Σχετικά με την ετυμολογία του ονόματος Καρδίτσα, δηλαδή πως και από πού πήρε το όνομα η πόλη μας, δεν υπάρχει απόλυτη βεβαιότητα, ούτε αδιάσειστα ιστορικά στοιχεία. Για ολόκληρες δεκαετίες οι περισσότεροι έδιναν την εξήγηση, ότι το όνομα προέρχεται από την ελληνική γλώσσα.
Δηλαδή ότι το όνομα προέρχεται είτε από την λέξη καρδιά (του κάμπου και της Ελλάδας), είτε από τη λέξη καρυδίτσα (μικρή καρυδιά). Αλλά υπάρχουν και άλλες απόψεις και υποθέσεις. Τα τελευταία χρόνια παρουσιάζεται από ορισμένους η βεβαιότητα ότι το όνομα προέρχεται από τα σλαβικά. Διαφωνώ με αυτή την άποψη όχι γιατί σαν Έλληνες δεν πρέπει
να αφήσουμε την ελληνική εκδοχή για την προέλευση και να δεχθούμε την σλαβική αλλά, κυρίως, γιατί δεν υπάρχουν τα στοιχεία εκείνα που να μας οδηγούν στο να δεχθούμε μία αυθαίρετη, ως ένα βαθμό, υπόθεση σαν βεβαιότητα.
Οι περισσότερες πόλεις της Ελλάδας σε ανάλογες περιπτώσεις δίνουν εξηγήσεις με μία τάση ώστε να είναι , όσο το δυνατόν, περισσότερο ευνοϊκές για την πόλη τους και να την συνδέουν όσο γίνεται με την μεγάλη ιστορία της Ελλάδας. Τα παραδείγματα είναι πάρα πολλά και πολλές φορές χαρακτηριστικά όπως για παράδειγμα το όνομα της Αθήνας ή ο τόπος γέννησης του Ομήρου και σε τοπικό επίπεδο ο δήμος Καραϊσκάκη στο νομό Άρτας.
Δεν είναι, βέβαια, σωστή η λογική της εξύψωσης μέσω παραποίησης της ιστορίας ή μέσω υπερβολών και ακροτήτων και έχω την άποψη ότι και η Καρδίτσα πρέπει να προβάλει την ταυτότητά της στην νεότερη ιστορία του
ελληνικού έθνους αλλά μόνον με επιχειρήματα που να στηρίζονται σε στοιχεία και ακριβή ιστορικά δεδομένα. Τα οποία είναι τόσα πολλά, στη νεότερη ιστορία, που δεν χρειάζεται να αναφέρουμε τίποτα πέραν του αληθινού.
Η αντίθεση λοιπόν στη ΒΕΒΑΙΟΤΗΤΑ της εκδοχής του ονόματος της πόλης μας από τα σλαβικά δεν προέρχεται από τοπικιστικά κριτήρια αλλά μόνον από το γεγονός ότι δεν υπάρχουν ιστορικά στοιχεία και τα σχετικά επιχειρήματα είναι πολύ τραβηγμένα, με πολλές υποθέσεις και αρκετές υπερβολές. Το συμπέρασμα, για παράδειγμα, ότι η Καρδίτσα θα λεγόταν στα σερβικά ή τα βουλγαρικά Gradiste είναι αυθαίρετο. Εξάλλου αναιρεί
το κύριο επιχείρημα των υποστηρικτών της σλαβικής προέλευσης του ονόματος «τσα» που κατ΄ουσία χαρακτηρίζει τα σλαβικά τοπωνύμια.
Η ΣΛΑΒΙΚΗ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ
Πράγματι η βασική πηγή της άποψης για τη σλαβική προέλευση του
ονόματος Καρδίτσα προέρχεται, κυρίως, από τον Γερμανό σλαβολόγο Max
Vasmer (Βάσμερ ή Φάσμε στα γερμανικά), ο οποίος γεννήθηκε και σπούδασε στη Ρωσία. Έγραψε ένα βιβλίο για την παρουσία των Σλάβων στην Ελλάδα στο οποίο περιλαμβάνει 2000 σλαβικά τοπωνύμια της Ελλάδας, βασιζόμενος στην κατάληξη των ονομάτων. Δεν γνωρίζουμε αν είχε, τότε , επηρεαστεί από τις θεωρίες του Φαλμεράγιερ ή αν εξέφραζε κάποιες απόψεις λόγω σπουδών και διαμονής στη Ρωσία. Το χειρότερο είναι ότι με βάση αυτή τη δημοσίευση του Vasmer, έχοντας δηλαδή σαν δεδομένο ότι το όνομα έχει σλαβική προέλευση, άρχισαν από ορισμένους συγγραφείς διάφορες υποθέσεις, ακόμη και ακροβασίες.
Σε κάθε περίπτωση παρουσίασε μία γενικότερη επιστημονική εργασία χωρίς να αναφέρεται αποκλειστικά στην πόλη μας, με βάση κυρίως τη θεωρία του για την κατάληξη των σλαβικών τοπωνυμίων και, ίσως, τα ιστορικά και αρχαιολογικά στοιχεία εκείνης της περιόδου που αυτός διέθετε. Δεν είμαι αρμόδιος για να κρίνω συνολικά τις επιστημονικές εργασίες αυτού του είδους αλλά η περίπτωση της Καρδίτσας είναι κραυγαλέα.
Θεωρώ ότι δεν μπορείς να βγάλεις, σήμερα, κάποιο απόλυτο συμπέρασμα για την ονομασία της Καρδίτσας και να εκφράζεις τη βεβαιότητα μόνον από την κατάληξη του ονόματος για τους εξής κυρίως λόγους:
ΟΙ ΔΙΑΦΩΝΙΕΣ
- Στις γλωσσολογικές αναζητήσεις ριζών αυτού του είδους τις
αντιφάσεις και τα λάθη τα συναντούμε πολύ συχνά.
Αλλά δεν είναι μόνον αυτό. Ο κ.Vasmer έκανε λάθη ακόμη και στο γενικό κανόνα στις καταλήξεις που χρησιμοποίησε για να βγάλει τα τοπωνύμια σλαβικά.
-Συγκεκριμένα, μεταξύ των άλλων, θεωρεί ότι η κατάληξη «εσι» στα τοπωνύμια είναι κυρίως σλαβική. Αλλά η κατάληξη αυτή είναι, κυρίως, και στα αρβανίτικα.
-Επίσης η κατάληξη «ανη» δεν είναι μόνον σλαβική είναι και ελληνική και λατινική και βλάχικη. Με τη λογική του θα έπρεπε για παράδειγμα η πόλη της Βορείου Ηπείρου Δερβιτσάνη (πόλη που ανήκει στον Δερβίση), την οποία επισκεφθήκαμε προ εβδομάδος, να έχει σλαβικό όνομα . Όμως την περίοδο της σερβικής κατοχής της περιοχής, που προηγήθηκε της οθωμανικής, δεν υπήρχαν δερβίσηδες. Το ίδιο ισχύει και για τη Σέργιανη της Ηπείρου και Γαργαλιάνοι της Πελοποννήσου (ελληνικά τοπωνύμια) ή τη Ζούλιανη των Τρικάλων (βλάχικο τοπωνύμιο).
-Το ίδιο ισχύει και για την κατάληξη «εζα» που συναντάται και στα αρβανίτικα και τα ελληνικά όπως για παράδειγμα το τοπωνύμιο Κλογρέζα (ελληνικό).
Υπάρχουν, δε, και άλλες περιπτώσεις καταλήξεων και λανθασμένων παραδειγμάτων.
2. Αναφέρει ο κ.Vasmer, μαζί με τα άλλα 2000 τοπωνύμια, και την Καρδίτσα χωρίς να εξετάζει σε βάθος άλλα ιστορικά στοιχεία και κυρίως, χωρίς να έχει κάνει επί τόπου αυτοψία για να διαπιστώσει αν πράγματι όσα αποδίδει είναι συμβατά με την ετοιμολογία του ονόματος.
3. Πέραν αυτών μου φαίνεται πολύ δύσκολη έως απίθανο να δεχθούμε, χωρίς την παραμικρή ιστορική τεκμηρίωση, ότι από τις σλαβικές λέξεις gord και grad, σαν ένα μέρος όπου υπήρχε ένα οχυρό ή ένα κάστρο, να προήλθε η λέξη Καρδίτσα.
Επίσης η αγγλική λέξη garden που είναι παρόμοια με την λέξη gord ή gard είναι άσχετη με την σλαβική ορολογία και φυσικά άσχετη με τη λέξη Καρδίτσα όπως και ο όρος gord που φανερά δεν συνδέεται με το όνομα της πόλης. Η ετυμολογική ερμηνεία όρου είναι μόνο μία και
4. Είναι αξιοσημείωτο πως, παρόλο ότι υπήρξε το Σερβικό βασίλειο του Στέφανου Δουσάν στη δυτική Θεσσαλία, εποικισμός της πεδιάδα της δυτικής Θεσσαλίας από Σέρβους ή γενικότερα Σλάβους δεν προκύπτει από κάποια ιστορική πηγή.
Ενώ επίσης στην πρώτη φορά, που καταγράφεται στην ιστορία η πόλη μας ως οικισμός (στα κατάστιχα της δεύτερης απογραφής των Οθωμανών το 1454/1455) αναφέρεται με Κ (Kardist) και το ίδιο ισχύει και στην πρώτη, μέχρι τώρα, γραπτή μαρτυρία, στα ελληνικά, για την ύπαρξη της Καρδίτσας όπου (στα αρχεία των μονών των Μετεώρων του 1520-1540)αναφέρεται ως Καρδίτζα.
Όλες αυτές οι αντιφάσεις δείχνουν, παράλληλα, πόσο παρακινδυνευμένες είναι οι ετυμολογικές αναζητήσεις και οι επικλήσεις τοπωνυμίων για εθνολογικούς προσδιορισμούς και μας γυρίζουν στις συζητήσεις του 19ου αιώνα και τις θεωρίες περί Ελλάδας και Ελλήνων του Φαλμεράγερ.
