της Καρδίτσας στην Εθνική Αντίσταση.
Χαρακτηριστικά της Αντίστασης στη Θεσσαλία
Τα χαρακτηριστικά της Εθνικής Αντίστασης στη Θεσσαλία ήταν χωρίς αμφιβολία:
- Η πολυμορφία με όλες τις μορφές αγώνα. Στις Θεσσαλικές κατεχόμενες πόλεις διεξήχθησαν αγώνες για την επιβίωση και εναντίον της τρομοκρατίας και της επιστράτευσης. Στην Καρδίτσα μάλιστα έγινε η πρώτη απεργία και πραγματοποιήθηκε η πρώτη διαδήλωση στην κατεχόμενη Ελλάδα. Μετά την Αθήνα, δε, έρχεται η Θεσσαλία σε απεργίες και συλλαλητήρια με χιλιάδες συγκεντρωμένους και θύματα. Στις άλλες πόλεις για παράδειγμα οι Γερμανοί εξόντωσαν το 80 με 90% των Εβραίων ενώ στη Θεσσαλία το ποσοστό αυτό δεν ξεπέρασε το 10 με 20%.
- Η καθολική συμμετοχή των κατοίκων και η ένταξή τους στο σύνολο, στο ΕΑΜ, ενώ σε άλλες περιοχές έδρασαν με επιτυχία και άλλες αντιστασιακές οργανώσεις. Σύμφωνα με έκθεση που δόθηκε το Μάϊο του 1944 υπάρχουν τα εξής στοιχεία: α) Στη Θεσσαλία κάτοικοι 590.003 οργανωμένοι, στο ΕΑΜ 280.000 ή 47,5%, β) Στη Στ. Ελλάδα κάτοικοι πλην Αττικής 641.000, στο ΕΑΜ 190.000 ή 29,6%, γ) Στη Μακεδονία κάτοικοι 1.759.091, στο ΕΑΜ 450.000 ή 25,68%μ δ) Στην Πελοπόννησο κάτοικοι 1.156.189, στο ΕΑΜ 300.000 ή 25,29%, ε) Στην Ήπειρο κάτοικοι 332.132, στο ΕΑΜ 70.000 ή 21%. Τα στοιχεία αυτά ενδεχομένως να μην είναι απολύτως ακριβή, είναι όμως χαρακτηριστικά, αποτυπώνουν την κατάσταση και αποδεικνύουν ότι η Θεσσαλία καταλαμβάνει την πρώτη θέση με δεύτερη στη Στ. Ελλάδα με απόσταση μάλιστα σημαντική.
- Η Θεσσαλία υπέστη μεγάλες καταστροφές και είχε μεγάλο αριθμό θυμάτων. Ο συνολικός αριθμός των θυμάτων παραμένει ανεξακρίβωτος. Γνωρίζουμε μόνο ότι εκτελέσθηκαν 1210 από τους κρατούμενους στο στρατόπεδο Λάρισας και 2530 κάτοικοι των ορεινών και πεδινών χωριών κατά τις επιχειρήσεις των δυνάμεων κατοχής. Οι κρατηθέντες σε απομονωτήρια της Γκεστάπο Βόλου, Καρδίτσας, Λάρισας και Τρικάλων δεν κατεγράφησαν, όπως δεν κατεγράφησαν και όσοι από αυτούς εκτελέστηκαν. Τέλος ο αριθμός των εκτελεσθέντων επί τόπου, σε πόλεις και χωριά μένει άγνωστος. Στοιχεία για τις καταστροφές στη Θεσσαλία μέχρι τον Ιούλιο του 1944 έδωσαν οι οργανώσεις της Αντίστασης. Συγκεκριμένα στη Θεσσαλία κάηκαν μερικώς ή ολοκληρωτικά 275 χωριά. Ανάμεσά τους και 9 κωμοπόλεις: Αγχίαλος, Αλμυρός, Καλαμπάκα, Μηλιές, Μουζάκι, Πύλη, Σοφάδες, Τσαριτσάνη και Φάρσαλα. Καμένα ολοσχερώς σπίτια 16.122, μισοκαμμένα 1818, καταστήματα 927, αποθήκες και βοηθητικοί χώροι 13.284. Συνολικά 31.161.
- Η Θεσσαλία κατείχε την πρώτη θέση και στον ένοπλο αγώνα. Σύμφωνα με στοιχεία που δόθηκαν τουλάχιστον από την πλευρά του ΕΛΑΣ. Ο μόνιμος ΕΛΑΣ της Θεσσαλίας αριθμούσε 11.500 μαχητές, έναντι 5.000 της Στ. Ελλάδας, 6.000 της Πελοποννήσου, 5.000 της Ηπείρου, 4.200 της Βοιωτίας και 17.700 της Μακεδονίας, με πληθυσμό τριπλάσιο της Θεσσαλίας. Και εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε ότι ενδεχόμενα και τα στοιχεία αυτά να μην είναι απολύτως ακριβή και να μην περιλαμβάνουν όλους όσους έλαβαν μέρος στον ένοπλο αγώνα περιλαμβάνουν όμως συγκριτικά στοιχεία και αποτυπώνουν με ακρίβεια το κλίμα και την επικρατούσα κατάσταση εκείνης της περιόδου. Αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι στα Άγραφα, εκεί που τώρα είναι η λίμνη Ν. Πλαστήρα λειτουργούσε Αντάρτικο αεροδρόμιο ενώ ο θεσσαλικός ΕΛΑΣ πολεμούσε και έξω από τη Θεσσαλία φθάνοντας μέχρι την Φθιώτιδα, την Αιτ/νία, την ήπειρο και τη Μακεδονία. Είναι γνωστές οι μάχες που έγιναν σε ολόκληρη τη Θεσσαλία αλλά το σπουδαιότερο επίτευγμα της μαζικής αντίστασης στη Θεσσαλία –μαζί με την απελευθέρωση της Καρδίτσας τον Μάρτιο του 1943- είναι η προσχώρηση της Ιταλικής Μεραρχίας «Πινερόλο». Με τα περισσότερα από τα 10.000 όπλα τα οποία έβγαλαν έξω από τις πόλεις κρυφά μέλη των αντιστασιακών οργανώσεων εφοδιάστηκαν με όπλα από τη Θεσσαλία όλες οι περιοχές της Θεσσαλίας.
- Η άνθηση του αντιστασιακού τύπου της Θεσσαλίας ήταν ένα από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της ελληνικής εθνικής αντίστασης. Η θεσσαλική αντίσταση εξέδωσε τα περισσότερα και τα πλουσιότερα έντυπα. Τροφοδοτούσε με εφημερίδες, περιοδικά και βιβλιαράκια την Αθήνα και ολόκληρη την Ελλάδα. Κατά κοινή αναγνώριση, ο θεσσαλικός αντιστασιακός τύπος κατείχε την πρώτη θέση στον ελληνικό αντιστασιακό τύπο και μια από τις πρώτες θέσεις στην Ευρώπη.
Ιδιαίτερα ο νομός Καρδίτσας ήταν στο επίκεντρο
Τα ορεινά της περιοχής μας υπήρξαν ο χώρος όπου χτυπούσε η καρδιά του αντιστασιακού τύπου με τυπογραφεία στη Νεράϊδα, το Μεσενικόλα, τη Μούχα, την Καρύτσα, το Φανάρι κλπ τα οποία εξυπηρετούσαν την κυβέρνηση της ελεύθερης Ελλάδας, την ΠΕΕΑ, το Εθνικό Συμβούλιο, τις κεντρικές οργανώσεις του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ, της Εθνικής Αλληλεγγύης και της ΕΠΟΝ. Ο Θεσσαλικός Αντιστασιακός Τύπος ήταν συνέχεια της προπολεμικής αγωνιζόμενης θεσσαλικής δημοσιογραφίας με κοινωνικά, εθνικά και αγροτικά ζητήματα εκείνης της περιόδου. Το ίδιο βέβαια ισχύει συνολικά και για την εθνική αντίσταση. Είναι συνέχιση αγώνων όπου η Καρδίτσα και η Θεσσαλία γενικότερα πρωταγωνίστησε με τις αγροτικές εξεγέρσεις και τις κοινωνικές διεκδικήσεις του περασμένου αιώνα και τους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες του 1912, 1913, 1919-1922 και 1940-1944. Μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας και μέχρι σήμερα διάφορες καταστροφικές νοοτροπίες, κυβερνητικές πολιτικές και μικροσυμφέροντα παραγόντων οδήγησαν την περιοχή μας στην αναπτυξιακή, κοινωνική και οικονομική υποβάθμιση και όπως ήταν αναμενόμενο πολύ περισσότερο δεν υπήρξε ενδιαφέρον να προβληθεί η ιστορία του τόπου μας κάτι που θα αναβάθμιζε το κύρος της και θα τιμούσε τις θυσίες, τους αγώνες και την προσφορά των δικών μας ανθρώπων. Δεδομένου δε, ότι όσοι «ξεχνούν την ιστορία τους δεν έχουν μέλλον» δεν είναι πλέον σε καμία περίπτωση δικαιολογημένη η δική μας στάση να μην προβάλλουμε την προσφορά, την ιδιαίτερη ταυτότητα της Καρδίτσας και πολύ περισσότερο να μην αγωνιζόμαστε για την πρόοδο, την ανάπτυξη και το καλύτερο μέλλον του τόπου μας.
