11 Μαρτίου 2011. Η παγκόσμια κοινή γνώμη συγκλονίζεται από μια μεγάλη τριπλή καταστροφή που πλήττει την Βόρεια Ιαπωνία. Εκδηλώνεται ένας σεισμός Mw 9, ο μεγαλύτερος εδώ και 1.200 χρόνια, στον υποθαλάσσιο χώρο 150 χιλιόμετρα δυτικά της ακτής, που προκαλεί τεράστια τσουνάμι και απίστευτες καταστροφές σε ένα μήκος 800 περίπου χιλιομέτρων, παρασύροντας τα πάντα, εξαφανίζοντας πόλεις, λιμάνια, βιομηχανίες και υποδομές.
Στην συνέχεια, τα τσουνάμι προσβάλουν τις εγκαταστάσεις του πυρηνικού σταθμού της Fukushima και καταστρέφουν τα συστήματα ψύξης, με αποτέλεσμα την μερική τήξη του πυρήνα του αντιδραστήρα και την διαφυγή ραδιενέργειας στο περιβάλλον.
Ο απολογισμός από το τριπλό χτύπημα είναι τρομακτικός. Οι νεκροί ανέρχονται σε 25.000 περίπου, οι τραυματίες σε 6.000 και αυτοί που άμεσα επλήγησαν σε 700.000.
Έκτοτε, πολλά έχουν γραφτεί και έχουν λεχθεί από περισσότερο ή λιγότερο ειδικούς. Ποια είναι όμως, η αλήθεια για την τεράστια καταστροφή ένα χρόνο μετά, μέσα από μια ψύχραιμη αποτίμηση των στοιχείων, που έγινε στα πλαίσια δυο επιστημονικών αποστολών του Πανεπιστημίου Αθηνών στην Ιαπωνία, μία αμέσως μετά την καταστροφή σε συγκαταστροφικό επίπεδο και μία ένα χρόνο μετά.
α. Η επιστημονική κοινότητα, αλλά και η κυβέρνηση της Ιαπωνίας, δεν ανέμεναν ένα τόσο μεγάλο σεισμό ούτε βεβαίως και την εκδήλωση ενός γιγαντιαίου τσουνάμι. Αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι οι υποδομές και κυρίως τα έργα ανάσχεσης (τσουναμότοιχοι) ήταν ανεπαρκή για να ανταπεξέλθουν στην σεισμική φόρτιση και στο ύψος των τσουναμι. Ο σχεδιασμός ήταν φανερό ότι υπολείπετο των πραγματικών φυσικών μεγεθών που εμφανίστηκαν.
β. Η σύγχρονη ενοργάνωση όλης της Ιαπωνίας με επιστημονικά όργανα υψηλής τεχνολογίας (σεισμογράφοι, παλιρροιογράφοι, επιταχυνσιογράφοι, GPS) με αυτόματη μεταφορά ψηφιακών τεράστιου όγκου ταυτοχρόνως δεδομένων και δυνατότητες επεξεργασίας τους, επέτρεψε στο να περιοριστούν οι ανθρώπινες απώλειες. Η έγκυρη προειδοποίηση λειτούργησε μέσα στα 7 πρώτα λεπτά, δίνοντας πολύτιμο χρόνο (10 περίπου λεπτά) στους κατοίκους να απομακρυνθούν. Είναι γεγονός ότι οι ανθρώπινες απώλειες στις παράκτιες περιοχές ανήλθαν στο 4% των κατοίκων, ποσοστό χαμηλό, δεδομένου ότι εκτεταμένες οικιστικές περιοχές ισοπεδώθηκαν κυριολεκτικά. Η σύγκριση με το αντίστοιχο σε μέγεθος τσουναμι στον Ινδικό ωκεανό, από το οποίο σκοτώθηκαν 230.000 άνθρωποι, είναι απόλυτα ενδεικτική.
γ. Η αντίδραση της χώρας απέναντι στην καταστροφή ήταν ακαριαία. 100.000 διασώστες, με τον πιο σύγχρονο εξοπλισμό και όλα τα μέσα, κινήθηκαν αμέσως προς τις πληγείσες περιοχές και επιτέλεσαν ένα σημαντικότατο διασωστικό και ανθρωπιστικό έργο, εργαζόμενοι σε εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες. Επιπρόσθετα αξιοποιήθηκε πλήρως και η διεθνής διασωστική βοήθεια που προσφέρθηκε κυρίως από τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ευρωπαϊκή Ένωση, την Νέα Ζηλανδία, την Αυστραλία, κλπ.
δ. Η κατάσταση επιδεινώθηκε ραγδαία όταν άρχισαν τα προβλήματα στον πυρηνικό σταθμό Fukushima Daiichi, με τη διαφυγή της ραδιενέργειας στο περιβάλλον. Ο κίνδυνος ολοκληρωτικής καταστροφής από την ραδιενέργεια πρόβαλε σε παγκόσμιο επίπεδο. Ευτυχώς όμως για όλους, και από καθαρή τύχη, απετράπη μια πυρηνική καταστροφή στο παρά ένα, ενώ πράγματι η εκκένωση του Τόκυο και άλλων μεγάλων πόλεων είχε σχεδόν αποφασιστεί.
ε. Οι επιπτώσεις της πυρηνικής καταστροφής είναι τεράστιες στο έδαφος, το υπέδαφος, τα νερά και την θάλασσα. Υπολογίζεται ότι για 250 χρόνια τουλάχιστον θα είναι αδύνατη η διαμονή σε μια ακτίνα 30 χιλιομέτρων από το πυρηνικό εργοστάσιο, ενώ δεν υπάρχουν διαδικασίες απορρύπανσης. Επιπρόσθετα δεν είναι καθόλου αμελητέα η επιβάρυνση από τα κάθε είδους τοξικά υλικά των βιομηχανιών που διοχετεύθηκαν στο περιβάλλον.
στ. Από ηθικής άποψης, η ύπαρξης της ζωής στον πλανήτη αποδείχθηκε μικρότερης σημασίας από την οικονομία και το κέρδος, αν λάβει κανείς υπόψη την απαράδεκτη πρακτική της TEPCO, η οποία δεν διέθεσε κεφάλαια για την βελτίωση της ασφάλειας των εγκαταστάσεων, για να πετύχει καλύτερα οικονομικά αποτελέσματα, με την ανοχή πάντα της Ιαπωνικής Κυβέρνησης.
ζ. Το σημαντικότερο στοιχείο που προκύπτει είναι ότι πρέπει να επανεξεταστεί ολικά η ασφάλεια όλων των πυρηνικών εργοστασίων, ενώ δεν είναι λίγοι οι κορυφαίοι επιστήμονες και πολιτικοί που τεκμηριώνουν ότι θα πρέπει να σταματήσει η κατασκευή νέων.
η. Η Ιαπωνική Κυβέρνηση διέθεσε τεράστια ποσά για την ημιμόνιμη εγκατάσταση του πληθυσμού σε πρότυπους οργανωμένους καταυλισμούς, οι οποίοι αποτελούν πρότυπο παράδειγμα.
θ. Η μεγάλη πρόκληση είναι η αποκατάσταση των περιοχών που ισοπεδώθηκαν, οι οποίες έχουν καθαριστεί και αναμένουν την νέα πολεοδομική διάταξη, με κύρια συνιστώσα σχεδιασμού την ασφάλεια. Προτεραιότητα θα δοθεί στις οδούς εκκένωσης, στους χώρους συγκέντρωσης, αλλά και στην κατασκευή ειδικών κτηρίων, τα οποία θα είναι ανθεκτικά σε πιθανή προσβολή τσουνάμι.
ι. Σύμφωνα με τα κυβερνητικά σχέδια, έχουν προγραμματισθεί τρία στάδια αποκατάστασης τα οποία θα ολοκληρωθούν το 2018, με αυστηρό χρονοδιάγραμμα, σε ένα σύνολο δράσεων για την επανακατοίκηση, την εκπαίδευση, την κοινωνική μέριμνα, την εργασία, την βιομηχανία, το εμπόριο, την αλιεία, και τις υποδομές.
Στο Τόκυο, σε ένα περιοδικό ευρείας κυκλοφορίας, με έκπληξη διάβασα ότι τα οικονομικά προβλήματα που προκάλεσε η τριπλή καταστροφή είναι μεγαλύτερης κλίμακας από τα οικονομικά προβλήματα χωρών όπως η Ελλάδα και η Ιταλία. Πράγματι, το οικονομικό κόστος είναι τεράστιο και κατά μερικούς υπερβαίνει το ένα τρισεκατομμύριο δολάρια, δηλαδή το 5% του GNP, ενώ δεν μπορούν να αποτιμηθούν ακόμα οι επιπτώσεις στο περιβάλλον.
* ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΣΤΟ ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ
ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ ΣΤΟΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ ΑΝΤΙΣΕΙΣΜΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ
Email: elekkas@geol.uoa.gr
Website: www.elekkas.gr
