Όπως εύκολα θα διαπιστώσει κανείς, ξεφυλλίζοντας απλά και μόνο τα πρακτικά της συνεδρίασης της επιτροπής, η συζήτηση για το θέμα του τίτλου υπήρξε σχετικά περιορισμένη. Αντίθετα η συζήτηση γενικά για τα ενεργειακά θέματα, τη Διαχείριση των υδάτων, τις ΑΠΕ, τα έργα του Αχελώου, το υδατικό πρόβλημα του θεσσαλικού κάμπου κ.α. απασχόλησαν τα μέλη της επιτροπής μάλλον περισσότερο από τα μικρά ΥΗΕ. Χαρακτηριστικά μάλιστα ο βουλευτής κος Δημαράς παραδέχθηκε ότι «….τον Αχελώο που έχουμε όλοι στο πίσω μέρος του μυαλού μας».
Είναι πραγματικά δυσεξήγητο πως σε μια τέτοια συζήτηση δεν εκλήθησαν οι «καθ’ ύλην» γνώστες, αρμόδιοι και διαχειριστές των ενεργειακών και υδατικών ζητημάτων και έργων όπως π.χ. οι εκπρόσωποι της ΔΕΗ, οι εκπρόσωποι των γεωλόγων, οι εκπρόσωποι των μηχανικών (ΤΕΕ), η Αυτοδιοίκηση (τουλάχιστον Περιφέρεια και ΠΕΔ Θεσσαλίας, μιας και τα θέματα τους αφορούσαν άμεσα), οι επιστήμονες της επιτροπής ενέργειας της Ακαδημίας Αθηνών, με το τόσο πρωτοποριακό τους έργο, εκπρόσωπος του Υπουργείου Υποδομών (για τα έργα Αχελώου), κ.α.
Αντίθετα καταγράφεται στα αξιοπερίεργα η «ισοδύναμη» ως προς τους προαναφερθέντες παρουσία π.χ. ενός δικηγόρου «ειδικού στα θέματα περιβάλλοντος» ο οποίος, όπως διαπιστώνεται από τα πρακτικά, ουδέν συνεισέφερε στη συζήτηση για τα μικρά ΥΗΕ, αναφέρθηκε όμως αναλυτικά στην εκτροπή Αχελώου (με πολύ πάθος), στον ΕΝΦΙΑ, τα τέλη ακινήτων (!) κ.α.
Ανάλογα ισχύουν και για τον εκπρόσωπο μιας κίνησης πολιτών («Αχελώου ρους»), κ. Γιώργο Χονδρό, για τον οποίο όμως οι απορίες περί της προσκλήσεως του εξηγήθηκαν αμέσως μόλις διαβάσαμε την προσφώνησή του στον Υπουργό Ενέργειας («φίλος και σύντροφος»). Αντίθετα δεν εκλήθησαν από την περιοχή Μεσοχώρας, για την οποία έγινε μεγάλη συζήτηση, ούτε οι τεχνικοί υπεύθυνοι του ομώνυμου ΥΗΕ της ΔΕΗ, ούτε ο οικείος Δήμος, ούτε οι εκπρόσωποι των κατοίκων που αγωνιούν για την λειτουργία του έργου.
Σχετικά με το αντικείμενο της συζήτησης, η σημασία και η αξία της ΥΗ ενέργειας είναι για μας δεδομένη. Η δυνατότητα που προσφέρει μεταξύ άλλων για αποθήκευση ενέργειας (μοναδικός τρόπος η αντλιοταμίευση), αποτελεί βασικό στοιχείο στο ενεργειακό μείγμα, ειδικά λόγω της αναγκαίας διείσδυσης των ΑΠΕ. «Όποιος ονειρεύεται μια χώρα, η οποία θα έχει μόνο ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, είναι υποχρεωμένος να έχει υδροηλεκτρική ενέργεια με ταμιευτήρα» επεσήμανε κατά την συζήτηση ο καθηγητής του Ε.Μ. Πολυτεχνείου κος Μαμάσης. «Χωρίς ΥΗ έργα δεν μπορεί να υπάρξει σοβαρή αξιοποίηση ΑΠΕ» κατέληξε.
Και επειδή έγινε λόγος στην επιτροπή ποια ενέργεια θεωρείται «πράσινη» παραθέτουμε αυτούσια την άποψη του καθηγητή κου Μαμάση: «Ποιά ενέργεια είναι «πράσινη» ; Πείτε μου μια μορφή ενέργειας που να είναι «πράσινη». Είναι οι ανεμογεννήτριες, οι οποίες όπου πηγαίνεις να στήσεις ανεμογεννήτρια φωνάζει όλος ο κόσμος; Είναι τα φωτοβολταϊκά, που σε δέκα με δεκαπέντε χρόνια αυτά θα τα πετάξουμε και θα δούμε που θα μπορέσουμε να τα πετάξουμε; Είναι η γεωθερμία, η βιομάζα ή η θαλάσσια ενέργεια; Σας ανέφερα και τις έξι ΑΠΕ. Στη γεωθερμία το γεωθερμικό της Μήλου εγκαταλείφθηκε γιατί έκλυε αέρια, όπως υδρόθειο κλπ. Άρα και αυτό είναι ένα θέμα. Κανένα έργο του ανθρώπου δεν έχει μηδενική περιβαλλοντική επίπτωση». Θέση στην οποία συμπίπτουμε απολύτως.
Σε ότι αφορά στα μικρά υδροηλεκτρικά (μ.ΥΗΕ), δυστυχώς στην επιτροπή επικράτησε σύγχυση για τον ορισμό των έργων αυτών. Άλλοι είχαν στο νου τους μια κατηγοριοποίηση με βάση την εγκατεστημένη ισχύ τους, άλλοι τα συνέδεαν με το ύψος του φράγματος συγκράτησης των υδάτων κ.ο.κ. Εκτιμούμε πως ο Πρόεδρος του Ελληνικού Συνδέσμου μ.ΥΗΕ έθεσε το θέμα στη σωστή του διάσταση λέγοντας ότι: «Φράγματα και μικρά υδροηλεκτρικά δεν είναι κάποιες έννοιες που συνάδουν μεταξύ τους. Τα μικρά υδροηλεκτρικά, από τη φύση τους, είναι έργα σε ορεινά υδατορέματα, ……..και τα οποία έχουν μικρούς αναβαθμούς και δεν έχουν φράγματα με ταμιευτήρες». Αυτή ακριβώς είναι η ουσία και καταδεικνύει πόσο αβάσιμη είναι η θέση ότι τα μ.ΥΗΕ μπορούν να αποτελέσουν εναλλακτική λύση απέναντι στα ΥΗΕ με φράγματα. Από μόνα τους τα τεχνικά τους χαρακτηριστικά και η συνολική ισχύς όσων μ.ΥΗΕ μπορούν να κατασκευασθούν απαντούν στο ερώτημα αυτό. Οι αριθμοί δεν αφήνουν περιθώρια για ψευδαισθήσεις.
Αλλά και ως προς την περιβαλλοντική διάσταση καταδείχθηκε ότι η επιλογή μικρών ΥΗΕ αντί των «μεγάλων» δεν αποτελεί πανάκεια, ούτε η κατασκευή τους αποτρέπει επιπτώσεις στο ορεινό περιβάλλον, την ορνιθοπανίδα κλπ.
Αρκετή συζήτηση έγινε για το ενεργειακό μείγμα της χώρας. Τα τελευταία 15 χρόνια το ενεργειακό μείγμα στη χώρα έχε υποστεί μεγάλης κλίμακας αλλαγές. Από την εποχή της παντοκρατορίας του λιγνίτη περάσαμε στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από (εισαγόμενο) φυσικό αέριο, που και αυτό είναι ορυκτό καύσιμο. Το Φ.Α. ξεπερνά πλέον το 25% στην συνολική παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια στη χώρα μας μέσα από μεγάλες ιδιωτικές (κυρίως) επενδύσεις που έγιναν. Είναι προφανές ότι ακόμη και η καθυστέρηση λειτουργίας των εν εξελίξει ΥΗ έργων του Αχελώου, κατά μείζονα λόγο η ακύρωσή τους, αντικειμενικά θα εξυπηρετούσε ευθέως τους παραγωγούς από Φ.Α. στην επιδίωξη της απόσβεσης και της μεγιστοποίησης των κερδών τους από τις επενδύσεις αυτές.
Τα ΥΗΕ προσφέρουν, ως γνωστόν, οικονομικότερη ενέργεια, πέραν του ότι αποτελούν εγχώριο πόρο. Να λοιπόν πως η αύξηση παραγωγής ΥΗ ενέργειας σε βάρος εισαγόμενων πηγών θα συμβάλλει θετικά στην αντιμετώπιση της «ενεργειακής φτώχειας». θέμα που έθεσε η Πρόεδρος της επιτροπής κα Ιγγλέζη. Και στο σημείο αυτό να παραθέσουμε την προγραμματική θέση του κυβερνητικού ΣΥΡΙΖΑ (15/9/2015), πρόγραμμα με το οποίο και εξελέγη, όπου επιλέξει αναφέρεται: «η ενίσχυση του μεριδίου φυσικού αερίου στο ενεργειακό μείγμα αντί να διοχετευθεί στην άμεση καύση, στη βιομηχανία και στα νοικοκυριά, χρησιμοποιήθηκε στην παραγωγή ηλεκτρισμού στις μονάδες Φ.Α. των ιδιωτών παραγωγών επιβαρύνοντας το ενεργειακό κόστος με τις αντίστοιχες κοινωνικές συνέπειες».
Προσυπογράφουμε τη θέση αυτή και την θεωρούμε βασικό στοιχείο για το ενεργειακό μείγμα της χώρας. Η ανάγκη λοιπόν ενίσχυσης της ΥΗ ενέργειας είναι προφανής και στον τομέα αυτό η Θεσσαλία έχει σημαντικές δυνατότητες συνεισφοράς με συγκεκριμένα έργα (Μεσοχώρα, Συκιά, Μουζάκι κ.λπ). Άλλωστε η υδροηλεκτρική ενέργεια αποτέλεσε τη βάση για τον σχεδιασμό και την δρομολόγηση των έργων του Άνω Αχελώου, του οποίου τα νερά, μετά την παραγωγή ενέργειας, θα οδηγούνται προς περαιτέρω αξιοποίηση στη λίμνη Κρεμαστών (Αιτωλοακαρνανία).
Κλείνοντας το θέμα αυτό ας μας επιτραπεί μία αναφορά στον υδροενεργειακό μηχανικό Στέλιο Μαγειρία που δεν βρίσκεται πια στη ζωή. Στη επιτροπή της Βουλής έγινε μια αναφορά στο πρόσωπό του από την δικηγόρο κ. Β. Δωροβίνη, η οποία υπήρξε, δυστυχώς, απαξιωτική και αμετροεπής. Ο Σ.Μ. υπήρξε αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης και ακολούθησε την γνωστή πορεία των ανθρώπων αυτών μετά τον εμφύλιο. Το γεγονός ότι επέστρεψε στην πατρίδα του «επί χούντας» δεν σημαίνει απολύτως τίποτα για την πολιτική του προσωπικότητα και (κατά μείζονα λόγο) για την επιστημονική του επάρκεια. Το τι συνέβη στην ΕΣΣΔ με τη λίμνη Αράλη, το πώς εργάστηκε ο Σ.Μ. στην χώρα που τον φιλοξένησε και τα περί «παρανοϊκών» απόψεών του, καταδεικνύουν φυσικά την έλλειψη πραγματικών επιχειρημάτων στο θέμα της μεταφοράς νερών από την λεκάνη Αχελώου, την οποία ο Σ.Μ. θεμελίωσε επιστημονικά και υπήρξε μαχητικός υποστηρικτής της. Λυπούμαστε πραγματικά που δεν βρέθηκε κάποιος στην επιτροπή να υπενθυμίσει τα παραπάνω.
Επειδή υπήρξαν αρκετές αναφορές στις αποφάσεις του ΣτΕ είμαστε υποχρεωμένοι να σχολιάσουμε μια δήλωση της προέδρου της επιτροπής κας Ιγγλέζη, η οποία, απαντώντας στην πρόταση πολλών ομιλητών της επιτροπής να πραγματοποιηθεί μια ειδική συζήτηση για την εκτροπή Αχελώου, δήλωσε ότι «την συζήτηση την έχει κλείσει και το ΣτΕ με τις αποφάσεις που έχει βγάλει».
Άλλη μια επιβεβαίωση ότι η επίκληση αποφάσεων του ΣτΕ «βολεύει» όσους θέλουν να αποφύγουν την οργανωμένη πολιτική συζήτηση για τα έργα του Άνω Αχελώου και παράλληλα να καθυστερήσουν, όσο μπορούν, την ολοκλήρωσή τους και την λειτουργία τους, υπηρετώντας δυστυχώς προσωπικές και ιδεολογικές αντιλήψεις. Θα υπενθυμίσουμε απλώς στην κα Πρόεδρο, ότι η εκτροπή 250 εκ. μ3 νερού υπό τον Αχελώο ΠΡΟΒΛΕΠΕΤΑΙ ΣΤΑ ΙΣΧΥΟΝΤΑ ΣΧΕΔΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ, τα οποία προέκυψαν μετά από πολλές διαβουλεύσεις εντός και εκτός Βουλής και τα οποία επί της ουσίας εφαρμόζουν την οδηγία 60/2000 της Ε.Ε., δηλαδή τη νομιμότητα. Θα της υπενθυμίσουμε επίσης την προ ολίγων μηνών απάντηση στη Βουλή (1η Δεκεμβρίου 2015) του υπουργείου υποδομών (σε σχετική ερώτηση του βουλευτή του κ. Τσιάρα) όπου με σαφήνεια το υπουργείο δηλώνει ότι εργάζεται στην κατεύθυνση υλοποίησης των «έργων εκτροπής» (δηλ. φράγμα Συκιάς και σήραγγα Πευκοφύτου). Φαίνεται όμως ότι για την κα Πρόεδρο όλα αυτά δεν είναι αρκετά για να φέρει σε ειδική συζήτηση το θέμα του Αχελώου στην επιτροπή, παρότι επέτρεψε μία «άναρχη» συζήτηση του θέματος αυτού από «καραμπόλα» σε άλλη ημερήσια διάταξη και με κάπως «βολική» σύνθεση.
Σε ότι αφορά στο υδατικό πρόβλημα του Θεσσαλικού κάμπου, για το οποίο επίσης έγινε αρκετή συζήτηση στην επιτροπή, κατά την άποψή μας απόλυτη προτεραιότητα αποτελεί η αποκατάσταση (ποσοτικά και ποιοτικά) των υπόγειων υδάτων της. Η τοπική Γεωργία – στο μεγαλύτερο μέρος της- εκμεταλλεύθηκε ληστρικά και εξάντλησε τους υπόγειους υδροφορείς, καθώς χρησιμοποιείται (με την ανοχή των αρμοδίων), σαν ένας υπόγειος «ταμιευτήρας», έστω και εάν τα περισσότερα αντλούμενα νερά προέρχονται πλέον από τα μη ανανεώσιμα αποθέματά του. Η προτεραιότητα αυτή, που είναι απόλυτα συνδεδεμένη με την οικολογική ισορροπία δυστυχώς δεν έχει αναδειχθεί (ούτε γενικά, ούτε ειδικά στην Επιτροπή) στο βαθμό που θα έπρεπε. Και το παράδοξο είναι ότι παρά την πρόοδο των έργων στον Άνω Αχελώο (Συκιά/σήραγγα αλλά και το ΥΗΕ Μεσοχώρας), εκείνοι που επί πολλά χρόνια αρνούνται τη λειτουργία τους και ειδικότερα τη συνεργασία των δύο λεκανών με την μεταφορά των υδάτων, επικαλούνται πρωτίστως ως λόγο άρνησης την «καταστροφή» του περιβάλλοντος. Περιέργως όμως συνεχίζουν να αποδέχονται την στήριξη της γεωργίας στον κάμπο της Θεσσαλίας μέσα από την εγκληματική και καταστροφική εκμετάλλευση των υδάτινων συστημάτων του κάμπου, χωρίς να καταθέτουν αξιόπιστες, τεκμηριωμένες και ρεαλιστικές εναλλακτικές προτάσεις.
Αυτό λοιπόν που προτείνουμε στην κυβέρνηση, στην επιτροπή περιβάλλοντος και γενικά στο πολιτικό σύστημα είναι πως έφτασε η ώρα για συναίνεση και διαβούλευση. Κόντρες, ακτιβισμοί, διχασμοί δεν προσφέρονται ως λύσεις. Και όσοι πράγματι επικαλούνται και πονάνε το περιβάλλον δεν έχουν παρά με ειλικρίνεια να συζητήσουν με την Αυτοδιοίκηση και τους φορείς, να ξαναστήσουν το θέμα στη σωστή του βάση αρχίζοντας όπως προείπαμε από το δίδυμο «Γεωργία» – «υπόγεια νερά και Πηνειός». Ζητούμενο είναι η αποκατάσταση αυτής της ισορροπίας.
Εάν αυτό συνειδητοποιηθεί από τους αρμόδιους φορείς της πολιτείας, τότε, στον προγραμματισμό έργων και δράσεων που θα επιλεγούν, θα έχει πολύ μικρή σημασία εάν οι απαραίτητες επιφανειακές ταμιεύσεις (που θα ενισχύσουν τα διαθέσιμα νερά της ελλειμματικής λεκάνης Πηνειού) θα προέρχονται π.χ. από τη Βορεινή, την Ανατολική και τη Δυτική πλευρά των ορεινών όγκων της Θεσσαλίας. Έτσι κι αλλιώς η μεταφορά των νερών αυτών, όπου και εάν ταμιευτούν, είναι επιβεβλημένη. Έργα κάποιας σημαντικής κλίμακας (αγωγοί μεταφοράς κλπ, όπως π.χ. ήδη γίνεται από τον ταμιευτήρα Ν. Πλαστήρα) θα κατασκευασθούν. Με την έννοια αυτή καμιά λύση δεν πρέπει να αποκλειστεί, καμιά ταμίευση νερού δεν περισσεύει.
Και ας έχουμε πάντοτε στο νου μας ότι η οριστική λύση για κατάργηση του μεγαλύτερου μέρους από τις 35.000 γεωτρήσεις, που από τη μια στηρίζουν τη θεσσαλική Γεωργία, από την άλλη όμως πληγώνουν θανάσιμα το περιβάλλον της, μπορεί να γίνει πράξη μόνο όταν η προσφερόμενη σήμερα από τις γεωτρήσεις παροχή νερού υποκατασταθεί από άλλες πηγές.
Συμπερασματικά: ας εγκαταλείψουμε – το λέμε για πολλοστή φορά – τις μεγάλες δηλώσεις για ΝΑΙ/ΟΧΙ στην εκτροπή Αχελώου. Για την ώρα ας εργαστούμε σε μεσοπρόθεσμη προοπτική, συστηματικά και συναινετικά – κυβέρνηση και τοπικοί φορείς – στην υλοποίηση των έργων σε κάθε μία από τις δύο λεκάνες χωριστά:
- Στην λεκάνη Αχελώου τους ταμιευτήρες και τα ΥΗΕ Μεσοχώρας και Συκιάς και των ΥΗΣταθμό (αντλησοταμίευση) στο άκρο της σήραγγας Πευκοφύτου.
- Στην λεκάνη Πηνειού, τα περιφερειακά έργα (ενδεικτικά: Μουζάκι, Πύλη, Νεοχωρίτης Τρικάλων, Ελασσονίτης, Ενιππέας Φάρσαλα/Αλμυρός και άλλα μικρότερα), με ταυτόχρονη συστηματική δουλειά στην μείωση των καταναλώσεων (σύγχρονα αρδευτικά έργα και συστήματα, αλλαγή νοοτροπίας, διοικητικοί περιορισμοί κ.ο.κ.).
Όσο θα μειώνονται τα ελλείμματα με έργα και δράσεις, θα μειώνεται και το άνοιγμα της ψαλίδας στο «ισοζύγιο», οπότε θα φαίνεται πιο καθαρά ο δρόμος επίλυσης του προβλήματος. Μετά την ολοκλήρωση και λειτουργία των έργων και στις δύο λεκάνες, κάποια επόμενη από εμάς γενιά (μέσα και από τις θεσμοθετημένες κάθε έξι χρόνια διαβουλεύσεις που προβλέπει η νομοθεσία κατ’ εφαρμογή της οδηγίας 60/2000 της Ε.Ε.), χωρίς πάθος, θα αξιολογήσει και θα επιλέξει την, απαραίτητη, όπως προβλέπουμε, συνεργασία των δύο όμορων λεκανών. Εάν όμως πάλι βρεθεί μια άλλη «μαγική» λύση, που σήμερα δεν είναι σε εμάς ορατή και δεν προκύπτει από το γνωστό υδατικό ισοζύγιο των Σχεδίων Διαχείρισης, η οποία (λύση) θα επιφέρει το κλείσιμο της ψαλίδας χωρίς την συνδρομή του ενεργειακού ταμιευτήρα της Συκιάς (ο οποίος στην περίπτωση αυτή θα λειτουργεί αμιγώς ως ΥΗ έργο), θα την υποδεχθούμε μετά χαράς. Θα περιοριστούμε απλώς να σημειώσουμε ότι τα στοιχεία που περιέχονται σε όλες τις μελέτες αλλά και στα Σχέδια Διαχείρισης, όπως με σαφήνεια παρουσιάστηκαν στην επιτροπή, είναι «μετρημένα κουκιά» και ο νοών νοείτω.
Πρόεδρος Δ.Σ. της Ε.ΘΕ.Μ., Ιωάννης Καλλές
Πληροφορίες:
Ιωάννης Καλλές (Πρόεδρος Δ.Σ. Ε.ΘΕ.Μ.). Τηλ.: 210 3615649. E-mail: ioannis@kalleslaw.gr
Θεοδώρα Τσιτσιπά (Μέλος Δ.Σ.-Γραφείο Τύπου και Δημοσίων Σχέσεων Ε.ΘΕ.Μ.). Τηλ.: 6972 261408. E-mail: ethem.press@gmail.com, tsitsipa@gmail.com
