Η Καθαρά Δευτέρα αποτελεί ημέρα καθαρισμού για τους Χριστιανούς από τις αμαρτίες της περιόδου των καρναβαλιών, και εισάγει το άτομα σε μία νηστεία 40 ημερών όπως αυτή του Χριστού στην έρημο. Ταυτόχρονα, η λαγάνα που έχει την τιμητική της τέτοια μέρα, μας παραπέμπει στα “άζυμα” της παλιάς διαθήκης. Κούλουμα ονομάζετε η έξοδος κατά την μέρα της Καθαράς Δευτέρας, η οποία συνήθως συνοδεύεται από το πέταγμα του χαρταετού (το οποίο είναι μεταγενέστερο έθιμο). Οι Χριστιανοί σε παρέες βγαίνουν στην εξοχή και διασκεδάζουν χορεύοντας ενώ ταυτόχρονα τρώνε νηστίσιμα εδέσματα. Όσον αφορά την ετυμολογία της λέξης “κούλουμα” υπάρχουν διάφορες εκδοχές με επικρατέστερη αυτή του Νικόλαου Πολίτη σύμφωνα με τον οποίο προέρχεται από το λατινικό Cumulus που σημαίνει σωρός, αφθονία αλλά και τέλος. Μία άλλη εκδοχή υποστηρίζει ότι προέρχεται από την λατινική λέξη Columna που σημαίνει κολόνα και αυτό γιατί το πρώτο γλέντι για τα κούλουμα έγινε στην Αθήνα στις στήλες του Ολυμπίου Διός.
Ξέφρενοι ρυθμοί
Στους ξέφρενους ρυθμούς του καρναβαλιού θα “κινηθούν” και φέτος αρκετές περιοχές της Ελλάδας, προσελκύοντας πλήθος επισκεπτών. Εμπνευσμένες από την ιστορία, την παράδοση αλλά και τη σύγχρονη ζωή είναι οι εκδηλώσεις που διοργανώνονται και φέτος, με παρελάσεις αρμάτων, αναβίωση εθίμων, μεταμφιέσεις, φαγοπότι και ξεφάντωμα ως τις πρώτες πρωινές ώρες.
ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ
Γαλαξίδι… Αλευρομουτζουρώματα
Στο Γαλαξίδι, το απόγευμα της Kαθαράς Δευτέρας, θυμίζει εμπόλεμη ζώνη. Ντόπιοι, χωρισμένοι σε ομάδες, μάχονται μεταξύ τους στοχεύοντας, ο ένας τον άλλον, με αλεύρι και χρωματιστή σκόνη. Η συνήθεια έμεινε στην ιστορία ως «αλευροπόλεμος» ή αλλιώς «αλευρομουτζουρώματα». Φυσικό επακόλουθο αυτού του εθίμου είναι στο τέλος το Γαλαξίδι να μετατρέπεται στην πιο… χρωματιστή πολιτεία του κόσμου.
Θήβα… ο Βλάχικος Γάμος
Στη Θήβα, πραγματοποιείται την Καθαρά Δευτέρα, πιστή αναπαράσταση του Βλάχικου Γάμου. Το έθιμο ταξιδεύει στις μέρες μας από το 1830, όπου τότε οι Βλάχοι από την Μακεδονία, την Ήπειρο, τη Θεσσαλία αλλά και τη Ρούμελη, εγκατέλειψαν τη γη των προγόνων τους και μετακινήθηκαν νοτιότερα, όπου ανακάλυψαν γόνιμο έδαφος και εγκαταστάθηκαν.
Λειβαδιά… το Γαϊτανάκι
Στη Λειβαδιά, την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς, οργανώνεται το περίφημο «Γαϊτανάκι», μια εκδήλωση, η οποία αναβιώνει τα τελευταία χρόνια και έχει τις «ρίζες» της από τον καιρό του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Σύμφωνα με την παράδοση, στις συνοικίες της πόλης, οι γείτονες αναμεταξύ τους, ετοιμάζουν το «Γαϊτανάκι» τους. Στη συνέχεια, συνοδεία αρμάτων, καταφθάνει στην κεντρική πλατεία σωρεία «Γαϊτανακίων», τα οποία αναμειγνύονται δημιουργώντας ένα θέαμα μοναδικό.
Άμφισσα… Το Στοιχειό της Χάρμαινας
Το τελευταίο Σαββατοκύριακο της Αποκριάς, ο θρύλος του «στοιχειού της Χάρμαινας αναβιώνει στην Άμφισσα. Θρύλοι και τοπικές παραδόσεις, μιλούν χρόνια για τα «στοιχειά» της περιοχής. Σύμφωνα με το μύθο, « το στοιχειό της Χάρμαινας» αγαπούσε και προστάτευε τους Ταμπάκηδες – όπως αποκαλούνταν οι βυρσοδέψες – οι οποίοι εξαιτίας της εργασίας του υποχρεώνονταν να βρίσκονται στη βρύση 24ωρα ολόκληρα. Εξ αυτών, πολλοί πήραν όρκο ότι είδαν το «στοιχειό» να τριγυρίζει στην περιοχή και τελικώς να χάνεται στο νερό της βρύσης.
ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ
Πάτρα…όπως την ξέρετε
Η ελληνική πρωτεύουσα του καρναβαλιού δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Ολόκληρη η πόλη μετατρέπεται κατά τη διάρκεια της Αποκριάς σε έναν απέραντο χώρο διασκέδασης και ξεφαντώματος. Φαντασία, δημιουργικότητα, εφέ ηχητικά και οπτικά, φέρνουν χορό και τραγούδια στους δρόμους.
Μεσσήνη…η εκτέλεση της γριάς Συκούς
Το πρωί γίνεται η αναπαράσταση στην θέση “Κρεμάλα” της εκτέλεσης μίας γερόντισσας της Μεσσήνης, της γριάς Συκούς. Μετά την αναπαράσταση, μπορεί κάθε επισκέπτης να “κρεμαστεί” από τους ψευτοδήμιους της κρεμάλας. Το απόγευμα πραγματοποιούνται παρελάσεις, με άρματα, μεταμφιεσμένους μικρούς και μεγάλους, χορευτικά συγκροτήματα, λαϊκά όργανα, φιλαρμονικές και στο τέλος εκφώνηση σατυρικού λόγου.
ΘΕΣΣΑΛΙΑ
Αγναντερό Καρδίτσας… καραγκούνικος γάμος
Το χωριό Αγναντερό, 17χιλ. από την Καρδίτσα και 8χιλ. από τα Τρίκαλα φημίζεται για τη γιορτή των Αποκριών. Την Κυριακή της Αποκριάς, γίνεται στην πλατεία του χωριού η αναπαράσταση του παραδοσιακού καραγκούνικου γάμου. Στην τελετή του γάμου ξεχωρίζει η νύφη με καραγκούνικη ενδυμασία, ο γαμπρός και οι βλάμηδες με φουστανέλα και τσαρούχια, ο γιατρός με τα γιατροσόφια του, ο χωροφύλακας με τη σφυρίχτρα του, ο γέρος με την καμπούρα του και η γριά γνέθοντας τη ρόκα της. Από την τελετή βέβαια δεν λείπουν οι «κουδουνάδες», οι οποίοι έχουν κάνει την εμφάνισή τους μέρες πριν, προκαλώντας θόρυβο στο χωριό. Πρόκειται για ομάδες μασκοφόρων, οι οποίοι τριγυρνούν στους δρόμους ντυμένοι με προβιές και ζωσμένοι με κουδούνια και κυπριά, κρατώντας ρόπαλα. Την Καθαρή Δευτέρα γίνεται η αναπαράσταση της αρκούδας, το κλέψιμο μιας αρκούδας από τους χωρικούς (κουδουνάδες).
Τύρναβος…Μπουρανί
Στον Τύρναβο, άνδρες και γυναίκες συγκεντρώνονται κοντά στο εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία, όπου παρασκευάζουν το «μπουρανί», μια σούπα από σπανάκι και ξύδι. Έπειτα, το σερβίρουν και στο τέλος του φαγητού, το γλέντι φουντώνει.
Τραγούδια, χοροί, ξεφάντωμα συνθέτουν – εκ πρώτης «αθώας» όψεως – ένα μάλλον συνηθισμένο σκηνικό για τον επισκέπτη. Το πρωτότυπο της υπόθεσης όμως είναι οι άσεμνες χειρονομίες, τα φαλλικά σύμβολα και οι βωμολοχίες που ακολουθούν.
Ελασσόνα…Το ιπτάμενο καρναβάλι
16 χρόνια ζωής κλείνει φέτος το καρναβάλι της Ελασσόνας. Πρόκειται για μια ξεχωριστή εκδήλωση με πάνω από 50 διαφορετικές και γεμάτες φαντασία παρουσίες με αεραθλητές απ’ όλη την Ελλάδα, που πετούν στον ουρανό της Ελασσόνας με αλεξίπτωτα πλαγιάς έχοντας αποκριάτικα κουστούμια.
Χώρος απογείωσης είναι η κορυφή μετά το Δ.Δ. Δρυμού, πάνω από το κέντρο «Πισίνα» και η περιοχή προσγείωσης βρίσκεται δίπλα στο ίδιο κέντρο.
ΘΡΑΚΗ
Ξάνθη…Χορεύοντας στους δρόμους
Όσο κλασσικό και αν είναι τόσο απολαυστικό παραμένει. Πρόκειται για μια μαζική κοινωνική γιορτή με λαϊκή συμμετοχή, η οποία περιλαμβάνει εμφάνιση ανθρώπων ντυμένων με παραδοσιακές στολές, μουσικές συναυλίες καθώς και πολιτιστικές εκδηλώσεις.
Φέρες…το έθιμο της “Καμήλας”
Στη Θράκη, τον τόπο όπου λατρεύτηκε με πάθος ο Διόνυσος και αφιερώθηκαν σ’ αυτόν πλήθος τελετών, μεταφέρθηκαν από τα βάθη των αιώνων στο σήμερα έθιμα που έχουν σχέση με τη λατρεία του Διόνυσου, της θεάς Γης – της φύσης – της γονιμότητας. Το πρόγραμμα των εκδηλώσεων ξεκινά με την έναρξη της παρέλασης το μεσημέρι, ακολουθεί η Αναπαράσταση εθίμου “Καμήλας” με το Κρέμασμα Καρνάβαλου στην πλατεία Ελευθερίας με φαγοπότι και κλείνει με το πέταγμα του Χαρταετού στα παλιά Αλώνια..
ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ
Καλή Βρύση Δράμας…Εικονικός Γάμος και Μπαμπούγεροι
Στην Καλή Βρύση Δράμας – όπως συμβαίνει και στη Νάουσα – αναβιώνει ο εικονικός γάμος. Σύμφωνα με το έθιμο, ο γαμπρός δολοφονείται, τις περισσότερες φορές με «δράστη» τον κουμπάρο. Ακολούθως, ανασταίνεται, σε μια κίνηση συμβολική, η οποία παραπέμπει στο Διόνυσο, ο οποίος επίσης απεβίωσε και επέστρεψε στα εγκόσμια.
Παράλληλα, οι κάτοικοι μεταμφιέζονται σε «μπαμπούγερους» και κρατώντας σακίδια γεμάτα στάχτη τα εκτοξεύουν στους περαστικούς ανάβοντας τα αίματα.
Σέρρες …Καλόγερος
Στις Σέρρες, την Kαθαρά Δευτέρα, το έθιμο του «Καλόγερου» κλέβει την παράσταση. Αρχικά, κάνουν την εμφάνισή τους οι διαβόητοι Αναστενάρηδες. Έπειτα, ακολουθούν μίμοι, οι οποίοι συνήθως συμμετέχουν και στην παραδοσιακή θεατρική ομάδα. Ο θίασος του «Καλόγερου» αποτελείται από το Βασιλιά, το Βασιλόπουλο, τον καπιστρά, τη νύφη, τη μπάμπω και το εφταμηνίτικο, τους γύφτους με την αρκούδα αλλά και τους Κουρούτζηδες και γυρνάει από σπίτι σε σπίτι, προτού όλοι οι κάτοικοι συγκεντρωθούν για να ξεκινήσει η προετοιμασία του συμβολικού αγρού για τη σπορά. Μετά, άπαντες συμμετέχουν στην αναπαράσταση του θανάτου και της ανάστασης του Καλόγερου.
Σοχό…Το Καρναβάλι των Αράπηδων
Στο Σοχό, στην Κεντρική Μακεδονία, λαμβάνει χώρα ετησίως ένα από τα πιο δημοφιλή καρναβάλια της Βορείου Ελλάδας. Κεντρικά πρόσωπα στο καρναβάλι είναι οι «αράπηδες». Πρόκειται για ομάδες μασκοφόρων, οι οποίοι τριγυρνούν στους δρόμους του χωριού και γυρνάνε από σπίτι σε σπίτι κερνώντας ούζο τον κόσμο.
Χαρακτηριστικό τους γνώρισμα είναι η προσωπίδα τους, φτιαγμένη από μαύρο ύφασμα και κεντημένη με πολύχρωμα κομμάτια υφάσματος. Μια ιδιαίτερα μεγάλη σε μέγεθος μάσκα, η καλύπτει συνολικά το πρόσωπό τους και καταλήγει σε ένα λοφίο, αποτελούμενο από κορδέλες. Η εμφάνιση των «αράπηδων» ολοκληρώνεται με την προσθήκη μουστακιού, κατασκευασμένου από τρίχες ουράς αλόγων, καθώς και πέντε κουδούνια – ένα μεγάλο και τέσσερα σαφώς μικρότερα – τα οποία τοποθετούνται στη μέση τους.
Νάουσα…Ο Χορός της Μπούλας
Στη Νάουσα, πρωταγωνιστικό ρόλο στις εκδηλώσεις για τον εορτασμό της αποκριάς διαδραματίζουν οι «μπούλες», όπως ονομάζονται μασκοφόροι, που μεταμφιέζονται με προσωπίδες και φορούν νυφικό. Οι «μπούλες», μαζί με τους φουστανελοφόρους, χορεύουν, τραγουδούν και αναστατώνουν τον κόσμο με τις φωνές, τα τραγούδια τους και το μοναδικό «το χορό της μπούλας».
Καστοριά…Ο Χάσκαρης, τα Ραγκουτσάρια και οι… Μπουμπούνες
Στη Καστοριά, γιορτάζονται με ιδιαίτερες τιμές τα «Ραγκουτσάρια». Σε μια αναβίωση αρχαίων Διονυσιακών τελετών, άνθρωποι κάθε ηλικίας χωρίζονται σε «Μπουλούκια». Στη συνέχεια, συνοδεία παραδοσιακών λαϊκών οργάνων περιτριγυρίζουν στους δρόμους φορώντας περίεργες στολές.
Την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς, φωτιές, οι ονομαστές «Μπουμπούνες», ξεπηδούν σε όλη την πόλη της Καστοριάς. Πρόκειται για ένα έθιμο προχριστιανικό, άρρηκτα συνδεδεμένο με την πυρολατρεία.
Ένα ακόμη έθιμο, το οποίο τα τελευταία χρόνια επανέρχεται στο προσκήνιο στην Καστοριά, είναι ο «Χασκάρης». Κατά την τέλεσή του, κάποιος δένει στην άκρη ενός «Κλώστη» – όπως ονομάζεται ο πλάστης – ένα αυγό και το γυρνά ταχύτατα από στόμα σε στόμα. Νικητής ανακηρύσσεται εκείνος που θα κατορθώσει πρώτος να αρπάξει το αυγό.
Θάσος:”Διονυσιακά μυστήρια”
Στην Παναγία, ένα παραδοσιακό χωριό της Θάσου, αναβιώνει κάθε χρόνο την Καθαρά Δευτέρα τα διονυσιακά μυστήρια. Τα άρματα ολοκληρώνοντας την παρέλασή τους, παρουσιάζουν σε ‘θέατρο δρόμου’ τα έμμετρα σκωπτικά τους κείμενα, τα οποία απαγγέλονται στίχο-στίχο από τον αρχηγό του άρματος και επαναλαμβάνονται ρυθμικά από τα υπόλοιπα μέλη.Ακόμα παρουσιάζονται με την ίδια πάντα διάθεση παραδοσιακοί τύπου και χαρακτήρες της Παναγίας εμπνευσμένα από τα παλιά έθιμα
ΗΠΕΙΡΟΣ
Ιωάννινα… Τζαμάλες
Στα Ιωάννινα, μεταμφιεσμένοι κάτοικοι χορεύουν γύρω από τεράστιες φωτιές, σε διπλές και τριπλές σειρές. Το θέαμα είναι εντυπωσιακό και το έθιμο πέρασε από γενιά σε γενιά με την ονομασία «Τζαμάλες». Η κορύφωση των εκδηλώσεων της Αποκριάς γίνεται όταν στήνεται στην κεντρική πλατεία της πόλης το γαϊτανάκι.
Άρτα …Γυναικείο Καρναβάλι
Στην Άρτα, το Καρναβάλι των Γυναικών κλέβει την παράσταση. Οργανώνεται κατά αποκλειστικότητα από γυναίκες, χωρισμένες σε γκρουπ, οι οποίες παρελαύνουν στον κεντρικό δρόμο της πόλης. Είναι ντυμένες με αποκριάτικες στολές και η κατάληξη της πορείας τους, τις βρίσκει σε κάποιο από τα κέντρα της πόλης για ξεφάντωμα μέχρι τις πρωινές ώρες.
ΚΡΗΤΗ
Ρέθυμνο… Η αναζήτηση του θησαυρού
Στο Ρέθυμνο, κανταδόροι με κιθάρες και μαντολίνα, προσδίδουν στις εκδηλώσεις χρώμα από το παρελθόν. Τραγούδια τοπικά και μελωδίες ηχούν στα αυτιά όσων παρευρίσκονται στην πόλη την περίοδο της Αποκριάς.
Έθιμο των ντόπιων είναι η αναζήτηση του θησαυρού, ο οποίος κείται κρυμμένος σε κάποιο σημείο της πόλης. Παράλληλα, κάτοικοι, χωρισμένοι σε ομάδες, ντυμένοι όπως επιτάσσει το γιορτινό κλίμα, χορεύουν τόσο στη «Μικρή» όσο και στη «Μεγάλη» αγορά, υπό τους ρυθμούς της φιλαρμονικής ορχήστρας.
Χανιά…Αποκριάτικες εκδηλώσεις.
Την Παρασκευή, 3 Μαρτίου 2006, στο Παλαιό Τελωνείο, από τις 17.30 ως τις 20.00, ο κλόουν Πεπίτο θα διασκεδάσει μικρούς αλλά και μεγάλους με γνωστά παιχνίδια του λούνα πάρκ, όπως τενεκεδάκια, Κρίκοι, ρινόκερος και άλλα. Το Σάββατο, 4 Μαρτίου 2006, στα Παλαιό Τελωνείο, το Εικαστικό Εργαστήρι θα δημιουργήσει ένα εργαστήρι κατασκευής μάσκας για παιδιά της 3ης – 4ης – 5ης και 6ης Δημοτικού και 1ης – 2ας Γυμνασίου.
Tο Εργαστήρι θα λειτουργήσει 10.00 – 12.00 και η συμμετοχή είναι δωρεάν. Το ίδιο απόγευμα, στο Παλαιό Τελωνείο, η Λεμονιά, ο Κίτσος και ο Μήτρος θα ψάξουν μαζί με τα παιδιά γιά τον “πραγματικό θησαυρό”. Ένα υπέροχο έργο με μηνύματα για τη συνείδηση και τη φιλία, που θα παρουσιάσει στα παιδιά της πόλης το Θέατρο Μαριονέτας Γκότση, σε δύο παραστάσεις, στις 17.00 και στις 18.30, με είσοδο ελεύθερη. Την Κυριακή, 5 Μαρτίου 2006, το Pocket Circus με τον Τουρλουτουτου και τον Ζιν Ζιν θα διασκεδάσουν μικρούς και μεγάλους με ακροβατικά, παιχνίδια με φωτιά και άλλα πολλά.
Την ίδια μέρα, σε συνεργασία με τοπικό ραδιοφωνικό σταθμό, οργανώνεται το “Κυνήγι του Θησαυρο”, όπου αναμένεται μεγάλη συμμετοχή πολιτών. Η καθιερωμένη εκδήλωση της Καθαρής Δευτέρας, στις 6 Μαρτίου 2006, θα πραγματοποιηθεί στην πλατεία Τάλως (κάτω από το “Ξενία”) στην παλιά πόλη των Χανίων.
Η εκδήλωση, που θα ξεκινήσει στις 12.00 και θα διαρκέσει μέχρι τις 17.00, περιλαμβάνει λαϊκή και παραδοσιακή μουσική, κλόουν και παραδοσιακό κέρασμα. Τέλος, εκδηλώσεις οργανώνουν πολιτιστικοί σύλλογοι, φορείς και δήμοι του νομού, ενώ καρναβαλικές εκδηλώσεις θα γίνουν στην Παλαιόχωρα και τις Καλύβες,
ΑΙΓΑΙΟ
Σκύρος… Ο Γέρος και η Κορέλα
Στη Σκύρο, η αρχή του Τριωδίου σημαίνει αυτόματα και την εμφάνιση του «Γέρου» και της «Κορέλας». Φιγούρες γραφικές, ντυμένα παραδοσιακά, αμφότερες γυρνούν στους δρόμους του νησιού δίνοντας ξεχωριστό χρώμα στον εορτασμό της Αποκριάς.
Η ενδυμασία του «Γέρου» αποτελείται από χοντρή μαύρη κάπα, άσπρη υφαντή βράκα ενώ στη μέση του κρέμονται 2 με 3 σειρές κουδούνια, το συνολικό βάρος των οποίων μπορεί να φτάσει μέχρι και τα 50 κιλά»! Η «Κορέλα», η ντάμα του «Γέρου», ντύνεται με παραδοσιακά σκυριανά ρούχα. Χορεύει διαρκώς γύρω του καθώς εκείνος βαδίζει.
Ακολούθως, οι ικανότεροι σωματικά από τους «Γέρους», ανεβαίνουν στο Κάστρο του νησιού. Εκεί, κτυπούν τις καμπάνες στο Μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου. Την ίδια ώρα, η «Κορέλα», τραγουδάει σκυριανό σκοπό για να τον παινέψει.
Σύμφωνα με μαρτυρίες των γεροντότερων στο νησί, ο «Γέρος» και η «Κορέλα», έρχονται κάθε χρόνο για να θυμίσουν στους ντόπιους κάποια θεομηνία, η οποία κατάστρεψε όλα τα ζώα του νησιού. Για το λόγο αυτό, ο τσοπάνης ζώστηκε τα κουδούνια των ζώων και ήρθε στο χωριό να ειδοποιήσει τους υπόλοιπους.
Νάξος… Κουδουνάτοι, Λεβέντες και Ληστές
Στη Νάξο, όπου η μυθολογία την αναφέρει ως το νησί – γενέτειρα του Θεού Διονύσου, τα αποκριάτικα έθιμα αποτελούν παράδοση ανθεκτική μέσα στο χρόνο. Μεταξύ άλλων, συμπεριλαμβάνονται το σφάξιμο των χοίρων και οι εκδηλώσεις με τους «Kουδουνάτους».
Οι τελευταίοι, φορούν κάπα και κουκούλα, τριγυρίζουν στα χωριά και προκαλούν μεγάλη φασαρία και θόρυβο ενώ ταυτόχρονα προβαίνουν σε άσεμνες εκφράσεις και χειρονομίες. Στα χέρια τους, κρατούν την περιβόητη «Σόμπα», ένα ξύλο, το οποίο συχνά παραλληλίζεται με τον διονυσιακό φαλλό.
Μαζί με τους «Κουδουνάτους» περιφέρονται ο «Γέρος», η «Γριά» και η «Αρκούδα». Επίσης, αξίζει να σημειωθεί ότι κατά τη διάρκεια των αποκριάτικων εκδηλώσεις των «Κουδουνάτων», συμβαίνουν μια σειρά από γεγονότα. Η λίστα περιλαμβάνει το «Γάμο της Νύφης», «το «Θάνατο», την «Ανάσταση του Νεκρού» όπως επίσης και το «Όργωμα».
Σε κάποιες περιοχές, οι κάτοικοι ντύνονται «Λεβέντες» ή «Κορδελάτοι». Αιτία για αυτή την ονομασία αποτελεί το γεγονός ότι στο φέσι και στους ώμους έχουν κορδέλες. Ταυτόχρονα, στο χορό μαζί τους εμφανίζονται οι «Ληστές» ή «Σπαραρατόροι». Εκείνοι, αρπάζουν τις νεαρές κοπέλες και τις τραβούν να συμμετάσχουν στο γλέντι.
Χίος… Μόστρα και Καλαμωτούσικος Γάμος
Στη Χίο, την περίοδο των αποκριών αναβιώνουν μια σειρά εθίμων. Η Μόστρα των Θυμιανών και ο Καλαμωτούσικος γάμος είναι τα σημαντικότερα εξ αυτών.
Κάρπαθος… Δικαστήριο Ανήθικων Πράξεων
Στην Κάρπαθο, ο εορτασμός της Αποκριάς εκλαμβάνει μορφή απόδοσης άτυπης δικαιοσύνης. Και τούτο διότι, λειτουργεί το Λαϊκό Δικαστήριο Ανήθικων Πράξεων! Ορισμένοι εκ των κατοίκων προβαίνουν σε άσχημες χειρονομίες. Αμέσως, συλλαμβάνονται από τους Τζαφιέδες – σε ρόλο χωροφυλάκων – και οδηγούνται στο Δικαστήριο. Εκεί, τους απαγγέλλονται κατηγορίες αυτοσχέδιες, οι οποίες προκαλούν άφθονο γέλιο.
Λέρος και Σύμη… Καμουζέλες
Οι Αποκριές γιορτάζονται με τις “καμουζέλες”, μασκαράτες και τους αυτοσχέδιους ποιητές που σκαρώνουν περιπαιχτικά στιχάκια τα οποία τα απαγγέλλουν παιδιά ντυμένα καλογεράκια πηγαίνοντας από σπίτι σε σπίτι. Το ίδιο έθιμο έχουν επίσης και στην Σύμη.
Σκόπελος…κακές μουτσούνες
Νέοι, γέροι και παιδιά μεταμφιεσμένοι γυρνούν από σπίτι σε σπίτι στους δρόμους και στις γειτονιές. Οι μεταμφιεσμένοι αυτοί λέγονται μουτσούνες, μασκαράδες λόγω της μάσκας την οποία φοράνε. Συνηθίζουν να δίνουν μικρές παραστάσεις όπου βρεθούν μιμούμενοι και σατιρίζοντας ανθρώπινους χαρακτήρες και συντοπίτες τους (ο τσιγγάνος, ο αρκουδιάρης, ο γάμος, η γέννα ).
Οι πιο καλές μεταμφιέσεις, οι πιο αριστοκρατικές, είναι οι “Μπράμδες”. Αυτές φορούν καλά μαντήλια και τοπικές ενδυμασίες (φουστανέλες, βράκες, τουαλέτες της εποχής) και πολλά τσαπράζια ασημένια. Γυρίζουν από γειτονιά σε γειτονιά και τραγουδούν το επικό τραγούδι της “Βλάχας”. Μαζεύονται την Κυριακή της τυρινής στις πλατείες της Παναγίας Παπαμελετίου, στο Γυφτόρεμα, στο Μύλο, στον Αι – Γιάννη και χορεύουν ενώ οι νοικοκύρηδες τους κερνούν ρυζόγαλο γαλακτομπούρεκο και άφθονο κρασί.
Επίσης την ίδια Κυριακή αναβιώνει και το έθιμο της “τράτας” κατά το οποίο μασκαράδες μουντζούρηδες σκαρώνουν με καλάμια ένα καΐκι την τράτα και περνάνε από γειτονιά σε γειτονιά λέγοντας ευτράπελα (πιρπάσκα) τραγούδια αυτοσχεδιάζοντας και πειράζοντας τους παρευρισκόμενους. Το μπουλούκι που ακολουθεί την τράτα με τους “τραταραίους” αποτελείται από μασκαρεμένους οι οποίοι τραγουδούν, πίνουν και κερνιόνται τα ρυζόγαλα από τις νοικοκυρές ενώ κατά το σούρουπο η πορεία αυτή καταλήγει στην παραλία όπου και θα “φουντάρουν” στη θάλασσα την τράτα τους.
ΙΟΝΙΟ
Zάκυνθος… Ο Ντελάλης, οι Ομιλίες και η Κηδεία της Μάσκας
Στη Zάκυνθο, το πρόγραμμα εκδηλώσεων στο πλαίσιο της Αποκριάς ανακοινώνεται με τρόπο χαρακτηριστικό. Ντελάλης, με παραδοσιακή αμφίεση, περιφέρεται στο νησί και διαλαλεί το περιεχόμενο των καρναβαλικών γεγονότων πρόκειται να επακολουθήσουν.
Παρελάσεις, χοροί, εντυπωσιακές μασκαράτες τονίζουν το νόημα της Αποκριάς. Την ίδια ώρα, θεατρικές ομάδες υποδύονται στις πλατείες και στους δρόμους τις «Ομιλίες». Σύμφωνα με την παράδοση, οι «Ομιλίες» είναι αυτοσχέδια κωμικά έργα, που συχνά εμπεριέχουν κοινωνικές προεκτάσεις.
Ξεχωριστή θέση στις γιορτινές εκδηλώσεις έχει η «Κηδεία της Μάσκας», η οποία πραγματεύεται μια παρωδία κηδείας με άφθονο γέλιο. Σε αυτή, θέση νεκρού καταλαμβάνει ο Καρνάβαλος. Τον ακολουθούν οι τεθλιμμένοι συγγενείς ενώ ταυτόχρονα διαδραματίζονται τραγελαφικά απρόοπτα.
Κέρκυρα… Ο Σιορ Καρνάβαλος
Στην Κέρκυρα, η επτανησιακή παράδοση επιτάσσει την παρουσία του ντελάλη, ο οποίος το πρωί, συνοδευόμενος από σαλπιγκτές και τυμπανιστές, κυκλοφορεί στους δρόμους της πόλης, αναγγέλλοντας τον ερχομό του Σιορ Καρνάβαλου.
Πομπή αρμάτων, ορχήστρες φιλαρμονικές και παρέες ντυμένες αποκριάτικα, μαζεύονται στην Κάτω Πλατεία. Εκεί, το γλέντι, το οποίο λαμβάνει χώρα μονάχα… επιεικώς τρικούβερτο μπορεί να χαρακτηριστεί. Εξάλλου, στην Κάτω Πλατεία τερματίζεται και η διαδρομή που ακολουθεί η παρέλαση του Σιορ Καρνάβαλου, αφού περάσει πρώτα από την οδό Γ. Θεοτόκη. Το κάψιμο του Σιορ Καρνάβαλου αποτελεί την κορύφωση του εθίμου.
