Έχουν περάσει μόλις τέσσερις αιώνες από την ανακάλυψη του τρόπου με τον οποίο το αίμα κυκλοφορεί μέσα στο ανθρώπινο σώμα (1628). Από εκεί ξεκινάει η ιστορία των μεταγγίσεων – μεταφοράς του αίματος ή συστατικών του από ένα άτομο (δότης ή αιμοδότης) σε ένα άλλο άτομο (δέκτης).
Μερικές δεκαετίες μετά, η πρώτη επιτυχημένη μετάγγιση με τη χρήση μη ανθρώπινου αίματος (από ζώο σε άνθρωπο) ήταν γεγονός (1667). Η πραγματοποίηση μεταγγίσεων από άνθρωπο σε άνθρωπο (με τη χρήση δηλαδή ανθρώπινου αίματος) ήταν πλέον το επόμενο βήμα. Η επιτυχία τόσο της διαδικασίας όσο και του αποτελέσματος ήταν εξαιρετικής δυσκολίας και γι αυτό δεν κατέστη δυνατή παρά μόνο στα τέλη του επόμενου αιώνα (1795). Λίγα χρόνια αργότερα, εφαρμόστηκεμε επιτυχία,για πρώτη φορά σε ιατρική πράξη, σε περιστατικό αιμορραγίας (1818). Παρά τις επιτυχίες όμως που σημειώθηκαν και στο επόμενο διάστημα, εξακολουθούσαν να προκύπτουν βασικά προβλήματα, που οδηγούσαν μεγάλο ποσοστό των προσπαθειών σε αποτυχία. Κύριος λόγος αποτυχίας των μεταγγίσεων ήταν η πήξη – αλλιώς γνωστή ως θρόμβωση – του αίματος σε σύντομο χρονικό διάστημα από την λήψη. Μέσα στα επόμενα 100 περίπου χρόνια από τις πρώτες επιτυχημένες απόπειρες μετάγγισης, προτάθηκαν και εφαρμόστηκαν πολλές διαφορετικές μέθοδοιμε στόχο την αποτροπήτης θρόμβωσης. Ωστόσο, οι περισσότερες από αυτές τις μεθόδουςαδυνατούσαν να αντιμετωπίσουνμεγάλο αριθμό περιπτώσεων.
Την ίδια στιγμή, η μετάγγιση αίματος ήταν η τελευταία θεραπευτική επιλογή – λύση ανάγκης – εξαιτίας των σοβαρών παρενεργειών που οδηγούσαν πολλές φορές στο θάνατο του ασθενούς – δέκτη. Καθοριστικής σημασίας στη λύση των προβλημάτων αυτών ήταν, στις αρχές του 20ου αιώνα, η ανακάλυψη του συστήματος των ομάδων αίματος Α, Β, 0 και ΑΒ και στα μέσα του 20ου αιώνα, η ανακάλυψη του παράγοντα Rh (Rhesus – Ρέζους). Συνέπεια αυτής της ανακάλυψης ήταν η εισαγωγή της έννοιας της συμβατότητας μεταξύ δότη και δέκτη.Ο έλεγχος συμβατότητας του προσφερόμενου από τον δότη αίματοςμε το αίμα του δέκτη έχει καταστήσει από τότε τις μεταγγίσεις αίματος απόλυτα ασφαλείς. Μετά και την δημιουργία και χρήση αποτελεσματικού αντιπηκτικού παράγοντα, για την διατήρηση του αίματος και για την αντιμετώπιση τηςθρόμβωσης, οι μεταγγίσεις άρχισαν να εφαρμόζονται ευρύτατα και αποτέλεσαν γρήγορα πράξη ρουτίνας σε επείγουσες καταστάσεις που απαιτούσαν άμεση χορήγηση αίματος.
Η Ελλάδα ανήκει στις 60 χώρες παγκοσμίως και στις 6 χώρες πανευρωπαϊκά που αδυνατούν να καλύψουν αυτόνομα τις ανάγκες τους σε αίμα. Η εθελοντική αιμοδοσία ευθύνεται για τη συλλογή του μεγαλύτερου αριθμού μονάδων αίματος. Ένας επίσης μεγάλος αριθμός μονάδων προέρχεται από δότες αντικατάστασης, ευκαιριακούς δηλαδή αιμοδότες, από το φιλικό και οικογενειακό περιβάλλον του ασθενούς. Ακόμα όμως κι αυτός ο αριθμός, δεν είναι αρκετά μεγάλος για να καλύψει τιςσυνολικές ανάγκες. Για το λόγο αυτό, η χώρα μας οδηγείται δυστυχώς κάθε χρόνο σε αγορά μονάδων αίματος από τον Ελβετικό Ερυθρό Σταυρό προκειμένου να καλύψει πλήρως τις ετήσιες ανάγκες της. Στην πλειονότητα των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η εθελοντική αιμοδοσία έχει καθιερωθεί στη συνείδηση των πολιτών σαν πράξη ευθύνης. Τα ελληνικά δεδομένα είναι απογοητευτικά απέναντι στην ευρωπαϊκή πραγματικότητα. Το 40% περίπου του πληθυσμού δεν δίνει αίμα είτε λόγω φόβου, είτε λόγω άγνοιας, ενώ τα ποσοστά των μονάδων αίματος που προέρχονται από εθελοντική αιμοδοσία μειώνονται με την πάροδο των ετών.
Ο Σύλλογος Εθελοντών Αιμοδοτών Παλαμά ιδρύθηκε το 2008. Απαριθμεί σήμερα περισσότερα από 400 ενεργά μέλη. Από αυτά, 2 έχουν ξεπεράσει τις 30 αιμοδοσίες, 31 μέλη έχουν αιμοδοτήσει περισσότερες από 20 φορές και 115 μέλη έχουν συμμετάσχει σε περισσότερες από 10 αιμοδοσίες. Παρά τη φθίνουσα πορεία της εθελοντικής αιμοδοσίας στην ελληνική επικράτεια, έχει κατορθώσει να αναστρέψει αυτή την κατάσταση σε τοπικό επίπεδο, αυξάνοντας την ισχύ του κάθε χρόνο, με νέους, στην ηλικία και στην ιδιότητα, αιμοδότες. Μόνο για το 2019, εγγράφηκαν στο Σύλλογο 80 αιμοδότες. Η προσέλκυση και συμμετοχή νέων ηλικιακά αιμοδοτών είναι ένας από τους στόχους του Συλλόγου. Αυτό πηγάζει από την ευρωπαϊκή πολιτική που θέλει την υιοθέτηση της εθελοντικής αιμοδοσίας ως στάση ζωής. Για το λόγο αυτό σχηματίστηκε και η «Επιτροπή Νέων Αιμοδοτών», η οποία έχει σαν στόχο να φέρει τους νέους κοντά με τις αξίες και την ηθική της εθελοντικής αιμοδοσίας. Έτσι, από τα 400 και πλέον μέλη του Συλλόγου, τα 170 περίπου είναι άτομα ηλικίας κάτω των 30 ετών. Τέλος,από το έτος ίδρυσης του μέχρι και σήμερα έχει αποκτήσει αυτονομία, καλύπτοντας τις ανάγκες αίματος των μελών του, χωρίς να επιβαρύνει το εθνικό σύστημα υγείας.
Γράφει ο Δημήτρης Ράγιας, Φοιτητής Τμήματος Ιατρικής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Μέλος Επιτροπής Νέων Αιμοδοτών του Συλλόγου Εθελοντών Αιμοδοτών Παλαμά
