Το θέμα του φετινού εορτασμού της Διεθνούς Ημέρας Μουσείων δίνει την αφορμή να ξανανοίξει η συζήτηση για ένα από τα σημαντικότερα δημόσια κτήρια της Καρδίτσας, τη Δημοτική Αγορά, έναν χώρο, ο οποίος σηματοδοτεί εδώ και έναν αιώνα περίπου την καρδιά της εμπορικής δραστηριότητας της πόλης. Ο λόγος για τον οποίο το κτήριο αυτό επιλέχτηκε από το Ιστορικό-Λαογραφικό Μουσείο «Λ. & Ν. Σακελλαρίου» του Δήμου Καρδίτσας/ ΔΟΠΑΚ και τους «Φίλους» που συμμετέχουν από κοινού στον εορτασμό ως το καταλληλότερο να στηρίξει το φετινό θέμα, είναι διότι η αγορά, αποτελεί ένα σημαντικό τεχνικό επίτευγμα για την εποχή του, και όχι μόνο, το οποίο ωστόσο δεν απασχόλησε ποτέ από τεχνική, μελετητική και κατασκευαστική άποψη την τοπική ιστοριογραφία.
Μια εντελώς άγνωστη πτυχή της εκτέλεσης του έργου είναι ότι την αποκλειστική μελετητική ευθύνη του είχε ο νεαρότατος τότε, μόλις 28 ετών, καρδιτσιώτης πολιτικός μηχανικός Κωνσταντίνος Καζαμπάκας, γιός και εγγονός βουλευτών της πόλης, ενώ η επίβλεψη είχε ανατεθεί στον ακόμη νεαρότερο τότε Σόλωνα Κυδωνιάτη, καθηγητή αργότερα του Πολυτεχνείου και ακαδημαϊκό. Σημαντικότατες πληροφορίες, οι οποίες ήρθαν στο φως πριν έναν περίπου χρόνο με την πρώτη έρευνα του μουσείου πόλης στο αρχείο του Δημοτικού Συμβουλίου Καρδίτσας, οι οποίες επιβεβαιώθηκαν και εμπλουτίστηκαν χάρη σ’ έναν μικρό αριθμό σχεδίων που διέσωσε η Τεχνική Υπηρεσία του Δήμου. Η συντήρηση των πέντε αυτών σχεδίων είναι γεγονός χάρη στην υποστήριξη της Διεύθυνσης Συντήρησης του Υπουργείου Πολιτισμού.
Μια αλληλουχία ευχάριστων συμπτώσεων, μόλις πριν λίγες μέρες, οδήγησε στο να εντοπιστεί στην υπηρεσία της πολεοδομίας του Δήμου ένα ακόμη, πολύ μεγαλύτερο και αξιολογότερο αρχειακό σύνολο με τα σχέδια καθώς και πολλά έγγραφα από την αλληλογραφία του Δήμου με τους εργολάβους-αναδόχους του έργου κατασκευής της Αγοράς από τη διετία 1928-1930. Το υλικό αυτό που διασώθηκε χάρη στο μεράκι της ομάδας επίβλεψης του Δήμου, επιτρέπει πλέον την ανασύσταση του ιστορικού του καινοτόμου εκείνου εγχειρήματος, το οποίο καθόρισε και εξακολουθεί να επηρεάζει καθοριστικά τη φυσιογνωμία όσο και την οικονομική λειτουργία της πόλης.
Στις δεκαετίες που μεσολάβησαν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ως τα τέλη της δεκαετίας του 1980 το κτήριο βίωσε διαδοχικά διάφορες φάσεις και οδηγήθηκε από τη φυσιολογική γήρανση στην σταδιακή απαξίωση. Μικρές αναλαμπές δόξας αποτελούν τα πλάνα των ταινιών του Θ. Αγγελόπουλου «Μέρες του ‘36» (1973) και «Θίασος» (1975), με κορυφαία τη σκηνή της παράδοσης των όπλων από τους αντάρτες του ΕΛΑΣ, η οποία γυρίστηκε στο ταλαιπωρημένο από τα σημάδια του χρόνου αλλά ιδιαίτερα γοητευτικό αίθριο της αγοράς.
Τη δεκαετία του 1980 άνοιξε μια μεγάλη δημόσια συζήτηση σχετικά με το ποια θα έπρεπε να είναι η τύχη της, αν δηλαδή θα έπρεπε να διατηρηθεί ως μνημείο αρχιτεκτονικής κληρονομιάς ή να κατεδαφισθεί, απελευθερώνοντας μια σημαντική έκταση στο κέντρο της πόλης για άλλες χρήσεις. Η άποψη που επικράτησε για καλή τύχη του κτηρίου και της πόλης, ήταν να διατηρηθεί και να αναστυλωθεί. Με αφορμή αυτή την απόφαση εγκαινιάστηκε ένα νέο κεφάλαιο στην ιστορία της Αγοράς, με αφετηρία το success story της διάκρισής της ως μνημείου αρχιτεκτονικής κληρονομιάς από την Ευρωπαϊκή Ένωση το 1992 και ευτυχή κατάληξη τη χρηματοδότηση της αναστύλωσης από κοινοτικούς πόρους.
Στο διάστημα 1992-1998 το κτήριο μετατράπηκε σε εργοτάξιο επιτρέποντας σε μια πολυπληθή ομάδα μηχανικών και τεχνιτών να αποκτήσει σπάνια εμπειρία και τεχνογνωσία παραδίδοντας στην πόλη, πλήρως αποκατεστημένο και εκσυγχρονισμένο λειτουργικά, ένα ιστορικό κτήριο-κόσμημα. Κάνοντας τον απολογισμό τους είκοσι σχεδόν χρόνια μετά την ολοκλήρωση του έργου, οι μελετητές του κτηρίου καταθέτουν ότι χάρη στη γνώση που απέκτησαν τότε, μπόρεσαν να συμβάλουν στη σύνταξη προδιαγραφών παρόμοιων έργων.
Δυστυχώς ελάχιστα από τα επεισόδια αυτά του ιστορικού της Αγοράς -και ίσως και από άλλα, εξίσου σημαντικά- μπορούμε σήμερα να ανακαλέσουμε στη συλλογική μνήμη. Η παρότρυνση του Μουσείου Πόλης και των «Φίλων» του, το σημαντικό αυτό ιστορικό κτήριο της πόλης να ανασυρθεί από τη λήθη, οδήγησε τη Δημοτική Αρχή στην πρωτοβουλία να ενσωματώσει, όσο πιο διακριτικά γίνεται, ενημερωτικές πινακίδες στις τέσσερις εισόδους της Αγοράς. Στόχος της παρέμβασης είναι ο επισκέπτης σε λίγο καιρό να μπορεί να διαβάζει, μέσα από κείμενα και φωτογραφίες, μια σπονδυλωτή ιστορία, οργανωμένη σε τέσσερις επιφάνειες, στις οποίες θα αποτυπώνονται ισάριθμες φάσεις τις ιστορίας του κτηρίου και του περιβάλλοντα χώρου του.
Υλικό που θα επιχειρεί να απαντήσει σε ερωτήματα όπως: Πώς εξελίχθηκε ιστορικά η λειτουργία της αγοράς στην Καρδίτσα από την πρώιμη οθωμανική εποχή ως τις μέρες μας; Ποια ήταν η χρήση του χώρου από τα ύστερα οθωμανικά χρόνια, όταν στην θέση του υπήρχαν το «Μεγάλο Τζαμί», το δημοτικό οθωμανικό σχολείο και ο ξεσκέπαστος «αυλακάς» (σ. αποχετευτικό αυλάκι για όμβρια και ακάθαρτα); Πως από τις αρχές του 20ου αιώνα η περιοχή άρχισε να αποκτά αυξημένο οικονομικό ενδιαφέρον λόγω του εποικισμού του γειτονικού «Βλαχομαχαλά», εξέλιξη της οποίας σημάδια είναι ο παρακείμενος ναός του Αγίου Γεωργίου και η παλιά Ηλεκτρική Εταιρεία; Ποιες ανάγκες οδήγησαν στην απόφαση της ανέγερσης του πρώτου κτηρίου αγοράς στον ίδιο χώρο, το 1904 και ποιες συνθήκες ανέκοπταν επί δύο δεκαετίες την ολοκλήρωσή του, με αποτέλεσμα να κατεδαφιστεί γύρω στα 1926; Κάτω από ποιες πολιτικές και οικονομικές συνθήκες αναλήφθηκε η νέα πρωτοβουλία, η οποία οδήγησε μέσα σε μόλις δύο χρόνια στο να αποκτήσει η πόλη τη δαπανηρότερη υποδομή δημόσιας ωφέλειας, κάνοντας παράλληλα ένα μεγάλο βήμα εκσυγχρονισμού; Τι σήμαινε για την κοινωνική ιστορία της Καρδίτσας η συνύπαρξη τόσων καταστημάτων κάτω από την ίδια στέγη και ποιες ταυτότητες διαμόρφωσε; Πως ο χώρος εξελίχθηκε μέσα στις επόμενες δεκαετίες και πως μεταλλάχθηκε από το 1998; Ποια είναι η τρέχουσα συζήτηση γύρω από τις χρήσεις και τον χαρακτήρα του;
Στο πλαίσιο αυτό, η πρώτη δράση θα υλοποιηθεί την Πέμπτη, 18 Μαΐου, με αφορμή την Διεθνή Ημέρα Μουσείων και περιλαμβάνει ημίωρες ξεναγήσεις στο κτήριο και τον περιβάλλοντα χώρο της Δημοτικής Αγοράς. Οι ξεναγήσεις θα πραγματοποιηθούν από τις 10.00 ως τις 14.00 και σ’ αυτές θα συμμετέχουν εθελοντικά, εκτός από τους «Φίλους του μουσείου πόλης», οι εκπαιδευόμενοι του τμήματος «Φύλακες μουσείων και αρχαιολογικών χώρων» που λειτουργεί στο Δημόσιο ΙΕΚ Καρδίτσας. Παράλληλα οι «Φίλοι του μουσείου πόλης», σε συνεργασία με εκπαιδευόμενους του ΔΙΕΚ που υλοποιούν την πρακτική τους άσκηση στο μουσείο, θα εμψυχώσουν την εκπαιδευτική δράση με τίτλο «Δημοτική Αγορά: Ίχνη στο χρόνο», αναζητώντας τα ίχνη που άφησαν με κομβικό σημείο την αγορά τέσσερις άνθρωποι, οι οποίοι έζησαν σε διαφορετικές εποχές (οθωμανική, τέλη 19ου αι. μεσοπόλεμος, δεκαετία 1950). Στο παιγνίδι αυτό αναζήτησης κρυμμένου θησαυρού, θα συμμετέχουν 50 περίπου μαθητές έκτης τάξης του 3ου και του 14ου Δημοτικού Σχολείου με την εμψύχωση και την καθοδήγηση των δασκάλων τους Μιχάλη Παπαντώνη, Σεραφείμ Ασκητή και Θανάση Παπαγιάννη, που δέχτηκαν πρόθυμα να συμμετέχουν.
Η συμμετοχή στις ξεναγήσεις είναι ελεύθερη και το σημείο εκκίνησής τους είναι η νότια είσοδος της Αγοράς (απέναντι από το ΣΜ «Μασούτης»). Δεν απαιτείται τηλεφωνική κράτηση, παρά μόνο στην περίπτωση όσων ενδιαφέρονται να ξεναγηθούν ομαδικά (σύλλογοι, σχολικές ομάδες κά.). Τηλ. κρατήσεων και πληροφορίες: 2441025301, καθημερινά 8.00-15.00.
