Θέμα για τη Συνθήκη της Λωζάννης θέτει ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος μιλώντας σε περιφερειακούς διοικητές της Τουρκίας άφησε να εννοηθεί ότι η χώρα του ζημιώθηκε από την συμφωνία του 1923 που θέτει τα όρια της σύγχρονης Τουρκίας. « Με τη Συνθήκη της Λωζάννης δώσαμε στους Έλληνες τα νησιά, που αν φωνάξεις από τις ακτές του Αιγαίου, θα
ακουστείς απέναντι. Είναι αυτό νίκη;» είπε.μεταξύ των άλλων.
ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΣΥΝΘΗΚΗΣ ΤΗΣ ΛΩΖΑΝΗΣ
Για την Ελλάδα η Συνθήκη της Λωζάνης σηματοδότησε και επίσημα το τέλος του ελληνισμού στη Μικρά Ασία και την απόδοση της Ίμβρου, Τενέδου και του ανατολικού τμήματος της Θράκης, με όριο τον ποταμό Έβρο, στην Τουρκία. Αλλά πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι είναι μία συνθήκη που ήλθε μετά την Μικρασιατική Καταστροφή, δηλαδή μετά από μία μεγάλη ήττα. Με αυτή την έννοια υπήρξε ένας«έντιμος συμβιβασμός» γιατί τα πράγματα θα μπορούσαν να εξελιχθούν και χειρότερα για την Ελλάδα. Είναι όμως μία
διεθνής συνθήκη, που την υπέγραψαν και οι λεγόμενες Μεγάλες Δυνάμεις ευνοϊκή για την νικήτρια Τουρκία η οποία αντικαθιστούσε την Συνθήκη των Σεβρών, που υπογράφηκε το 1920. Με την Συνθήκη των Σεβρών, δε, η Ελλάδα έπαιρνε την Ανατολική Θράκη, τα νησιά Ίμβρο και Τένεδο και τη ζώνη της Σμύρνης στη Μικρά Ασία. Την Συνθήκη αυτή που ήταν τότε μεγάλη διπλωματική επιτυχία του Ελ Βενιζέλου, λίγο πριν την ήττα του στις
βουλευτικές εκλογές από την βασιλική παράταξη, την είχε αποδεχτεί και ο Σουλτάνος στην Κωνσταντινούπολη, όχι όμως και ο Κεμάλ. Ακολούθησε όμως η ήττα και η Καταστροφή που άλλαξε το συσχετισμό δυνάμεων. Κάτι που αποτυπώνετε και στις διπλωματικές συνθήκες.
Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ
Στη Μικρασιατική Εκστρατεία η Καρδίτσα συμμετείχε στην τριετή εκείνη περιπέτεια (1919- 1922) όχι μόνον με τη στρατιωτική προσωπικότητα του Ν. Πλαστήρα αλλά και με το 1/38 Σύνταγμα Ευζώνων Καρδίτσης.
Μεταξύ των πολλών άλλων το 1/38 Σύνταγμα Ευζώνων Καρδίτσης πρώτο αποβιβάσθηκε στη Σμύρνη στις 2 Μαίου 1919, ενώ αργότερα, το διέσπασε την άμυνα του Τουρκικού Στρατού στις μεγαλύτερες και κρισιμότερες μάχες του πολέμου οι οποίες έγιναν το 1921. Δυστυχώς, χωρίς να γίνει από την Στρατιωτική Διοίκηση εκμετάλλευση αυτών των επιτυχιών.
Μετά την ήττα δύο ΚΑΡΔΙΤΣΙΏΤΕΣ, ο βουλευτής Καρδίτσης και Υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΣ και ο ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΠΛΑΣΤΗΡΑΣ , ουσιαστικός αρχηγός του κινήματος, υπήρξαν πρωταγωνιστές των μετέπειτα γεγονότων και της ΣΥΝΘΗΚΗΣ ΤΗΣ ΛΩΖΑΝΗΣ.
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΠΛΑΣΤΗΡΑΣ ΚΑΙ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΣ
Μετά την υποχώρηση, στη Μ. Ασία τον Αύγουστο του 1922, ο ελληνικός στρατός κατευθύνθηκε προς τα νησιά του Αιγαίου και τον Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου μπροστά στην ανικανότητα των κυβερνήσεων να διαχειριστούν την κρίση ξέσπασε το Κίνημα της 11ης Σεπτεμβρίου 1922 στην Χίο και τη Λέσβο υπό τον Νικόλαο Πλαστήρα. Στις 13 Σεπτεμβρίου τα πλοία με το στρατό έφτασαν στο Λαύριο και την επομένη ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος Α΄παραιτήθηκε και έφυγε για την Ιταλία. Βασιλιάς ανακηρύχτηκε ο γιος του και Διάδοχος Γεώργιος Β΄. Στις 15 Σεπτεμβρίου τα επαναστατικά στρατεύματα μπήκαν στην Αθήνα, και σύντομα σχηματίστηκε πολιτική κυβέρνηση με πρόεδρο το Σ. Κροκιδά.
Την εξουσία όμως είχε ουσιαστικά η Επαναστατική Επιτροπή, με Αρχηγός της το Νικόλαο Πλαστήρα, που ανέθεσε τη διεθνή εκπροσώπηση της Χώρας στον Ελευθέριο Βενιζέλο
Η Κυβέρνηση κατόρθωσε μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα να αναδιοργανώσει τον Ελληνικό στρατό και να παρατάξει απέναντι από τους Τούρκους στον Έβρο μία αξιόμαχη Στρατιά.
Αυτό απετέλεσε ίσως και το ισχυρότερο επιχείρημα της ελληνικής αντιπροσωπείας, της οποίας ηγούνταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος ως εκπρόσωπος της Ελλάδας στην πρώτη φάση του Συνεδρίου της Λωζάνης ( 9 Νοεμβρίου έως 22 Ιανουαρίου1923) και ο βουλευτής Καρδίτσας Απόστολος Αλεξανδρής ως Υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας και πληρεξούσιος της Ελλάδας στη δεύτερη φάση του ( 23 Απριλίου έως 24 Ιουλίου 1923), απέναντι στις υπερβολικές απαιτήσεις του Κεμάλ μετά την νίκη του στο μικρασιατικό μέτωπο.
Συγχρόνως ο Ν. Πλαστήρας ήταν αυτός που κατόρθωσε, με προσωπικές παρεμβάσεις, να διατηρήσει την ενότητα του στρατεύματος στηρίζοντας την διαπραγματευτική τακτική του Ελ. Βενιζέλου και του Υπουργού Εξωτερικών Απ. Αλεξανδρή.
Τελικά η Συνθήκη Ειρήνης της Λωζάνης υπογράφηκε το απόγευμα της 24 Ιουλίου του 1923 αφού η Τουρκία άλλαξε κάπως κατεύθυνση μετά την απόφαση της Ελλάδας να καταγγελθεί η ανακωχή και να προχωρήσει σε επίθεση στον Έβρο.
Κατά την εκτίμηση των περισσοτέρων η συνθήκη αυτή θεωρείται ένας έντιμος συμβιβασμός. Μία σκληρή διαπραγμάτευση και μια θετική, ρεαλιστική διέξοδος κάτω από δύσκολες συνθήκες.
Ο ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ, γεμάτος χαρά γυρίζει στο ξενοδοχείο Ρουαγιάλ, όπου έμενε η ελληνική αντιπροσωπεία και αφού ασπάσθηκε τον ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ, έστειλε το εξής τηλεγράφημα προς τον πρωθυπουργό Γονατά και τον Αρχηγό της Επανάστασης Πλαστήρα: «Ευχαρίστως αγγέλλων υμίν ότι σήμερον μεταμεσημβρίαν, εις την μεγάλην αίθουσαν του Πανεπιστημίου Λωζάννης, υπεγράφη η Συνθήκη της ειρήνης μετά πασών των σχετικών συμβάσεων, δηλώσεων και πρωτοκόλλων. Η συνθήκη αύτη, συναφθείσα μετά την Μικρασιατικήν Καταστροφήν, δεν σημαίνει ατυχώς ελληνικόν θρίαμβον.
Αλλά η Επανάστασις δύναται να είναι υπερήφανος ότι αναδιοργανώσασα εθνικόν στρατόν έδωκε τα μέσα εις την αντιπροσωπείαν της να επιτυχή την συνομολόγησιν εντίμου ειρήνης, ήτις επιτρέπει εις την Ελλάδα να επιστρέψη εις τα έργα της ειρήνης και να αφοσιωθή εις το έργον της εσωτερικής της περισυλλογής. πολέμων και ταλαιπωριών. Επί πλέον, ησθάνθησαν ικανοποίησιν, διότι η υπογραφείσα ειρήνη ήτο ιδιαιτέρως έντιμος διά μίαν χωράν ηττημένη..»
Γράφηκε έτσι ο επίλογος μιας περιόδου σκληρών αγώνων με μεγάλες επιτυχίες κατά την οποία απελευθερώθηκαν η Μακεδονία, η Ήπειρος , η Θράκη και τα νησιά του Αιγαίου, αλλά και το τέλος μιας διαδρομής κατά την οποία και εξέλιπε οριστικά μια συγκεκριμένη μορφή του ελληνισμού, του μεγαλειώδους Ιωνικού πολιτισμού. Ενός πολιτισμού, που ποτέ δεν ταυτίστηκε με τα στενά όρια ενός εθνικισμού και συνεχίσθηκε για αιώνες (χωρίς να έχει τον αρχικό κομβικό του ρόλο) ως ιδιαίτερος πολιτισμός με πολλά δάνεια και στοιχεία ενδεδυμένος το ένδυμα του Ανατολικού Χριστιανισμού, της Ορθοδοξίας, του Βυζαντίου και των Ελλήνων υπό την Οθωμανική κυριαρχία.
Χωρίς την παραμικρή αμφιβολία οι συμπατριώτες μας εκείνης της γενιάς υπήρξαν θετικοί πρωταγωνιστές και στα δύσκολα πολεμικά μέτωπα και στο διπλωματικό επίπεδο.
